Ο γνωστός παπάς, ψυχολόγος, φιλόσοφος και καθηγητής της δογματικής π. Νικόλαος Λουδοβίκος μίλησε στην Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Αλιάρτου στις 9 Μαΐου με θέμα : «Η έννοια της σωτηρίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στην Δυτική Θεολογία». Επειδή νομίζω ότι ο π. Νικόλαος είναι από τους καλύτερους δασκάλους της Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά τον καταλαβαίνεις καλύτερα αν διαβάζεις τι είπε, πληκτρολόγησα την ομιλία του. Δυστυχώς, αυτό που μπορώ να πω είναι ότι τα χρόνια που ήμουν στην Χριστιανική Φοιτητική Δράση ο τρόπος που αγωνιζόμασταν για την σωτηρία μας ταίριαζε περισσότερο στην Δυτική Θεολογία παρά στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Η ορθόδοξη θεολογία δεν είναι καθόλου αυτονόητη και καθόλου εύκολη. Εκείνο το οποίο εμποδίζει το ξεκαθάρισμα αυτό είναι μια ανάμιξη πάρα πολλών διδασκαλιών που περνάνε για ορθόδοξες, μια ανάμιξη πραγμάτων τα οποία δεν ταιριάζουν με τον πυρήνα της ορθόδοξης θεολογίας, και δημιουργούν μια περίεργη σαλάτα δοξασιών γεμάτη αντιφάσεις. Λέμε ας πούμε ο Θεός είναι αγάπη και θ’ ακούμε ιεροκήρυκες να λένε πριν το Πάσχα, έπρεπε κάποιος να πληρώσει για την αμαρτία την οποία κάναμε, ο Θεός είναι οργισμένος και επειδή δεν μπορούσε να μας θανατώσει χίλιες φορές και πάλι δεν θα έφτανε επειδή ήταν Θεός ο προσβληθείς, έπρεπε να θυσιαστεί ο Υιός του. Και ακούει ένας άνθρωπος και λέει αυτός ο Θεός θέλει να τον κλείσουμε σε τρελάδικο. Δεν μπορείς να λες, μόνο ο Στάλιν το έκανε αυτό, ότι είμαι ο πατερούλης των λαών και να τους εξοντώνεις για να ικανοποιηθεί το αίσθημα της ιστορικής σου δικαιοσύνης. Λέμε λοιπόν ότι ο Θεός είναι αγάπη, είναι ελεημοσύνη, ή λέμε ο Θεός είναι αγαθός κι από την άλλη μιλάμε για κόλαση. Πανάγαθος, Υπεράγαθος. Εγώ που είμαι τέτοιος θα έλεγα να τιμωρείται κάποιος όχι αιώνια, άντε 10 χρόνια επειδή στ’ αλήθεια μ’ έβλαψε. Πόσες φορές είπε ο Χριστός να συγχωρούμε; 490 φορές, για κάθε μέρα. Και ο ίδιος δεν συγχωράει και είναι έτοιμος να καταβροχθίσει την υπόλοιπη δυστυχία μας αιώνια στην κόλαση. Δεν φαίνεται παράξενο ; Ή λέμε ο Θεός «ουκ εις τέλος οργισθήσεται ουδέ εις τον αιώνα μηνιεί». Ή λέμε εμείς να πέσει πάνω τους η οργή του Θεού και να τους κάψει. Αυτές οι αντιφάσεις σας αρκούν ή θέλετε κι άλλες.
Το ωραίο είναι ότι αυτά τα πράγματα τα’ απευθύνουμε και στα παιδιά μας και λέμε «κατάλαβες ;». Μα μ’ αυτά το παιδί θέλει να αναχωρήσει με τους τεχνητούς τρόπους που έχουμε σήμερα. Και σου στέλνει το μήνυμα, άφησέ με ν’ αποσυρθώ στον ιδιωτικό μου χώρο. Κατ’ αρχήν αυτό που αποκλείεται είναι η ευγνωμοσύνη. Ευγνωμοσύνη γιατί ; Μ’ έφτιαξε. Με ρώτησε ; Όχι, και από πάνω μ’ απειλεί και με κόλαση αιώνια. Γιατί ; Εγώ μήπως ξέρω τι κάνω ; Ή μήπως ξέρει η γυναίκα μου τι κάνει ; Μήπως ξέρει η πεθερά μου, ή μήπως ξέρει ο παπάς τι κάνει. Σ’ όλους αυτούς υπάρχει ένα πρόβλημα, ένα ερωτηματικό. Να κάνω το θέλημά Του. Εγώ δεν έχω θέλημα ; Το δικό μου θέλημα δεν έχει αξία γι’ Αυτόν που μ’ αγαπάει ; Εγώ ένα μωρό έχω και του κάνω το θέλημα. Τώρα σας μιλάει ένας πρώην άθεος. Αυτό ήμουν. Και βλέπετε γνωρίζω καλά την αλφαβήτα. Το θέμα δεν είναι ότι την γνωρίζω καλά, το θέμα είναι ότι μπορώ να εξηγήσω σήμερα. Θα προσπαθήσω να εξηγήσω κάποιες βασικές παρεξηγήσεις. Αν ακούσετε με προσοχή την Θεία Λειτουργία έχει μέσα μια υπέροχη θεολογία που συνήθως έρχεται σε αντίθεση μ’ αυτά που λέει ο παπάς στο κήρυγμα. Η πραγματική θεολογία είναι πολύ χαρμόσυνη. Ο Θεολόγος παράγει ευτυχία, γιατί ο Θεός παράγει ευτυχία, γιατί η Ενσάρκωση φέρνει ευτυχία.
