Στην περιοχή της Αργυρούπολη του Πόντου υπάρχει μια ομάδα χωρίων που είχε έδρα τα Μούζενα , ήταν τα χωριά :Πας Μούζενα, Τσιμερά , Χατς, Άε Φωκάς, Αγρίδ’, Παλλαδάντων, Μασούρα, Λωρία, Σίσσα, Χάραβα Κινέη και Ντεμιρτσίκιοϊ.
Μεγαλύτερο από όλα τα χωριά ήταν τα Τσιμερά ,έτσι η σημερινή δημοσίευση είναι αφιερωμένη τόσο στο χωριό που αποτελούσε την έδρα της περιοχής όσο και το μεγάλο χωριό.
ΤΑ ΜΟΥΖΕΝΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ & Η ΠΕΡΙΟΧΗ
Μούζενα -( Cebeli Torul )
Η Μούζενα είναι χωρίο της επαρχίας Αργυρούπολη του Πόντου στην Μικρά Ασία .
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Βρισκόταν στο ψηλότερο σημείο της περιφέρειας Μούζενας .Μια από τις περιφέρειες της Χαλδίας που υπαγόταν στην επαρχία της Άρδασας (Τορούλ).
Βρισκόταν πέρα από τον Κάνι ποταμό μεταξύ των χωριών Δεμιρτζίκιοϊς, Σταυρίου, Μανδρίων επί ενός παραποτάμου που συμβάλλει στο ποτάμι της Κρώμνης. Η Μούζενα γειτόνευε δυτικά με το Σταυρίν, την Τσιμερά και την Άνω Ματσούκα και ήταν από τα πιο φτωχά χωριά της περιοχής.
Το έδαφός της ήταν άγονο, ανώμαλο και βραχώδες και το κυριότερο δεν διέθετε αρκετό νερό, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να είναι αναγκασμένοι να υδρεύονται, με υδροφόρες που έσερναν άλογα.
Την περιοχή διαρρέει το ποτάμι της Μούζενας που μαζί με τα ποτάμια της Ίμερας, της Κρώμνης και του Σταυρίν συναποτελούν το ποτάμι Γιαγλίντερε που ενώνεται με τον ποταμό Χαρσιώτη (ή Κάνι), ο οποίος ερχόμενος από την Αργυρούπολη εκβάλλει στη Μαύρη Θάλασσα κοντά στην Τρίπολη του Πόντου.
Στους νότιους πρόποδες του όρους Κουλάτ και Σταυρίν ,
Απέχει 20χλμ. από το κέντρο της πόλης Gümüşhane και 14χλμ. από την περιοχή Άρδασσας (Torul. )
ΤΟ ΌΝΟΜΑ
— Μούζενα
Το όνομα της περιοχής ίσως να οφείλεται στο ότι έδρα του μουχτάρη της περιοχής ήταν το ομώνυμο χωριό Μούζενα (ή Πας Μούζενα).
–Μπαλαντάν
Το παλιό όνομα του χωριού είναι Μπαλαντάν .
– Cebeli, Torul
Το όνομα του χωριού άλλαξε προς τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και από την απογραφή του 1960 καταγράφεται με τη σημερινή του ονομασία.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Χωριό της περιοχής Αργυρούπολης του Πόντου. και κατοικούνταν από περίπου 70 οικογένειες ,περίπου 420 άτομα
Το χωριό είχε τους εξής 4 συνοικισμούς:
Στεφανάντων με 17 οικογένειες,
Λογιζάντων με 15 οικογένειες,
Αδαμάντων με 14 οικογένειες, και
Γεράντων με 6 οικογένειες
Αποτελείτο από 10 ορεινά χωριά : Κυρίως Μούζενα (Πας) – Τσιμερά – Ωραιόκαστρο (Χάτς) – Αγ. Φωκάς – Σίσια – Παλλαδάντων – Αγρίδ’ – Λωρία – Μασούρα και Χάραβα (Κινέη).
Συνολικά στην περιοχή υπήρχαν 500 περίπου σπίτια με 2500 κατοίκους από τους οποίους οι 500 ήταν Κρυπτοχριστιανοί μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, οπότε φανερώθηκαν με την ευκαιρία του Χατ—ι χουμαγιούν ,ένα διάταγμα του 1856 που έδινε το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας σε όλους τους κάτοικους της Μικράς Ασίας .
