Τα αγάλματα, ο Ιωακείμ και ένα ανέκδοτο βιβλίο – Γράφει ο Χαρίτων Καρανάσιος



Γράφει ο Χαρίτων Καρανάσιος:

Η σημασία των αγαλμάτων είναι γνωστή. Είναι προφανές ότι μόνον η τεκμηριωμένη προσφορά κάποιου ευπατρίδη μπορεί να δικαιολογήσει την ανέγερση αγάλματος. Για τους περισσότερους «ήρωες» της πόλης γνωρίζουμε στέρεα στοιχεία, και θα ανέμενε κανείς να δει κάποια αγάλματα στην κεντρική πλατεία της πόλης. Όσον αφορά όμως τον μητροπολίτη Ιωακείμ, οι κρίσεις περί αυτού δεν συμφωνούν. Γι’ αυτόν υπάρχει ανέκδοτη διατριβή (Παν. Φίτζιος, ΑΠΘ 2018), μεταπτ. εργασία (Ιωάννα Γρηγοράκη, Πάτρα 2019), μονογραφία (Αλ. Πετρόπουλος 2009) κ.λπ. Η υπάρχουσα βιβλιογραφία ασχολείται κυρίως με την περίοδο 1941-44, η κρίση όμως περί του ανδρός πρέπει να λαμβάνει υπόψιν το σύνολο του βίου.

Η βιβλιογραφική και η δημόσια εικόνα του Ιωακείμ είναι μάλλον θετική, παρά τις ενστάσεις, βασίζεται όμως σε κάποιες ιδεολογικές επιλογές ή και σκοπιμότητες. Η Αριστερά επαινεί τον Ιωακείμ, καθώς ένας μητροπολίτης συντάχθηκε με την αντιστασιακή της δράση (αν και στην Εθνική Αντίσταση δεν συμμετείχε μόνον το ΚΚΕ), ενώ κύκλοι της Εκκλησίας θεωρούν ότι ο Ιωακείμ αποδεικνύει (επικοινωνιακά) ότι η Εκκλησία δεν είναι όργανο μιας συντηρητικής εξουσίας, αλλά είναι «προοδευτική» και «κοντά στον λαό». Αυτό που γνωρίζουν όλοι είναι ότι ο Ιωακείμ συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση ως «πνευματικός αρχηγός του ΕΑΜ»! Δεν γνωρίζω τι να σημαίνει αυτό.

Η προσωπική μου εντύπωση είναι ότι ο Ιωακείμ είναι όντως αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, ενώ την ευθύνη γι’ αυτό φέρει ο ίδιος, καθώς οι πράξεις του δεν χαρακτηρίζονται από συνέπεια και σταθερότητα. Θα έτεινα λοιπόν προς κάποια αρνητική κρίση για τον άνδρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ιωακείμ κατέλιπε τα υπάρχοντά του στον παλιό αθηναϊκό σύλλογο «Φίλοι του λαού», που δεν φημίζεται για «προοδευτικότητα». Σημειωτέον, ο Ιωακείμ διέμενε στη γειτονιά μου στο Παγκράτι (οδός Κρησίλα), ενώ κάποιος γνωστός μου υπερήλικας Αθηναίος της γειτονιάς τον θυμότανε και μου υπέδειξε την πολυκατοικία όπου εγκαταβίωνε ώς τον θάνατό του (1962).

Πριν λοιπόν από τη διαμάχη για τον χώρο τοποθέτησης του αγάλματος του Ιωακείμ, πρέπει να αναρωτηθεί κανείς γιατί πρέπει να στηθεί ανδριάντας του σε κάποιο σημείο της πόλης. Προσωπικά, θα πρότεινα να υπάρξει πρώτα σοβαρή συζήτηση περί του βίου και της εποχής του σε κάποια Ημερίδα. Ηρωικές μορφές βέβαια κατά την Κατοχή υπήρξαν στην Κοζάνη, όπως ο μαρτυρικός αρχιμ. Ιωακείμ Λιούλιας και ο αρχιμ. Αυγουστίνος Καντιώτης, που οργάνωνε συσσίτια. Αν πρέπει να τιμηθεί η μνήμη κάποιων ανδρών, είναι αυτή των δύο ανωτέρω (και άλλων), παρά του Ιωακείμ.

