Καλό σου ταξίδι κ. Δήμαρχε. Λυπάμαι πολύ που η απουσία μου από την Κοζάνη και ο κορωνοϊός δεν μου επιτρέπουν να σας αποχαιρετίσω στο τελευταίο σας ταξίδι.
Πάντα σας είχα μέσα στην καρδιά μου και πάντα θα βρίσκεστε εκεί. Θα θυμάμαι σε όλη μου την ζωή την απλότητα σας, την αγωνία σας να βελτιώσετε την ζωή των συμπολιτών σας, την αποτελεσματικότητα σας, το πρακτικό σας μυαλό, την βαθιά πνευματική σας σκέψη και την διορατικότητά σας. Εξηγώ γιατί.
Θυμάμαι πολύ καθαρά την πρώτη μας συνάντηση το 1987. Εγώ τότε νέος και οραματιστής, μετανάστης από τα μικρά μου χρόνια στην Αμερική με καταγωγή από ένα μικρό χωριό, το Βέλος στο Βοϊο Κοζάνης, Κυβερνήτης της Παμμακεδονικής Ένωσης Αμερικής και Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας «Παιδεία» μαζί με τον Πρόεδρο της «Παιδεία» Ηλία Τομάζο ήρθαμε να δούμε τον τότε άγνωστο σε μας Δήμαρχο Κοζάνης. Δεν θυμάμαι εάν γνώριζα το όνομα σας. Ερχόμενοι από το Παγκόσμιο Συνέδριο Παμμακεδονικών Ενώσεων στην Χαλκιδική και Καστοριά, με ένα ψήφισμα στα χέρια μας, ήρθαμε να ζητήσουμε την αδελφοποίηση των πόλεων Κοζάνης και Μπρίστολ του Κοννέκτικατ στις ΗΠΑ. Θέλαμε να αξιοποιήσουμε, για την δημιουργία διαφόρων προγραμμάτων, τις ιστορικές σχέσεις των πρώην κατοίκων του Νομού Κοζάνης (κυρίως από χωριά του Βοίου και την πόλη της Κοζάνης) που μετανάστευσαν στο Μπρίστολ Κοννέκτικατ. Είναι γνωστές στο κοινό της Κοζάνης η βοήθεια των πρώτων μεταναστών κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στους κατοίκους της Κοζάνης, στην κατασκευή του Μαμάτσειου Νοσοκομείου Κοζάνης , του καμπαναριού και άλλα.
Ήρθαμε στο Δημαρχείο της Κοζάνης σκοπίμως χωρίς ραντεβού. Δεν είχαμε γνωριμίες και επαφές στην Κοζάνη. Η εμπειρία μας με άλλους κρατικούς φορείς στην Ελλάδα μας έλεγε ότι με ένα τηλεφώνημα ή επιστολή δεν θα λαμβάναμε απάντηση για να κλείσουμε ραντεβού. Πιθανό να μας έλεγαν ότι δεν γίνεται τώρα και το γνωστό θα δούμε. Μπήκαμε στην γραμματεία σας και ζητήσαμε να δούμε τον κ. Δήμαρχο δηλώνοντας τις ιδιότητες μας. Η γραμματέας μας είπε ότι ο Δήμαρχος απουσιάζει αυτές τις ημέρες καθώς ήταν καλοκαίρι. Να η επαλήθευση των φόβων μας. Δεν ξέραμε εάν ήταν αλήθεια ή μία συνήθη αιτιολογία να μη ενοχληθεί ο κάθε Δήμαρχος από τους πολλούς πολίτες. Μας είπε όμως ότι ο Δήμαρχος έχει ένα εργοστάσιο στην άκρη της πόλης και πιθανόν να τον βρείτε εκεί. Πήραμε ένα ταξί και ήρθαμε στο εργοστάσιο σας. Σας βρήκαμε στην αυλή γεμάτο μαρμαρόσκονη από το κεφάλι μέχρι τα πόδια. Με την απλότητα σας τινάξατε πρόχειρα την σκόνη και μας πήγατε στο γραφείο σας. Είχαμε ετοιμάσει ολόκληρο σχέδιο και επιχειρήματα για να σας πείσουμε τους λόγους που θέλαμε την αδελφοποίηση της Κοζάνης-Μπρίστολ και τα οφέλη για την Κοζάνη.
Δεν χρειάστηκε να πούμε πολλά. Το μυαλό σας και η διορατικότητα σας αμέσως συνέλαβε τη σημασία της πρότασης.
