Η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος του οικονομικού γκρεμού. Η Γερμανία από τη πλευρά της ανακαλύπτει ότι δεν μπορεί πια να ζει απομονωμένη στο πλούσιο και συντηρητικό δημοσιονομικά «νησί» της, την ώρα που η υπόλοιπη Ευρώπη βουλιάζει.
Κανείς δεν γνωρίζει αν οι ηγέτες της ΕΕ θα μπορέσουν να αλλάξουν πορεία. Αν δεν τα καταφέρουν, τα πράγματα θα εξελιχθούν άσχημα. Η μόνη ελπίδα είναι, ότι η μοίρα της Γερμανίας μοιάζει πλέον απόλυτα συνδεδεμένη με αυτήν των υπολοίπων.
Μέχρι τη περασμένη εβδομάδα, η Γερμανία έμοιαζε να είναι το τελευταίο ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο. Οι επενδυτές έπαιρναν τα χρήματά τους από αλλού, και τα τοποθετούσαν στα γερμανικά ομόλογα, κατεβάζοντας τα αντίστοιχα σπρεντς κάτω από το 2%. Η διαφορά μεταξύ του τι πλήρωνε η Γερμανία, και του τι πλήρωναν τα υπόλοιπα κράτη, ήταν ένα είδος βαρόμετρου της εμπιστοσύνης της αγοράς στα διάφορα κρατικά ομόλογα.
Για τους Γερμανούς, αυτό ήταν ένα θεόσταλτο δώρο. Υπολογίστηκε ότι το χαμηλό κόστος δανεισμού των Γερμανών, που οφείλονταν στον πανικό και στην απόσυρση των επενδύσεων από τις άλλες χώρες, εξοικονόμησε για αυτούς περίπου $27 δισ σε τόκους, μεταξύ 2009-2011, και άλλα $20 δισ σε χαμηλότοκα ομόλογα κλειδωμένα για το μέλλον. Να μη ξεχνάμε την καθαρά γερμανική λέξη Schadenfreude, που σημαίνει χαρά με την ατυχία των άλλων.
Την περασμένη όμως εβδομάδα, η Γερμανία αντιμετώπισε, για πρώτη φορά, προβλήματα στη προσπάθεια της να πουλήσει ομόλογα. Η πανικοβλημένη αγορά απέφυγε και το γερμανικό ασφαλές καταφύγιο. Για αυτό και η ΕΕ πλησιάζει επικίνδυνα σε μια «στιγμή Lehman Brothers», όπου κανένας δεν εμπιστεύεται κανέναν.
Αυτή η κρίση θα φτάσει και στην Αμερική, αλλά το γεγονός ότι άγγιξε την Γερμανία αποτελεί ένα είδος θείας δίκης. Η ΕΚΤ, στα πλαίσια της επιμονής της για σταθερότητα και πειθαρχία, λειτουργεί με τευτονικό πνεύμα. Αποτελεί διάδοχο της Bundesbank, που ήταν και η πιο φοβική σε ρίσκα κεντρική τράπεζα του κόσμου. Αυτή όμως η νοοτροπία δεν κάνει καθόλου καλό, όταν παντού επικρατεί ρίσκο και αποπληθωρισμός.
Η ΕΚΤ αρνείται προς το παρόν να παίξει το ρόλο του δανειστή της τελευταίας προσφυγής. Ρίχνει πολύ χρήμα στις εμπορικές τράπεζες, αλλά αρνείται να στηρίξει τις αγορές κρατικών ομολόγων. Αυτή η στάση αποδεικνύει ότι πίσω από όλα κρύβονται οι τραπεζίτες. Και αποδεικνύει περίτρανα και τη γερμανική πολιτική, που προτιμά να δώσει ένα μάθημα σε όσους είναι σπάταλοι και απείθαρχοι, ασχέτως αν αυτό συμπαρασύρει όλους στη καταστροφή.
Η Σύνοδος κορυφής της 26/10, με τα σχέδια διάσωσης της Ελλάδας κλπ. ανήκει στο μακρινό παρελθόν. Η κρίση έχει τώρα περάσει σε μια νέα φάση, όπου οι όποιες μέχρι πρότινος συνταγές που έμοιαζαν επαρκείς, δεν εντυπωσιάζουν στο ελάχιστο τις φοβισμένες χρηματαγορές.
Πολλοί επιμένουν πως η ΕΚΤ θα πρέπει να πάψει να κωλυσιεργεί, και να ξεκινήσει τη στήριξη των κρατικών ομολόγων. Άλλοι μιλάνε για μια πιο ενωμένη δημοσιονομική πολιτική κατεύθυνση της ΕΕ, και για έκδοση ευρωομολόγων.
Πολλοί πιστεύουν πως το ευρώ ήταν εξαρχής καταδικασμένο. Το να συνυπάρχει νομισματικά η Ελλάδα και η Ιταλία με την Γερμανία και την Ολλανδία, ήταν λάθος, λένε, επειδή με αυτή την ένωση, οι ασθενέστερες οικονομίες δεν μπορούν να προχωρήσουν σε υποτιμήσεις.
Αυτές οι κριτικές παραβλέπουν την ουσία. Μόλις ξεπεραστεί ο αρχικός πανικός (όσο δύσκολο κι αν είναι), θα πρέπει να θεραπεύσουμε την ασθένεια. Η κρίση αυτή συνέβη, επειδή οι τραπεζίτες, και οι σκιώδεις τραπεζίτες (όπως τα hedge funds, που ποντάρουν εναντίον των κρατικών ομολόγων) έχουν δυσανάλογα μεγάλη ισχύ.
Οι τραπεζίτες ήδη είχαν μεγάλη δύναμη, όταν εφηύραν τα τοξικά προϊόντα που προκάλεσαν την κατάρρευση, και τώρα διατηρούν αυτή τη δύναμη, κρίνοντας τη μοίρα εθνών, με τους πολιτικούς ηγέτες να τρέχουν να συμμαζέψουν τις ζημιές που προκάλεσαν οι τράπεζες. Η δυνατότητα των κρατών να χρηματοδοτούν τα χρέη τους δεν θα πρέπει να εξαρτάται από τα καπρίτσια κάποιων ιδιωτών κερδοσκόπων.
Ακούγεται τρελό; Και όμως, αποτελούσε εθνική πολιτική στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 1940, και διεθνή πολιτική στις δεκαετίες του 1950, και 1960, στη διάρκεια της περιόδου Bretton Woods, που σημαδεύτηκε από υψηλή ανάπτυξη και ευρεία ευμάρεια.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι εξόδου από τη κρίση. Η βασική όμως πολιτική προϋπόθεση για οποιαδήποτε λύση είναι να εκθρονιστούν οι τραπεζίτες.
Του Robert Kuttner.
The Huffington Post
http://www.huffingtonpost.com/robert-kuttner/europe-on-the-brink_b_1115401.html
Απόδοση: S.A.