Δανάη Deney Καππαδοκίας – Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου

Ο Ελληνικός οικισμός Δανάη εχει σήμερα το όνομα Yeşilburç

Το Yeşilburç είναι ένα χωριό στην κεντρική περιοχή της Νίγδης όπου δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες, αλλά ενδιαφέρον παρουσιάζει η χριστιανική εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου, η οποία διασώθηκε επειδή έγινε τζαμί

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ

Βρίσκεται 5 χιλιόμετρα βόρεια του Niğde σε ένα οροπέδιο σε υψόμετρο 1319 μέτρων και περιβάλλεται από οπωροφόρα δέντρα υψηλής απόδοσης

ΤΟ ΟΝΟΜΑ

Ο οικισμός αυτός ήταν πολύ παλιός και είχε πολλά διαχρονικά ονόματα

Εκτός από το αρχαιοελληνικό όνομα Δανάη, συναντηθήκαμε στα τούρκικα βιβλιογραφία, πολλά ονόματα που είναι ουσιαστικά παράγωγα της ελληνικής ονομασίας που υπήρχε μέχρι το 1927, οπότε το όνομα άλλαξε και εκτουρκίστηκε εντελώς, παίρνοντας το όνομα Yeşilburç

Όλα τα ονόματα που βρήκαμε ήταν: Danae, Deney, Teney, Deneği, Deneyi, Denege, Danaka, Tenegi, Teneyi, Tenegia Yeşilburç.

Σε Τουρκικα αρχεια είδαμε να γράφει : << …Στις αρχές του 20ου αιώνα Ελληνορθόδοξος οικισμός. Επί του παρόντος, οικισμός μεταναστών από την Ελλάδα (Patriyot). Οι ιθαγενείς Έλληνες χρησιμοποιούσαν το όνομα Τένεγι (τενεύι) ή Τενεϊ (τενεϋ) – κάποιοι πίστευαν ότι αυτό το όνομα, Τένεγι(α), προήλθε από το όνομα της πόλης Τύανα (Τυάνα – Kemerhisar) κοντά στο χωριό. Tankut Beygu >>

–Δανάη & Danaei Deney, Teney, Deneği, Deneyi, Denege, Danaka

Το όνομα Δανάη είναι η γυναικεία μορφή του ονόματος Δαναός που ήταν μέλος της αρχαίας ελληνικής φυλής των Δαναών που ο Όμηρος αναφέρει και ως Έλληνες.

.

— Teney, Teneyi ,Teneyi, Tenegia

Υπάρχει η άποψη ότι η ονομαστική Teneyi και οι παραγωγές του Teneyi, Tenegia είναι παράφραση της λατινοποιημένης λέξης yxe Danae που αρχικά έγινε Deney, Teney, και τα παράγωγά της Teneyi, Teneyi, Tenegia.

Αλλά το Teneyi αναφέρεται επίσης στην αρχαία ελληνική λέξη Tenagi που σημαίνει τέναγος < αρχαιοελληνικά τέναγος (ρηχά νερά, λιμνοθάλασσα) τόπος με λιμνάζοντα νερά βάλτος, έλος

Είναι γνωστός σήμερα ο κάμπος που βρίσκεται ανάμεσα στην Καβάλα και Δράμα με το όνομα Τενάγη των Φιλίππων

Yeşilburç. –

Το τουρκικό σημερινό όνομα Yeşilburç.

Αναφέρεται προφανώς στους καταπράσινους κήπους του οροπεδίου γύρω από την παλιά Δανάη και είναι πράσινο αφού ο πρώτος σύνδεσμος της λέξης <<Yeşil>> σημαίνει πράσινο στα τούρκικα, ο δεύτερος σύνδεσμος <<burç>> που βρήκαμε στα λεξικά να σημαίνει Ωροσκόπιο ή Ζώδιο αλλά δυστυχώς δεν είμαστε σε θέση να δούμε για ποιο λόγο μπήκε αυτή η λέξη ή αν σήμαινε κάτι άλλο.

— ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Οι κάτοικοι του οικισμού της Δανάης ήταν όλοι χριστιανοί και Έλληνες και ήταν 350 άτομα.