Για το ανέκδοτο βιβλίο: Παλαιότερα ο αείμνηστος Χρ. Μπέσας μου εμπιστεύθηκε την επιμέλεια έργου του, αναφερόμενου στην Κοζάνη της περιόδου 1920-46 (ως συνέχεια του «Χρονικού της Κοζάνης 1914-1919») και μόνον εν μέρει στον Ιωακείμ. Στο έργο παρατίθενται αποσπάσματα από τοπικές εφημερίδες σε χρονολογική ακολουθία, ενώ ενίοτε ο ερανιστής προβαίνει σε κάποιο σχόλιο. Η άποψη πάντως του συγγραφέα περί του Ιωακείμ είναι αρνητική, ενώ ο ίδιος θεωρεί ότι δεν δικαιολογείται απόδοση τιμής διά ανδριάντος. Αναφέρει χαρακτηριστικά στα συμπεράσματα: «O Ιωακείμ παρουσίασε σημαντικό κοινωνικό και εκκλησιαστικό έργο … όταν αντιμετώπιζε σκληρή κριτική και κινδύνευε, άλλαζε προσανατολισμό, ακόμη και κομματικό, ή δήλωνε έγγραφη μετάνοια … ήταν παρορμητικός και πολλές φορές προτιμούσε τη δίνη της κοσμικής ζωής από τη στερημένη ζωή ενός ειλικρινά θρησκευόμενου επισκόπου». Επίσης, για την Κοζάνη: «Tο όνειρό του ήταν να φύγει από αυτόν τον τόπο μιαν ώρα αρχύτερα. Eξάλλου, όλη η καθόλου ευκαταφρόνητη περιουσία του βρισκόταν στην Aθήνα. Tη διαμοίρασε με διαθήκη του σε φορείς και πρόσωπα, ενώ στην Kοζάνη άφησε μόνον μία από τις αρχιερατικές του στολές».

Δυστυχώς, ο αείμνηστος Χρ. Μπέσας δίστασε να προχωρήσει στην έκδοση του έργου, πιθανόν επειδή χρειαζόταν περαιτέρω επεξεργασία. Ειδικότερα, απαιτείται έλεγχος των παραθεμάτων, καθώς αρκετά δεν παραπέμπουν σε ονομασία εφημερίδας ή σε φύλλο, ενώ κάποια μεταγράφηκαν ελαφρώς τροποποιημένα. Προβλήματα αποτελούν ακόμη η δομή, οι βιβλιογραφικές παραπομπές, η έλλειψη Εισαγωγής, Εικόνων και Ευρετηρίου. Τέλος, στα συμπεράσματα ο συγγραφέας παραδόξως αναφέρεται στον Ιωακείμ, ενώ το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην Κοζάνη του 1920-46. Παραλείπω άλλες ελάσσονες δυσκολίες. Το έργο του Χρ. Μπέσα, χωρίς να μπορεί να χαρακτηρισθεί επιστημονική ιστορική μελέτη, αποτελεί θησαυρό πληροφοριών, χρήσιμων στον μελετητή της τοπικής ιστορίας, αλλά και συναρπαστικό ανάγνωσμα, ενώ φωτίζει σημαντικά την προσωπικότητα του Ιωακείμ.

Διαφύλαξα το ηλεκτρονικό αρχείο εδώ και χρόνια, στην επεξεργασμένη και σελιδοποιημένη μορφή, έτοιμη προς έκδοσιν (500 σελ., με Πρόλογο, αλλά χωρίς Εισαγωγή, Εικόνες, Ευρετήριο), ενώ μου μετεφέρθη ότι υπάρχει και άλλο παρόμοιο αρχείο (δηλώνω πλήρη άγνοια). Προσωπικά, δεν δημοσίευσα τίποτε και ποτέ από την εργασία του ευπατρίδη Χρ. Μπέσα, τηρώντας απαρέγκλιτα τη συγγραφική δεοντολογία και τιμώντας τη μνήμη του συγγραφέα.

Σημειωτέον ότι παλαιότερα κατεβλήθη προσπάθεια μέσω της «Εταιρείας Δυτικομακεδονικών Μελετών» να εκδοθεί το έργο σε συνεννόηση με τον Δήμο Κοζάνης και τους κληρονόμους, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το επεξεργασμένο αρχείο που κατέχω είναι στη διάθεση του Δήμου Κοζάνης και σήμερα.

Όσον αφορά τον ανδριάντα του Ιωακείμ, προσωπικά θεωρώ ότι δεν χρειάζεται να επανατοποθετηθεί. Αφού όμως στηθεί (προφανώς όχι στην κεντρική πλατεία), θα συμβολίζει την τραγική, ρευστή και αμφιλεγόμενη εποχή της Κατοχής, με όσα δεινά επέφερε.