Δεχθήκατε αμέσως την πρόταση μας για την αδελφοποίηση και αρχίσατε να μιλάτε για τα επόμενα βήματα της υλοποίησης της. Φύγαμε με χαρούμενα αισθήματα αλλά δεν σας κρύβω με κάποια επιφύλαξη. Γνωρίζαμε πολύ καλά ότι η πρακτική τότε των πολιτικών στην Ελλάδα (που δυστυχώς συνεχίζεται και σήμερα) ήταν να λένε λόγια που θέλει να ακούσει ο ακροατής, ιδιαίτερα στην ομογένεια, να δίνουν υποσχέσεις και να μη υπάρχει ακολουθία, το λεγόμενο στα Αγγλικά follow up.
Μας διαψεύσατε σύντομα. Ήσασταν ρεαλιστής, πρακτικός, αποτελεσματικός και κυνηγούσατε τις απαιτούμενες ενέργειες. Έγινε η αδελφοποίηση, ήρθε η πρώτη πολυμελής αποστολή με εκπροσώπους του Δήμου Κοζάνης, με εκπαιδευτικούς, καθηγητές, επιχειρηματίες, δημοσιογράφους κα. Ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια ανταλλαγές Δημάρχων και πολλαπλές αποστολές. Συνολικά εκατοντάδες μαθητές, φοιτητές, επιχειρηματίες και εκπρόσωποι από την Κοζάνη ήρθαν στην Αμερική. Από τότε μέχρι σήμερα, πάνω από τριάντα χρόνια συνεχώς, μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Ελληνικής Εταιρείας «Παιδεία» και της Έδρας Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κοννέκτικατ, χιλιάδες φοιτητές και καθηγητές από πανεπιστήμια της Αμερικής επισκέφθηκαν διάφορα αρχαιολογικά και ιστορικά μέρη της Ελλάδας. Πολλοί φοιτητές παρακολούθησαν σειρά μαθημάτων σε διάφορα πανεπιστήμια στην Ελλάδα που αποτελούν μέρος των σπουδών τους στα Αμερικάνικα πανεπιστήμια. Σχεδόν όλα τα εκπαιδευτικά ταξίδια συμπεριλαμβάνουν επισκέψεις στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αϊανής, στο Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης και ξενάγηση ή διανυκτέρευση στη Κοζάνη. Φανταστείτε τον φιλελληνισμό που γαλουχήθηκε και τι βοήθεια δυνητικά μπορούν να προσφέρουν οι Αμερικανοί επισκέπτες (φοιτητές και καθηγητές) που επισκέφθηκαν όλα αυτά τα χρόνια την Ελλάδα.
Ας μη ξεχάσουμε τους ισχυρούς δεσμούς από αναπτύχθηκαν με την ομογένεια μέσω αυτών των δραστηριοτήτων. Ο εθνικός κίνδυνος από τα πρόσφατα γεγονότα και απειλές από Τουρκία τα λέει όλα. Πάντοτε στα εθνικά θέματα χρειάζονται όλες οι δυνάμεις εντός και εκτός της Ελλάδας για την αντιμετώπιση των μεγάλων κινδύνων της χώρας μας. Εμείς τότε το 1987 είχαμε στο μυαλό μας το Μακεδονικό (βλέπαμε τις εξελίξεις και δρούσαμε από τότε), την κρίση στο Αιγαίο, το Κυπριακό και την διάσωση της Ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό. Χρειαζόμασταν την βοήθεια από φορείς στην Ελλάδα με βιβλία για τα Ελληνικά σχολεία στις κοινότητες μας (εκκλησίες) στην Αμερική, σε Αμερικάνικα γυμνάσια και πανεπιστήμια ώστε να διδάσκετε η Ελληνική γλώσσα , να δημιουργήσουμε Έδρες Ελληνικών Σπουδών σε πανεπιστήμια στην Αμερική και να βάλουμε βιβλία στις βιβλιοθήκες των Αμερικάνικων πανεπιστήμιων με την ιστορία της Μακεδονίας και της Ελλάδας. Η αρχική σας θετική αντιμετώπιση συνέβαλε ώστε η ομογένεια έως σήμερα να δημιουργήσει ένα σημαντικό αριθμό με Έδρες Ελληνικών Σπουδών ή προγράμματα σε πανεπιστήμια στην Αμερική.