Η Μ. ΜΕΡΛΙΕ στο έργο της: << ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ , >> αναφέρει τη Δανάη ως Τενέη μαζί με τον οικισμό Γουρδούνος και Αραβάν, γράφοντας ότι << … δεν είχαν παρά χριστιανούς, από το 1000 έως το 1500, στο Φερτέκι είχαν 1100 Έλληνες και 2000 Τούρκους >> ωστόσο δεν ξέρουμε αν οι αριθμοί 1000-1500 αναφέρονται και στα 3 χωριά με αποκλειστικά Έλληνες κατοίκους χωριά συνολικά ή καθένα από αυτά είχε κυμαινόμενος πληθυσμός 1000-1500 κατοίκων

–ΙΣΤΟΡΙΑ

Δεν έχουμε καμία πληροφορία για το τι συνέβαινε στη Δανάη την εποχή της παρουσίας των Οθωμανών και των Βυζαντινών ή την αρχαιότητα.

Το όνομα Δανάη στην Ελλάδα είναι γνωστό από την αρχαιότητα και έτσι ανατρέξαμε στα Ελληνκά λεξικά, γράφουν :

<< Δανάη < αρχαία ελληνική Δανάη < αβέβαιης ετυμολογίας, πιθανόν θηλυκό του Δαναός με αναβιβασμό του τόνου >>

Το όνομα Δαναός συνδέεται με τους Δαναούς και τις Δαναϊδές γυναίκες. -Οι Δαναοί αναφέρονται από τον Όμηρο 148 φορές στα έργα του Οδύσσεια και Ιλιάδα.

Γραφουν ακομη :

<< Ετυμολογία Δαναός < αρχαία ελληνική Δαναός

Δαναός αρσενικό

(ελληνική μυθολογία) ο γενάρχης των Δαναών

Το ένα από τα τρία εθνικά ονόματα που χρησιμοποιούνται στα ομηρικά έπη για το σύνολο των Ελλήνων, Δαναοί, καθώς και τα ονόματα μυθικών προσώπων Δαναὸς και Δανάη, προσώπων που συνδέονται με το υγρό στοιχείο, βρίσκουν ισοδύναμα στο εθνικό όνομα Danawo, που η Αβέστα αποδίδει σε έναν εχθρικό προς τους Ιρανούς λαό, και στα θεωνύμια Danu και Danawa, που σημαίνουν στις Βέδες, αντιστοίχως, μια θεά και τους γιους της. (…) Από την άλλη, η λέξη danu σημαίνει στην ινδοϊρανική ή άρια ‘ρευστότητα, υγρασία, σταγόνες νερού, υδάτινο ρεύμα, ποταμός’ και η ρίζα dan-/ tan- βρίσκεται στα ονόματα των ποταμών Δάνουβις/Δανούβιος/Danubius, Danastris/Dnjestr, Danapris/Dnjepr, Τάναϊς/Don, που εκβάλλουν στον Εύξεινο Πόντο. Αυτή η τάξη δεδομένων συνδέει λοιπόν τους Έλληνες με τους Ινδοϊρανούς ή Αρίους. >>

*Δαναοί

Οι Δαναοί, που αναφέρονται στα έπη του Ομήρου, ήταν τα Ελληνικά φύλλα, που κατοικούσαν στην Ελλάδα από τον 15ο αιώνα π.Χ. και είναι απόγονοι σύμφωνα με τη μυθολογία του Δαναού, που καταγόταν από τον Αίγυπτο και ήταν απόγονος της Ιούς με καταγωγή από το Άργος.

Ο Δαναός έγινε ισχυρός ηγεμόνας στο Άργος, που όρισε με νόμο οι Αργείοι στο εξής από Πελασγοί να λέγονται Δαναοί.

Αργότερα όλοι οι Πελασγοί της Ελλάδας ονομάστηκαν Δαναοί, γι’ αυτό και στα Ομηρικά έπη η ονομασία αυτή συμπεριλαμβάνει το σύνολο των Ελλήνων της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας.

*Δαναίδες

Με τη συλλογική ονομασία Δαναΐδες είναι γνωστές οι πενήντα κόρες του Δαναού, τις οποίες απέκτησε με δέκα διαφορετικές γυναίκες (τις: Ατλαντείη, Ελεφαντίδα, Έρση, Ευρώπη, Κρινώ, Μέμφιδα, Πιερία, Πολυξώ, Φοίβη και μια ανώνυμη Αιθιοπίδα).

