Λέξεις και φράσεις της Ποντιακής διαλέκτου από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών με αρχαιοελληνικές ρίζες – Δέσποινα Μιχαηλίδου Καπλάνογλου



Γράφει η Δέσποινα Μιχαηλίδου Καπλάνογλου:

Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου προέρχονται από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών

ΠΟΝΤΙΑΚΑ

Εσύ που είσαι έμορφος

Εσύ που είσαι έμορφος Μ’ ευτάς οικονομίαν

Εφίλεσα σε δεύτερον Φίλ’ με κι εσύ πα μίαν

Χάι, χάι, χάι για πέταξον Και τσ̌όκεψον σ’ ωμία μ’

Ατό τ’ εσόν το τέρεμαν Έφαεν την καρδία μ’

Εσύ που είσαι έμορφος Να λελεύω το ψ̌όπο σ’

Άμον κερίν να λύγουμαι Σο ζεστόν τ’ εγκαλόπο σ’

Χάι, χάι, χάι για πέταξον Και τσ̌όκεψον σ’ ωμία μ’

Ατό τ’ εσόν το τέρεμαν Έφαεν την καρδία μ’

Λεγ’νά είν’ τα μεσόπα σου Εγκάλι͜αν ’κι γομών’νε

Ήντζαν τερεί σον πρόσωπο ς’ Τ’ ομμάτι͜α τ’ πα θολών’νε

Χάι, χάι, χάι για πέταξον Και τσ̌όκεψον σ’ ωμία μ’

Ατό τ’ εσόν το τέρεμαν Έφαεν την καρδία μ’

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Εσύ που είσαι όμορφη

Εσύ που είσαι όμορφη, μην κάνεις οικονομία,

σε φίλησα δύο φορές φίλα με και εσύ μια φορά,

χάι χάι για πέταξε και κατακάθισε στους ώμους μου.

Αυτό το κοίταγμα σου έφαγε την καρδιά μου.

Εσύ που είσαι όμορφη να χαρώ την ψυχή σου,

σαν κερί να λιώσω στην ζεστή σου αγκαλιά.

Αδύνατη είναι η μέση σου δεν γεμίζει αγκαλιά,

όποιος κοιτάζει το μέτωπο σου, και τα μάτια του θολώνουν,

χάι χάι για πέταξε και κατακάθισε στους ώμους μου,

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

1.Να λύγουμαι. 2. Εγκαλόπο.3. Μεσόπα. 4.Κι γομών’νε. 5. Λεγ’νά. 6.Ήντζαν

1 Να λύγουμαι.
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Λυγώ, λυγίζω.
Ετυμολογία : Λυγίζω < αρχαία ελληνική λυγίζω Ρήμα λυγίζω και λυγάω, λυγώ
Στην νεοελληνική αποδίδεται: . Λυγίζω , κάμπτω , φθείρομαι , λύωνω.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Λυγιδούμαι-λυγίδιν- λύγισμαν.

2. Εγκαλόπο.
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Αγκάλη
Ετυμολογία αγκαλιά < μεσαιωνική ελληνική αγκαλιά < αρχαία ελληνική αγκάλη
Στην νεοελληνική αποδίδεται: . Αγκαλιά
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Εγκάλεσμα, εγκάλετος, εγκαλεχτέας

3. Μεσόπα, τα (πληθ.)
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Μέσον,
Ετυμολογία Μέσα – μέσο < αρχαία ελληνική μέσον, ουδέτερο του επιθέτου μέσος
Στην νεοελληνική αποδίδεται: .Η μέση του σώματος. Οσφύς
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Μεσόπονος,,μεσοχάμιν,μεσοστράτιν

4. Κι γομών’νε .
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Γέμω . γόμος
Ετυμολογία γόμος < αρχαία ελληνική γόμος (και γέμος, φορτίο, φορτίο πλοίου αρχικά, ζωμός κρεάτος, φαγητό) < γέμω
Στην νεοελληνική αποδίδεται: . ‘Κι γομών’νε =Δεν γεμίζουν
Γεμίζω. γόμος=γέμισμα πλοίου
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Γεμάτος, γεμιστός ,γομόω = γεμίζω
• γόμος = φορτίο ζώου ,γόμος + αίρω = γομάριον

5. Λεγ’νά
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Λέγνον
Ετυμολογία : Λιγνός < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική λιγνός < ελληνιστική κοινή λέγνος < λέγνον
Στην νεοελληνική αποδίδεται:. Λιγνός,στεγνός,φτενός
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Λίγνεμα ,λιγνεύω ,λιγνούτσικος ,ψηλόλιγνος

6 . Ήντζαν
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Ιν τις αν
Ετυμολογία Ηντζ= ην τις – Ηντζαν = ιν τις αν
Ήντιν = αν είναι-όποιοι κ΄ αν είναι
Στην νεοελληνική αποδίδεται: . Όποιος,όπερ,οιοσδήποτε.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Ούντζαν

Σχολιάστε

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.