Στο κέντρο αυτών των χωριών υπήρχε η Μονή του Αγ. Γεωργίου του Ζαντού ή Λερμούχου με 15 καλογραίες.
Την εποπτεία της Μονής είχε το χωριό Αγρίδ’ που απέχει από την Αργυρούπολη περί τα 20 χιλ.
ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Η Μούζενα υπαγόταν στην υποδιοίκηση της Άρδασσας (Torul), στο δημόσιο ταμείο της οποίας απέδιδε ο μουχτάρης τους φόρους που συνέλεγε από τους κατοίκους.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η Μούζενα, κατοικήθηκε από φυγάδες Τραπεζούντιους μετά την Άλωση της Τραπεζούντας (1461). Μάλιστα ανάμεσά τους υπήρχαν και αρκετές οικογένειες ευγενών με επικεφαλής την πριγκίπισσα Άννα, κόρη του τελευταίου αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Δαυίδ. Απ’ αυτούς ιδρύθηκε και το περίφημο γυναικείο μοναστήρι της περιοχής, του Αγίου Γεωργίου του Ζαντού (Ζανταέρτς), κοντά στου Παλλαδάντων.
–Η κατολισθήσεις στα χωριά και σεισμός
Ταλαιπωρία των κάτοικων της περιοχής από φυσικά φαινόμενα όπως ήταν
οι κατολίσθησεις που έπληξαν τις περιοχές Masura (τώρα Karaca) και του χωριού Ayana (τώρα Koçaklar) στις 19 Μαΐου 1893,
60 κτίρια, χώροι λατρείας (1 τζαμί και 1 εκκλησία) και 2 σχολεία υπέστησαν ζημιές, αν και δεν υπήρξε απώλεια ζωής.
Ενώ δεν υπήρξαν απώλειες ζωών στον σεισμό που σημειώθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1894 στο χωριό, 64 κτίρια υπέστησαν ζημιές
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η εκκλησία του χωριού, η εκκλησία, του Αι- Γιάνν , η οποία διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση, είναι κατασκευασμένη από πελεκητή πέτρα. Σήμερα χρησιμοποιείται ως αχυρώνας
Εκκλησιαστικά υπάγονταν στην Μητρόπολη Χαλδαίας .
Όλα τα χωριά είχαν εκκλησίες :
. Ανάμεσά τους αναφέρονται οι: Άγιος Ιωάννης στην Πας Μούζενα,
Γενέθλιον της Θεοτόκου και Άγιος Ιωάννης στην Τσιμερά,
Τίμιος Σταυρός στον Άε Φωκά (σήμερα τζαμί),
Παναγία και Άγιος Κωνσταντίνος στα Σίσσα,
Άγιος Ιωάννης στο Χατς ή Ωραιόκαστρο,
Ευαγγελίστρια στου Παλλαδάντων.
Το μεγαλύτερο πανηγύρι της περιοχής ήταν του Αγίου Γεωργίου του Ζαντού. Συμμετείχαν όμως και στο μεγάλο πανηγύρι του Αεσέρ στο γειτονικό Σταυρίν.
Σήμερα υπάρχει 1 εκκλησία στη γειτονιά Çiçek, 1 στη γειτονιά Hıdrellez, ] 2 στη γειτονιά Ağrıt και 1 εκκλησία στη γειτονιά Çengelli , και 2 παρεκκλήσια στη γειτονιά Karaca, η οποία θεωρείται ότι χτίστηκε τον 19ο αιώνα
ΠΑΙΔΕΙΑ
Είχε δημοτικό σχολείο
Στα περισσότερα χωριά (Τσιμερά, Παλλαδάντων, Πας Μούζενα, Σίσσα κλπ) υπήρχαν σχολεία. Ειδικά στο Χατς το σχολείο χτίστηκε με χορηγία του Κοσμά Πολυχρονίδη, προμηθευτή του οθωμανικού στρατού στον Κριμαϊκό πόλεμο. Ο Κοσμά αγάς έφτασε στα ανώτατα κλιμάκια της οθωμανικής εξουσίας αλλά στο τέλος διαβλήθηκε και δολοφονήθηκε στην Κωνσταντινούπολη.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Μέχρι το 1875 από την περιοχή διερχόταν τμήμα του βασιλικού δρόμου προς Περσία,(“το Βασιλακόν η στράτα”), που το συντηρούσαν οι κάτοικοι με προσωπική τους εργασία. Μετά το 1875 άνοιξε δρόμος αμαξιτός μέσω Ζύγανας.
Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και το εμπόριο. Γνωστά παρχάρια (ορεινοί λειμώνες) για τους κτηνοτρόφους της περιοχής ήταν το Άλας και τα Βουκολία. Κάποιοι μετανάστευαν στην Τραπεζούντα και τη Ρωσία
ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΑΡΑΤΖΑ
Στην περιοχή αυτή υπάρχει σήμερα και είναι επισκέψιμο το Σπήλαιο Καρατζά (Karaca Mağarası), με 6 χώρους, μήκος 150 μ. και ύψος 18 μ.
Το σπήλαιο Karaca, που πήρε το όνομά του από τη γειτονιά του χωριού όπου βρίσκεται, είναι ένα υπέροχο φυσικό θαύμα που δημιούργησε η φύση με κόπο εκατομμυρίων ετών, χαραγμένο με υπομονή, και όπου επιδεικνύεται η ίδια φροντίδα σε κάθε σημείο. Το σπήλαιο Karaca, που βρίσκεται νοτιοδυτικά της γειτονιάς Karaca εντός των ορίων του χωριού Cebeli της περιοχής Torul του Gümüşhane, απέχει 17 χλμ. από το κέντρο της πόλης και σε υψόμετρο 1550 μέτρων από τη θάλασσα. αποκλίνει 12 χιλιόμετρα βόρεια του αυτοκινητόδρομου Gümüşhane-Trabzon
Σταλακτίτες, σταλαγμίτες, κολώνες, λιμνούλες με σταλαγματόπετρα, σταγονόπετρες, λουλούδια σπηλαίων, τοίχοι με σχέδια με βέλη, σχήματα σημαιών, αυτιά ελεφάντων, σκαλοπάτια τραβερτίνης και πισίνες τραβερτίνης συνεχίζουν να σχηματίζονται σε αυτή την εξαιρετική κατασκευή όπου κάθε σταγόνα γίνεται κύριος και προσθέτει ένα γουδί. Η παρουσία τραβερτινών σε διάφορα χρώματα από λευκό έως σκούρο μπλε στο σπήλαιο δείχνει ότι οι λιωμένες ορυκτές ουσίες όπως ο σίδηρος και το μαγνήσιο στο νερό που αποτελούν τις τραβερτίνες είναι πολύ πυκνές. Τα νερά που διαρρέουν από την οροφή και τους τοίχους του σπηλαίου Karaca, που είναι ξηρό σπήλαιο, σχημάτισαν λιμνούλες στην οροφή του σπηλαίου. Το βάθος αυτών των λιμνών, ειδικά στα τελευταία σημεία του σπηλαίου, φτάνει το ένα μέτρο. Σταλαγμίτης και σταλακτίτης ενός εκατοστού σχηματίστηκαν σε 12 ακριβώς χρόνια στο σπήλαιο, το οποίο είναι ακόμη υπό διαμόρφωση. Η συνολική εσωτερική επιφάνεια του σπηλαίου είναι περίπου 1500 τετραγωνικά μέτρα, με μήκος 150 μέτρα από το σημείο εισόδου έως το πιο απομακρυσμένο σημείο και μέσο ύψος οροφής 18 μέτρα.