Μαζί σας, η ομογένεια από την Αμερική, Καναδά, Ευρώπη και Αυστραλία συνέβαλε στην δημιουργία του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας μέσω των συνεδρίων και ψηφισμάτων Συνεδρίων της Ελληνικής Εταιρείας «Παιδεία» στην Αμερική και των πολλών Παγκοσμίων Συνεδρίων Αποδήμων Κοζανιτών που οργανώσαμε στον Νομό Κοζάνης. Ενώσαμε όλοι, ο φορείς στην Κοζάνη και η ομογένεια, τις δυνάμεις μας για να γίνει το ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας. Στην πορεία, με το πέρας της δημαρχιακής σας υπηρεσίας, την δεκαετία του 1990 με τον Δήμαρχο Πάρη Κουκουλόπουλο, εργαστήκαμε ως ομογένεια (μελέτες και συγκέντρωση πληροφορίων από Αμερικάνικα πανεπιστήμια κλπ) για την δημιουργία του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Είναι γνωστή η πορεία του, αρχικά ως παράρτημα του ΑΠΘ, μετά ως ανεξάρτητο πανεπιστήμιο και την πρόσφατη ενοποίηση του με το ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας. Έτσι υλοποιήθηκε ο αρχικός σας οραματισμός για την ίδρυση Πανεπιστημίου στην Δυτική Μακεδονία.
Όμως τα μεγαλύτερα οφέλη για τους κατοίκους της Κοζάνης δεν προέκυψαν από τους κοινούς στόχους και τους προγραμματισμούς μας. Προέκυψαν αποκλειστικά από την δική σας σκέψη, την διορατικότητα σας, το πρακτικό μυαλό σας, το πάθος να βοηθήσετε τους κατοίκους στην Κοζάνη και κάποια τυχαία γεγονότα. Θυμάμαι πολύ καθαρά μία ημέρα από την επίσκεψη σας στην Αμερική. Μας είχατε αναφέρει ότι ενδιαφέρεστε για πληροφορίες για τον αμίαντο. Είχατε ανησυχίες για τους κινδύνους και το τι πρέπει να γίνει. Μας είπατε ότι η Κοζάνη έχει παραγωγή και μεγάλη χρήση αμιάντου. Δεν γνωρίζατε πολλά για τους κινδύνους και τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Εγώ, τότε σαν μηχανικός, εργαζόμουν σε πολυεθνική ασφαλιστική εταιρεία με έδρα το Χάρτφορντ, την πρωτεύουσα της Πολιτείας του Κοννέκτικατ. Η εταιρεία ήταν από τους πρωτοπόρους σε προγράμματα στην Αμερική για την αντιμετώπιση των κινδύνων του αμίαντου και τους σωστούς τρόπους απομάκρυνσης από τις εγκαταστάσεις. Κανόνισα με την διοίκηση μια εκτενή παρουσίαση και ενημέρωση από το διοικητικό και τεχνικό προσωπικό της εταιρείας και σας δώσαμε ένα εκτενές πακέτο με πληροφορίες. Δεν γνωρίζω το τι έγινε όταν επιστρέψατε στην Κοζάνη σχετικά με τον αμίαντο καθώς ζούσα στην Αμερική. Γνωρίζω όμως ότι τα σημαντικότερα οφέλη προέκυψαν από ένα τυχαίο γεγονός που έγινε την ίδια ημέρα, αμέσως μετά την παρουσίαση.