Λέγονταν και Δανααί (Στράβων, Η 371), ή και Βηλίδες από τον παππού τους Βήλο (Οβιδίου Μεταμορφώσεις, IV 463).

-ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Η Χριστιανική κοινότητα της Δανάης ανήκε στη Μητρόπολη Ικονίου και στη μητρόπολη Νίγδης

–Ο Ναός του Αγίου Θεοδώρου

Η εκκλησία των Ελλήνων ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Θεόδωρο και έχει σωθεί.

Ο λόγος της σωτηρίας είναι ότι έχει μετατραπεί σε τζαμί μετά την αναχώρηση των Ελλήνων.

Πληροφορίες για την εκκλησία

*Το κτίριο της εκκλησίας

Μια καραμανλιδική επιγραφή που σώθηκε λέει ότι χτίστηκε το 1807 από κάποιον που έφερε το επώνυμο του Ιωάννη Σαράφογλου, αναφέρει και το όνομα του Αγίου << Άγιος Θεόδωρος >>

Είναι τρίκλιτος ναός με τρίκλιτη κάτοψη βασιλικής από κίτρινη πελεκητή πέτρα και βασάλτη *με προσανατολισμό ανατολή-δυτικά

*Ο βασάλτης έχει συνήθως γκρι ή μαύρο χρώμα, αλλά σύντομα γίνεται καφέ ή χρώματος σκουριάς λόγω της οξείδωσης των ορυκτών που περιέχει. .(πλούσιο σε σίδηρο)

Στην πόρτα υπάρχει επιγραφή γραμμένη στα καραμανλίδικα (ελληνικά γράμματα στην τουρκική γλώσσα). \

Ξεκινώντας από τα μέρη κοντά στην οροφή, η κορυφή είναι κατασκευασμένη από βασάλτη.

Υπάρχει ένα τόξο σε κάθε πλευρά του νάρθηκα και τρία τόξα στο δυτικό τμήμα. Η οροφή είναι σταυροθολωτή.

Στον κυρίως χώρο μπαίνει από τον νάρθηκα μια πόρτα. Υπάρχουν 4 στήλες σε δύο σειρές μέσα. .

Η οροφή του επάνω ορόφου είναι ημισταυροειδής θολωτή. Υπάρχουν τέσσερα παράθυρα που ανοίγουν προς τα νότια και τα βόρεια.

Το κτίριο έχει τρεις καμάρες, οι οποίες χωρίζονται εσωτερικά με τοίχο.

Στις καμάρες υπάρχουν συνολικά επτά κόγχες και είναι θολωτές.

Τα τόξα είναι ημικυκλικά εσωτερικά και γωνιακά εξωτερικά.

Σε κάθε καμάρα υπάρχει ένα παράθυρο.

*Εικονογράφηση

Σώζεται τοιχογραφία με δύο φτερωτά κεφάλια Αγγέλων. Υπάρχουν σκαλισμένα στο χέρι διακοσμητικά εδώ κι εκεί στο ταβάνι.

Επίσης υπάρχει εικόνα με τους Ευαγγελιστές Ιωάννη και Μάρκο και 1 Άγγελο. Με τα ονόματά τους στην Ελληνική γλώσσα.

*Το καμπαναριό

Στα ανατολικά του κτιρίου της εκκλησιάς υπάρχει ένα καμπαναριό από βασάλτη με τετράγωνη κάτοψη και 4 κίονες, δύο ορόφους και τρούλο στην κορυφή. Σήμερα ο ναός είναι τζαμί .

— ΠΑΙΔΕΙΑ

Δεν έχουμε πληροφορίες για την ύπαρξη του σχολείου, που προφανώς θα υπήρχε.

– –ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Ήσαν οι πλούσιοι Έλληνες της χώρας.Τα φρούτα είναι τα κύρια προϊόντα τους . Το χωριό ήταν και είναι εξειδικευμένο στην παραγωγή μήλων

Στο χωριό υπάρχουν πολλά ιστορικά κτίρια (από τους Καραμανλήδες).