–Η ιστορία αγάπης του σπηλαίου
Μια ιστορία αγάπης… Δύο νέοι που είναι τρελά ερωτευμένοι μεταξύ τους αλλά δεν μπορούν να συνεννοηθούν… Ο λόγος δεν ακούγεται καθόλου ξένος. Ο ένας είναι μουσουλμάνος, ο άλλος χριστιανός… Οι οικογένειες των νέων πιστεύουν ότι αυτή η φωτιά θα σβήσει. Η καρδιά ακούει το διάταγμα;! Φωτιά κατέκλυσε την καμινάδα. Ένα ζευγάρι φλεγόμενες καρδιές μετατράπηκαν σε τόπο φωτιάς. Και η αγάπη… Ο κύριος όλων των συναισθημάτων… Έκανε ό,τι του αρμόζει στις δυνάμεις και την αρχοντιά του. Έφερε μαζί την Ελληνίδα ομορφιά και τον παράξενο βοσκό σε αυτό το σπήλαιο που επισκεφτήκατε. Σε αυτή τη σπηλιά που μόνο αυτοί ξέρουν… Κράτησαν τη σπηλιά μυστική, και η σπηλιά είναι η αγάπη τους… Υποσχέθηκαν. όταν οι οικογένειες με έλεος. Μετά θα φέρουν στο φως τη σπηλιά. Περίμεναν υπομονετικά, αλλά αυτή η επιθυμία δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα. Στη συνέχεια, οι δύο νέοι θυσιάστηκαν για όλους τους εραστές που δεν μπορούσαν να συναντηθούν.
Λέγεται ότι το μόνο ζωντανό πράγμα που έγινε μάρτυρας αυτού του γεγονότος ήταν ο βοσκός, τον οποίο ο ιδιοκτήτης του αγαπούσε πολύ. Γιατί θα δείξει μεγάλη πίστη και, σύμφωνα με το μύθο, δεν θα επιστρέψει ποτέ για να μην τους προσβάλει κανείς.
Φημολογείται ότι το σπήλαιο πήρε το όνομα «Karaca» μετά την ανακάλυψή του, σε φόρο τιμής σε αυτόν τον θρυλικό έρωτα KARA. Λέγεται ότι οι σταγόνες νερού που έτρεχαν έκαναν τους δύο εραστές, που ήταν πλάτη με πλάτη στη σπηλιά, να καλυφθούν με ασβέστη και οι δύο εραστές παρέμειναν έτσι για πάντα. Και πάλι λένε· Όλοι όσοι δεν μπορούν να ξανασμίξουν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτούν το Karaca μια μέρα. Γιατί εκεί τους περιμένει η προσευχή του νέου.
΄ΔΙΩΞΕΙΣ
Οι κάτοικοι των περισσότερων χωριών της Μούζενας εκπατρίστηκαν αναγκαστικά, σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης, στις αρχές του 1923. Οι τελευταίοι αναχώρησαν τον Φεβρουάριο του 1924
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Αρκετοί εγκαταστάθηκαν στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης, σε χωριά του Λαγκαδά, της Καστοριάς κλπ.
ΣΗΜΕΡΑ
Το Cebeli είναι ένα χωριό στην περιοχή Torul της επαρχίας Gümüşhane .
Βρίσκεται σε υψόμετρο 1440 μέτρα
Το 2020 είχε 116 κάτοικους
ΤΣΙΜΕΡΑ ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
– Τσιμερά ή Zimera (σημ. Atalar).
Το μεγαλύτερο από τα χωριά αυτά και κεφαλοχώρι της περιοχής ήταν η Τσιμερά (σημ. Atalar).το Αταλάρ το 2019
Το Αταλάρ (τουρκικά: Atalar) είναι χωριό της περιοχής Γκιουμούσχανε της Τουρκίας.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Απέχει από την Άρδασσα 25 χλμ., από την Αργυρούπολη 27 χλμ. και από την Τραπεζούντα 100 χλμ..
Ήταν το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής της Μούζενας, χτισμένο σε υψόμετρο 1600-1700 μέτρων, κατά μήκος του ποταμού που φέρει το όνομά της και ενώνεται με τον ποταμό Γιαγλί-Ντερέ στα νότια.
Είναι περιστοιχισμένη από ψηλά βουνά που δημιουργούν χαράδρες και απότομες πλαγιές. (Ακριβής τοποθεσία στον χάρτη: 40°35′31″N 39°26′40″E).
ΤΟ ΌΝΟΜΑ
– Τσιμερά – Zimera
Μέχρι την δεκαετία του 1950 η επίσημη ονομασία του χωριού ήταν Τσιμερά (τουρκικά: Zimera).
ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Είναι έδρα κοινότητας η οποία περιλαμβάνει και τα χωριά Χατς, Αε-Φωκά και Πας-Μούζενα.