Σας πήγαμε να επισκεφθείτε την Παλαιά Βουλή της Πολιτείας του Κοννέκτικατ στο κέντρο του Χάρτφορντ περίπου εκατό μέτρα από τα γραφεία της εταιρείας. Ήταν ότι ποιο αξιόλογο έχει η πολιτεία του Κοννέκτικατ και ιστορικά από τα ποιο σημαντικά στις ΗΠΑ. Είναι η αρχαιότερη Βουλή που έγινε σε όλες της Πολιτείες των ΗΠΑ. Δεν θυμάμαι εάν αυτό σας έκανε κάποια εντύπωση. Θυμάμαι καθαρά όμως ότι καθώς περπατούσαμε στο πεζοδρόμιο είδατε κάποιο ατμό να βγαίνει από φρεάτια υπονόμων. Ήταν μια εικόνα παρόμοια με την γνωστή κινηματογραφική ταινία με την Merlyn Monroe που γυρίστηκε σε δρόμο της Νέας Υόρκης πάνω από ένα φρεάτιο και ο ατμός να σηκώνει το φόρεμα της. Φυσικά χωρίς την γνωστή ηθοποιό. Με τον απλό τρόπο σας με ρωτήσατε «Βαγγέλη τι είναι αυτό?». Σας είπα κ. Δήμαρχε ότι είναι ατμός από το κεντρικό σύστημα της πόλης με το οποίο όλοι οι ουρανοξύστες γύρω μας και τα κτήρια της περιοχής του κέντρου του Χάρτφορντ θερμαίνονται τον χειμώνα και κλιματίζονται το καλοκαίρι. Με ρωτήσατε από πότε και πως γίνεται αυτό. Σας είπα ότι από παλαιά στις αρχές του 1900 η κεντρική ενέργεια παρέχεται από εργοστάσια που αρχικά χρησιμοποιούσαν κάρβουνο, αργότερα πετρέλαιο και πρόσφατα από το κάψιμο σκουπιδιών που συλλέγονται από την περιοχή. Μάλιστα σας έδειξα και το νέο εργοστάσιο που πρόσφατα κατασκευάστηκε που ήταν μέσα στην πόλη, κοντά στο κέντρο και φαινόταν από εκεί που ήμασταν. Μου είπατε αμέσως ότι εμείς στη Κοζάνη έχουμε πολλά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας και δεν σκεφθήκαμε ποτέ να χρησιμοποιήσουμε τον ατμό τους για να ζεστάνουμε την πόλη μας που έχει και βαρύ χειμώνα. Ταυτόχρονα, έκτος από την μόλυνση του περιβάλλοντος από τα εργοστάσια της ΔΕΗ, έχουμε και περιβαλλοντικό πρόβλημα με τα σκουπίδια. Κάνατε και άλλες ερωτήσεις για την ασφάλεια, την μόλυνση του περιβάλλοντος κλπ.
Αναφέρω αυτό το εκτενές περιστατικό γιατί αργότερα διαπίστωσα ότι αυτό το περιστατικό το επεξεργαστήκατε, το προσαρμόσατε θαυμάσια για την Κοζάνη και συλλάβατε τις πρωτοπόρες ιδέες για την Ελλάδα, βάλετε τις βάσεις στην κατασκευή της τηλεθέρμανσης στην Κοζάνη και την ανακύκλωση σκουπιδιών σε όλη την Δυτική Μακεδονία από την γνωστή τώρα ΔΙΑΔΥΜΑ. Πρωτοπόρα έργα και για πολλά χρόνια μοναδικά σε όλη την Ελλάδα.
Από την σύντομη επίσκεψη σας στην Αμερική συλλάβατε και άλλες ιδέες. Λίγο διάστημα μετά την επιστροφή σας στην Ελλάδα διάβασα σε εφημερίδα από την Κοζάνη (που μας έστελναν στην Αμερική) ένα άρθρο του γνωστού Γιάννη Πλόσκα που με τον γνωστό του χιούμορ και το Κοζανίτικο λεξιλόγιο περιέγραψε το γεγονότα όταν βάλατε εμπόδια (τα γνωστά σαμαράκια) σε κεντρικούς δρόμους στην Κοζάνη. Από το ύψος, πλάτος και θέσεις των εμποδίων και τις ταχύτητες των αυτοκινήτων υπήρξαν περιστατικά και ζημιές σε αυτοκίνητα. Φυσικά υπήρξε και θυμός κυρίως από τους οδηγούς αυτοκινήτων. Διαβάζοντας το άρθρο αμέσως θυμήθηκα μια στιγμή της επίσκεψη σας που πήγαμε σε ένα μεγάλο κατάστημα με τους γνωστούς μεγάλους χώρους πάρκινγκ και με ρωτήσατε για αυτά τα σαμαράκια που είδατε στις εισόδους-εξόδους και στους διαδρόμους του πάρκινγκ. Σας είχα πει ότι είναι για την ασφάλεια των πεζών για να μη μπορούν οι οδηγοί να αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες στο πάρκινγκ. Το διορατικό μυαλό σας μάλλον συνέλαβε την ιδέα πως να λύσετε το πρόβλημα των μεγάλων ταχυτήτων μπροστά στο Δημαρχείο και άλλους κεντρικούς δρόμους στην Κοζάνη που ταυτόχρονα διασχίζουν και πολλοί πεζοί. Τα αρχικά τεχνικά προβλήματα διορθώθηκαν εύκολα, τα σαμαράκια τοποθετήθηκαν εκεί που πρέπει και από τότε σίγουρα σώθηκαν κάποιες ζωές και αποφεύχθηκαν πολλά ατυχήματα. Σήμερα είναι μία πολύ συχνή πρακτική σε όλη την Ελλάδα.