Ας ξεκινήσουμε από την Ενσάρκωση. Γιατί ήρθε ο Θεός στον κόσμο ; Δεν μπορούσε σαν τον θεό του Ισλάμ από μακριά να διατάζει ; Αυτό είναι άξιο του Θεού. Από μακριά, θυμωμένος συνέχεια, αρσενικός θεός και οι άνθρωποι μόνοι τους με τα ανθρώπινα. Ή να κάνει κάτι άλλο, να μην είναι τόσο κακός, να τον φέρουμε λίγο πιο κοντά. Το Ισλάμ ξέρετε είναι Παλαιά Διαθήκη αλλά όχι καλά ερμηνευμένη. Να τον φέρουμε πιο κοντά και να πει ξύπνησα σήμερα με μια υπέροχη διάθεση. Θεός δεν είμαι ; Παντοδύναμος δεν είμαι ; Σας συγχωρώ όλους. Ούτε Ενσάρκωση ούτε τίποτα. Το σκεφθήκατε ποτέ αυτό ; Από την άλλη πλευρά υπάρχει η θεολογία που κυριάρχησε στη Δυτική Εκκλησία για πάνω από 10 αιώνες και η οποία λέγει ότι ήρθε ο Χριστός στον κόσμο για να πονέσει όσο γίνεται περισσότερο, να μαρτυρήσει με τον χειρότερο θάνατο για να εκπληρωθεί η θεία δικαιοσύνη. Να ικανοποιηθεί. Είναι η θεωρία της ικανοποίησης της θείας δικαιοσύνης. Και τα λένε αυτά και δικοί μας παπάδες Χριστούγεννα και Πάσχα. Η θεωρία της ικανοποίησης της θείας δικαιοσύνης είναι λάθος. Και είναι λάθος επειδή δεν θα την βρείτε πουθενά τους Πατέρες. Θα βρείτε μάλιστα εντελώς άλλα πράγματα τα οποία μιλάνε για την Ενσάρκωση με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ο Θεός δεν δέχθηκε ο Αβραάμ να θυσιάσει τον γιό του τον Ισαάκ και θέλει να βλέπει τον δικό Του Υιό να γίνεται κομμάτια και να χαίρεται ; Όχι δεν έγινε γι’ αυτό η Ενσάρκωση. Έγινε «δια το αγιασθήναι τον άνθρωπο». Δηλαδή για ποιο λόγο έγινε η Ενσάρκωση ; Μα γιατί είχε προϋπάρξει η συγγνώμη. Και επειδή είχε προϋπάρξει η συγγνώμη δίνει ο Θεός και τον ίδιο τον εαυτό Του. Στον εχθρό σου δεν δίνεις τον εαυτό σου, το πολύ να δώσεις μια βεβιασμένη συγγνώμη. Εδώ έχουμε να κάνουμε με όλη την προσφορά του Θεού στον άνθρωπο και του ανθρώπου στον Θεό, ένα πράγμα τόσο φοβερά ενωμένο που είναι ένα όν.