Η Τσιμερά, χτίστηκε από Τραπεζούντιους, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Τραπεζούντα ύστερα από την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς το 1461. Εκκλησιαστικά ανήκε στη Μητρόπολη Χαλδίας, ενώ διοικητικά στο Νομό Τραπεζούντας, διοίκηση Αργυρουπόλεως (Gümüşhane), υποδιοίκηση Άρδασσας (Torul).
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Είχε αμιγή ελληνικό πληθυσμό και αποτελούνταν από 9 μαχαλάδες (Σαββάντων, Γιωσηφάντων, Γαπάντων, Φραγκάντων, Θεοδωράντων, Σατικάντων, Ρακάν, Θεπεφτάτων και Κεϊβανάντων).
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ – ΕΝΟΡΙΕΣ
Είχε τρεις εκκλησίες-ενορίες:
– Γενεθλίων της Θεοτόκου
Η εκκλησια των Γενεθλίων της Θεοτόκου (Τη Παναϊας). Ήταν η μεγαλύτερη εκκλησία, χτισμένη ανάμεσα στο ποτάμι και τη “Μανίτσορας το ρέμα”, στα όρια μεταξύ του μαχαλά τοι Θεοδωράντων και στο Ρακάν.
Χτίστηκε μεταξύ του 1673 και του 1720, με σουλτανικό φιρμάνι.
(Το ίδιο φιρμάνι, πλαστογραφημένο, χρησιμοποίησαν οι κάτοικοι του διπλανού χωριού Ίμερα, για την ανέγερση του ναού της Θεοτόκου στην Ίμερα) .
Μετά την ανταλλαγή μετατράπηκε σε τζαμί μέχρι το 2005, οπότε κατεδαφίστηκε και στην ίδια θέση χτίστηκε νέο τζαμί.
–Άγιος Ακίνδυνος
Η εκκλησιά του Άγιου Ακίνδυνου ( Αε-Κίντυνον), βρισκόταν στο μαχαλά των
Κειβανάντων των Τσιμέρων
– Άγιος Γρηγόριος
Η εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου,βρισκοταν στο μαχαλά των Σαββάντων.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Η Τσιμερά είχε εξατάξιο δημοτικό σχολείο, το οποίο βρισκόταν δίπλα στην εκκλησία.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Οι Τσιμερίτ αγαπούσαν πολύ την μουσική, το τραγούδι και το χορό.
Υπάρχουν χαρακτηριστικές μελωδίες σε ρυθμό «ομάλ» και πολλά δίστιχα προερχόμενα από την Τσιμερά.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Η κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία. Θρυλικός κτηνοτρόφος υπήρξε ο Θεριάντς.
Τα παρχάρια της Τσιμεράς ήταν το Στρογγυλέν, το Τουκανέν και Τ’ Άλας το παρχάρ.
Επίσης υπήρχε γεωργία μικρής όμως έκτασης, λόγω των μικρών εκτάσεων καλλιεργήσιμης γης (κυρίως μπαξέδες).
Κύριο επάγγελμα των αντρών υπήρξε η αρτοποιεία και η μεταλλουργία.
Υπήρχαν Τσιμερίτκα αρτοποιεία και εργαστήρια σε όλη την ευρύτερη περιοχή του νομού Τραπεζούντας. Οι άντρες δούλευαν εκεί, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά έμεναν στο χωριό.
ΔΙΩΞΗ -ΑΠΟΚΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Κατά την ανταλλαγή πληθυσμών, η Τσιμερά είχε περίπου 800 κατοίκους, όλους Έλληνες.
Οι περισσότεροι πρόσφυγες από την Τσιμερά εγκαταστάθηκαν στις Πέντε Βρύσες και το Πολυδένδρι Λαγκαδά, στους Κομνηνάδες Καστοριάς, στον Κεχρόκαμπο, το Στεγνό και το Λευκάδι Καβάλας ,επίσης κάποιες οικογένειες στα Πλατανάκια Σερρών.
Πόντιοι πρόσφυγες από την Τσιμερά μαζί με συμπατριώτες τους από άλλα χωριά του Πόντου, όπως το Χατς, τον Άγιο Φωκά, τη Μούζενα, τα Λωρία, τα χωριά της Ματσούκας , το Σίτσε κλπ. ήταν οι οικιστές του Ωραιοκάστρου Θεσσαλονίκης.