Καθώς γράφω αυτό το κείμενο διαπίστωσα και την επιρροή σας σε προσωπικό επίπεδο. Στην αλυσίδα γεγονότων της ζωής, εάν εσείς το 1987 δεν βλέπατε θετικά την αδελφοποίηση της Κοζάνης-Μπρίστολ δεν θα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω την Κοζανίτισα γυναίκα μου σε μια από τις πολλές αποστολές μας από την Αμερική για την ανάπτυξη των προγραμμάτων και οργάνωση των συνεδρίων αποδήμων στην Κοζάνη. Εδώ και είκοσι χώρα επέστρεψα από την Αμερική και ζω πολύ ευτυχισμένα στην Κοζάνη. Χαιρόμουνα πολύ όταν σας έβλεπα αυτά τα χρόνια και ήσασταν καλά. Βασικά σε προσωπικό επίπεδο μου ανοίξατε τις πύλες της Κοζάνης και μου δώσατε ατύπως το κλειδί της πόλης. Προσωπικά σας είμαι ευγνώμων.
Οι πολίτες της Κοζάνης ακόμα και σήμερα ωφελούνται και θα ωφελούνται στο μέλλον από τα έργα σας σαν Δήμαρχος.
Συνοψίζω, τηλεθέρμανση, ανακύκλωση σκουπιδιών, ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, εκπαιδευτικά προγράμματα μαθητών, φοιτητών και καθηγητών από Κοζάνη και Αμερική και πολλά άλλα έργα που γνωρίζουν οι πολίτες της Κοζάνης καλύτερα από εμένα καθώς ζούσα στην Αμερική όταν ήσασταν Δήμαρχος. Λυπάμαι πολύ, γιατί μετά από εσάς κανένας Δήμαρχος από την Κοζάνη δεν επισκέφθηκε την Αμερική επισήμως. Εσείς μόνο από ένα σύντομο ταξίδι πήρατε πολλά και αξιοποιήσατε τις γνώσεις που αποκτήσατε στο μέγιστο προς όφελος των πολιτών της Κοζάνης. Είναι σημαντικό τοπικοί φορείς από την Ελλάδα να επισκέπτονται άλλες χώρες. Ευτυχώς η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδωσε ευκαιρίες να επισκέπτονται διάφορες πόλεις για κοινά Ευρωπαϊκά προγράμματα. Όμως δεν αξιοποιήθηκε η Ελληνική ομογένεια της Ευρώπης. Σε αντίθεση με την Αμερική, από το 1987 εως σήμερα, για πάνω από 33 συνεχή χρόνια, υπάρχουν αμοιβαία οφέλη για τους πολίτες της Κοζάνης, της Ελλάδας και της Αμερικής.
Συμπέρασμα, καθώς οι πολιτικοί ηγέτες αλλάζουν δυστυχώς τα προγράμματα δεν συνεχίζονται και πεθαίνουν με τον χρόνο. Όμως, το πάθος της ομογένειας δεν πεθαίνει και μπορεί να διατηρήσει και να αναπτύξει περαιτέρω τέτοιου είδους προγράμματα. Κάποια από τα παραπάνω γεγονότα τα αναφέραμε προφορικά στο παρελθόν στις συναντήσεις μας που κάναμε με τον Σύλλογο Φίλων Κοζάνης – Μπρίστολ και τον Σύλλογο Κασμιρτζήδις Κοζάνης. Από ότι γνωρίζω, είναι η πρώτη φορά που αναφέρονται συνολικά και με κάποιες λεπτομέρειες γραπτώς.
Κύριε Δήμαρχε, αφήσατε μια τεράστια και ιστορική παρακαταθήκη.
Καλό σου ταξίδι αγαπητέ μου Γιάννη.
Τα συλλυπητήρια μου στην οικογένεια σας.
Ευάγγελος Μιχαλόπουλος
Πρώην Πρόεδρος Παμμακεδονικής Ενωσης Αμερικής
Πρώην Γραμματέας Ελληνικής Εταιρείας «Παιδεία»