–Η ΔΙΩΞΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας τη δεκαετία του 1920, απομακρύνθηκαν όλοι οι γηγενείς Έλληνες κάτοικοι. Ερχόμενοι στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα .

– Η ΔΑΝΑΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Στη Δανάη, μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, το 1926 ήρθαν και εγκαταστάθηκαν οι Βαλλαάδες από τα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας, τον σημερινό δήμο Βοΐου Κοζάνης και τον δήμο Γρεβενών, στην πλειονότητά τους από το σημερινό χωριό Κιβωτός.

Η Κιβωτός είναι χτισμένη σε υψόμετρο 680 μέτρων και βρίσκεται κοντά στην Κοκκινιά, και στα σύνορα Κοζάνης – Γρεβενών , πολύ κοντά στη συμβολή των ποταμών.Προμόριτσάς και Αλιάκμονα. Σημέρα είναι ένα κατεξοχήν ποντιακό χωριό, με πρόσφυγες, κυρίως από τον Δυτικό Πόντο.

Μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή το χωριό κατοικούνταν κυρίως από Ελληνόφωνους μουσουλμάνους, οι οποίοι με τη συνθήκη της Λωζάνης εγκαταστάθηκαν στο Yesilburz της Καππαδοκίας. . Το παλιό όνομα ήταν Κρίφτση. Το 1924, περίπου 300 οικογένειες Vallaad εγκατέλειψαν το χωριό τους, έχοντας χαρακτηριστεί Τούρκοι λόγω της θρησκείας τους, την οποία αναγκάστηκαν να αποδεχθούν λόγω ισχυρών πιέσεων από τους τότε πασάδες της περιοχής τον 18ο αιώνα. Παρά το γεγονός ότι ασπάστηκαν το Ισλάμ, διατήρησαν την επαφή τους με τη χριστιανική πίστη, τηρούσαν πολλά από τα ήθη και τα έθιμα των χριστιανών και πολλές φορές απευθύνονταν σε χριστιανικές εκκλησίες για προσευχή. Πολλοί από αυτούς δεν ήθελαν να φύγουν και προσέφυγαν στις Ελληνικές αρχές, οι οποίες δυστυχώς δεν εισακούστηκαν. Επιβιβάστηκαν στο πλοίο Gülcemal από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, έφτασαν στη Σμύρνη και από εκεί πήγαν στη Σπάρτη της Μικράς Ασίας που κατά σύμπτωση ήταν η πατρίδα του πατέρα μου. Κάποιους μάλιστα τους συνάντησε το 1973 ο αδερφός του πατέρα μου Κυριάκος Καπλάνογλου που τους άκουσε να μιλούν Ελληνικά στην αγορά, τους ρώτησε αν ήταν Έλληνες, και είπαν ότι ήταν Γρεβενιώτες ότι ήταν εκεί γιατί τους έδιωξαν από το χωριό τους το 1924.

Φτάνοντας στη Σπάρτη το 1925, οι Έλληνες Μουσουλμάνοι του Κιβωτού δεν χάρηκαν γιατί, όπως είπαν, ήθελαν ένα μέρος σαν το Κιβωτό όπου «φυτρώνουν κόκκινα μήλα» Έφυγαν και πήγαν το 1925 στα χωριά Uluağaç και Taşlıca που βρίσκονταν κοντά στη Νίγδη. αλλά δεν τους άρεσε ούτε αυτό το μέρος

Απευθύνθηκαν στις αρχές εκφράζοντας την απογοήτευση τους , τους , απάντησαν << αν δεν σας αρέσει φύγετε >>. Καθώς έφευγαν πέρασαν από τη Δανάη, όπου είδαν πολλά δέντρα με κόκκινα μήλα. Ενθουσιάστηκαν και επέστρεψαν στη Σπάρτη γεμάτοι κόκκινα μήλα ενθουσιασμένοι. Κάποιοι από αυτούς έμειναν για πάντα στη Σπάρτη, αλλά οι περισσότεροι επέστρεψαν στη Δανάη και εγκαταστάθηκαν μόνιμα εκεί.

YESILBURC ΣΗΜΕΡΑ

Το 1985 είχε 607 κατοίκους, το 2000 είχε 577 και το 2022 464 κατοίκους