15 σχόλια στο άρθρο “Τα αγάλματα, ο Ιωακείμ και ένα ανέκδοτο βιβλίο – Γράφει ο Χαρίτων Καρανάσιος

  1. Ακος ψυχης -Θεολογος

    - Edit

    Απαντήστε

    Εν πρωτοις χαιρετισμο απευθυνω στο φιλοξενον και ελευθερο Κοζανη λαιφ,διοτι παραχωρει μοι,χωρον παραθεσης ελαχιστων σχολιων,σχολιων προς οικοδομην ελαχιστην!
    Κυριε αρθρογραφε παραθεσατε δυο τρια πονηματα και βγαλατε συμπερασματα αδιασειστα!Παραθεσατε δυο και ημισυ τιτλους και ανακαλυψατε κεκρυμμενα μυστηρια και αληθειες κρυμμενες εις την διαχρονιαν!
    Ευτυχως υπαρχετε!Κατοπιν της φοβερας και ογκοβαρους και αποκαλυπτικης βιβλιογραφιας σας,ριξατε και κεραυνονΔιος,κεραυνον που διεσχισε το καταπετασμα του ναου και διεχωρισθη εις δυο!Ποιος ειναι ο αφλογος τελικα κεραυνος σας;Η μαρτυρια ενος υπερηλικα,ενος ανθρωπου δυο γραμμες πριν απο τον θανατο!Επικαλεσθηκατε πηγη ακενωτον,πηγην σεισμον ποιουσα!
    Επικαλεσθηκατε ενα γεροντακι και στηριξατε πανω στην φθαρμενη βακτηρια του,αποψεις ,θεσεις και συμπερανατε,πως ο Επισκοπος δι υμας ειναι αναξιος να τιματε αφ ημων!
    Γιατι δεν ρωτησατε το τρεμαμενο γεροντακι να σας πει,πως πεθαινοντας παμπτωχος το 1962 στο Παγκρατι,εχοντας δωρισει προηγουμενα,οτι ειχε στις φιλοπτωχες αδελφοτητες ΚοζανηςΣερβιων και Βελβενδου,ενω χαρισε την πλουσια βιβλιοθηκη του στην Δημοσια βιβλιοθηκη της Κοζανης!Και στον αγωνιζομενο λαο,αφησε παρακαταθηκη,ενα μεγαλο παραδειγμα,ανθρωπιας και πατριωτισμου!
    Τελικα ειστε υπερ η κατα;και με τον χωροφυλαξ και με τον αστυφυλαξ;
    Ειναι ιδιον των ανθρωπων που δεν σκυβουν να πορευονται απο εδω η απο εκει!Μεσος δρομος δεν γεμιζει τον ανδρα!Ο δρομος της καμηλας ειναι μονο για τις καμηλες(Καζανζακης.Απαντα Ελλης Αλεξιου-Για ναγινεις μεγαλος)
    Δυο πηγες χρηαιμοποιησατε ,δυο και εγω!
    Ο Ιωακειμ,ηταν ξεχωριστος,ηταν ενας νεος Παπαφλεσας!
    (Ενας Ζορμπας με ρασα,ο Ανταρτοπαπας!)
    Και απο την πηγη των πηγων!
    Προς τουτο αξιουμεν την νυχθημερον προσπαθειαν υμων,ινα μη εχωσι την ευχαριστησιν οι κακουργοι κατακτηται να θεσωσι επι τον ταφον της Ελλαδος τον επιτυμβιον πλακα(Ιωακειμ,Μακαριστος Επισκοπος τηςΑγιοτατης Επισκοπης Σερβιων και Κοζανης)
    Ευχαριστω και ημας δια το ευηκουον ους,ον ηκουσε ελαχιστους λογους φιλικους,διανθιζοντας τον διαλογον και την ελευθεριαν!
    Και για κολυβα στο μνημοσυνο εκεινου,το παρακατω:Δοξαρι ειμαι στα χερια σου,Κυριε,τεντωσε με,ναμην σαπισω!
    Μη με παρατεντωνεις Κυριε,θα σπασω!
    Παρατεντωσε με Κυριε κι ας σπασω!
    (Καζαντζακης)
    Και επειδη πνιγηκαμε απο τις δυο πηγες σας και βγαλαμε ταραχτηκα συμπερασματα για τον βιον και την Πολιτεια του Μακαριστου ΕπισκοπουΓνωσεσθε την αληθειαν και η αληθεια ελευθερωσει ημας!καπου υπαρχει και αυτο!
    Σας παρακαλω,ψαξτε να το βρειτε!
    Εκ μεσης καρδιας,ευχηθειτε υπερ του αναξιου ομιλουντος,χρωμενου μερους του πολιτιμου χρονου σας!
    Αν υπαρχουν λαθη στις λεξεις συγχωρεστε με,δεν εχω εξοικιωθει με τα ιντερνετια!Ενα μικρο μολυβακι εχω και το παιδευω και με παιδευει!

  2. Έπρεπε να παραμείνεις σου μολυβάκι σου!

    Κουράστηκες να πληκτρολογείς!

    Πάντα θα υπάρχουν 2 ή και περισσότερες απόψεις για όλα τα θέματα. Εσείς οι θεοφοβέρες πρέπει να το άρετε χαμπάρι! Ονομάζεται ελευθερία λόγου και έκφρασης και ελεύθερο πνεύμα.

  3. Ακος ψυχης -Θεολογος

    - Edit

    Απαντήστε

    Συμφωνω ,δεχομαι τη διορθωση αρκει να το πιστευεις κ συ!θεοβοβερας εγω ουτε υπηρξα ουτε κ θα γινω ποτε!ο λογος:εχω ελευθερο πνευμα,ελευθερια λογου κ γιαυτο εκφερω τα σχολια στους αρθρογραφους!αλλωστε κ συ διαφωνεις μαυτους κ το ιδιο κανω κ γω ο καθενας για τους δικους του λογους.δεν πηρα κ το μαστιγιο να τους χτυπησω!αυτομαστιγωνομαι!ας κρατησει λοιπον ο καθενας τη γνωμη του!απο την δικη μου οπτικη γωνια ετσι αντιλαμβανομαι τα θεματα αυτα.

  4. Σαπιο μηλο:συμφωνω απολυτα μαζι σου μονο που θα μου επιτρεψεις να συμπληρωσω :πολυανακατωμενος ο ερχομενος!τελικα μεσα σαυτον τον χαμο ενα εχω καταλαβει:την σιωπη που κρυβει η επιστημη των Μαθηματικων !και για τον λογο αυτο νιωθω χαρα που μπορω να τη νιωσω κ να σιωπησω κ γω!τον αν ειπα την γνωμη μου στα καυτα αυτα θεματα το εκανα γιατι εμαθα να σκεφτομαι με ορθολογιστικο τροπο κ καποια πραγματα με ενοχλουν.φυσικα κατω απο το δικο μου πρισμα!διαφωνω με τις γνωμες τους αλλα θα υποστηριξω το δικαιωμα τους να τις λενε ..εξαιρουνται οι οχετοι!

    1. Κι εμένα μ’ αρέσουν τα μαθηματικά (μέχρι ενός σημείου βέβαια, γιατί κάπου στους φανταστικούς αριθμούς χάνομαι!)

  5. Σαπιο μηλο :αφου ξερεις για την υπαρξη των φανταστικων αριθμων καθολου δεν εχεις χαθει!απλα θελω να σου πω πως επανω στη θεωρια τους στηριχτηκαν πολλες επιστημες!σαν ναναι υπαρκτοι!οχι γιατι ειμαι μαθηματικος αλλα προκειται για μια επιστημη που συγκλονιζει οσους τολμησαν να την προσεγγισουν!και ισως ολοι αυτοι εχουν μια δοση τρελας της δικης τους τρελας!δεν εχω νιωσει ποτε μοναξια οταν σκεφτομαι τα μαθηματικα!

  6. Ανωνυμε των 8:47 σε ευχαριστω κ παλι για τα καλα σου λογια!δεν πειραζει που δεν τοχεις στα μαθηματικα !οσο για το αν σου αρεσουν οι θεσεις μου ενα θα σου πω:βγαινουν αβιαστα μεσα απο την καρδια μου και οχι για να γεμισω καποιες σελιδες με κουφια λογια!οι ασκησεις στα μαθηματικα συνηθως εχουν αρκετες λυσεις ομως τα θεματα που απασχολουν την επικαιροτητα εχουν μια κ μοναδικη:συνεση που πηγαζει απο τις εμπειριες της ζωης.μακαρι ολοι οι ανθρωποι να μη το ξεχνουν αυτο ποτε!

  7. Στην καταμαγια:για την παρουσια σου στα σχολια εισαι παντα ευστοχη-λογικη-συνετη-ακεραια!

Σχολιάστε

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.