Ο Χριστός είναι ένας, αλλά είναι 2 φύσεις. Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός εκφράζεται πλέον μόνο μέσω του ανθρώπου. Και ο άνθρωπος εκφράζεται πλέον μόνο μέσα από τον Θεό. Τέτοια Υπέρτατη σχέση, τέτοια σχέση δεν είχα ποτέ με κανένα φίλο μου, ούτε με τη γυναίκα μου ή με τα παιδιά μου. Τι φοβερή ενότητα. Γίνανε ένα. Ο Χριστός είναι ένα πρόσωπο με 2 φύσεις. Που σημαίνει ότι είναι Υιός του Ανθρώπου και μιλάει στον Πατέρα ως Υιός του Θεού και ταυτόχρονα είναι ο άνθρωπος, εγώ, εσείς, ο πλήρης άνθρωπος. Έχει 2 ενέργειες και 2 θελήματα, φυσικά θελήματα. Γιατί αν είχε μια ενέργεια, ένα φυσικό θέλημα θα είχε τελειώσει ο άνθρωπος, όπως έλεγε ο Μονοφυσιτισμός, ο Μονοθελητισμός. όλες οι μεγάλες αιρέσεις είναι η εφαρμογή της λογικής στο μυστήριο της Ενσάρκωσης. Λέει ο Άρειος : Δεν γίνεται ο Λόγος να είναι Θεός. Να προνοεί για τον κόσμο, να τον αγιάζει …. Α παπα. Μια ενέργεια του Θεού είναι ο Λόγος. Πολύ ανθρώπινο. Άλλη αίρεση. Έχουμε ενότητα Θεού και ανθρώπου. Όχι όμως και ο νους. Ένας είναι ο νους. Είναι αδύνατο έλεγε ένας αιρεσιάρχης στον ανθρώπινο νου να μην υπάρχει αμαρτία. Άρα δεν είχε ανθρώπινο νου ο Χριστός. Όχι απαντάει ο άγιος Γρηγόριος. Αν δεν προσληφθεί ο ανθρώπινος νους δεν θα έχουμε θεραπεία, δεν θα έχουμε αληθινό άνθρωπο, δεν θα ισχύει η Ενσάρκωση. Η Ενσάρκωση λοιπόν ποιο σκοπό έχει ; Έχει την εισροή της θείας ζωής μέσα στην ανθρώπινη φύση. Θέλει ο Θεός να με κάνει Θεό. Μια φοβερή αναβάθμιση της ανθρώπινης φύσης, ώστε όπως λέει ο άγιος Μάξιμος η φύση ενεργεί πέρα από τα όριά της. Ο άνθρωπος να περπατάει στο νερό, να ξέρει τι θα γίνει μετά από χρόνια, τι έγινε σ’ ένα μέρος πριν χιλιάδες χρόνια. Τέτοιοι ήταν οι άγιοι που γνωρίσαμε (εννοεί τους αγίους Πορφύριο, Παΐσιο, Ιάκωβο …). Μπορεί ο άνθρωπος μόνος του να τα κάνει αυτά ; Είναι η πραγματικότητα της άρρητης κοινωνίας μετά του Θεού.
Κοιτάξτε πως ο όρος σωτηρία είναι ένας ατελής όρος. Αντίθετα μ’ εμάς οι Πατέρες χρησιμοποιούν άλλους όρους : θέωση, μεταμόρφωση, μεταβολή του τρόπου της υπάρξεως, αφθαρσία. Τι σημαίνει αυτό ; Είναι κάτι φοβερά ρεαλιστικό. Ο άνθρωπος γίνεται Θεός. Αποκτάει όλες τις ιδιότητες του Θεού, όχι κατά φύσιν αλλά κατά χάριν. Γιατί όπως οι 2 φύσεις είναι απόλυτα ενωμένες η ενέργεια του ενός ενεργείται μέσω της ενέργειας του άλλου. Όλες οι ενέργειες του Θεού διέρχονται δια μέσου της ενέργειας του ανθρώπου. Αυτό είναι κάτι καινούργιο. Ο Προφήτης Ηλίας έχει ενώσει την φυσική πρόγνωση που έχουμε όλοι με την πρόγνωση του Θεού. Ως προς τ’ άλλα είναι ένας ακατέργαστος άνθρωπος. Περιμένει να δει τον Θεό μέσα από αστραπόβροντα ή μέσα από ορμητικό άνεμο. Και ξαφνικά ήρθε ο Θεός μέσα σε λεπτό αεράκι. Αμάν λέει ο Ηλίας, αυτό δεν γίνεται. Δεν μπορεί ο Θεός να είναι σε λεπτό αεράκι. Ποιος ; Αυτός που πριν λίγο είχε πει σκοτώστε όλους τους ιερείς του Βάαλ, μη μείνει κανένας.
Έχουμε πείρα του Θεού και σε αρχαίους φιλοσόφους, στον Ηράκλειτο, τον Πλάτωνα… Είναι ο σπερματικός λόγος, αλλά δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει Ενσάρκωση. Και μάλιστα ο Πλάτων που είναι μεγάλος θεολόγος επειδή ανακάλυψε το Εν, ο Θεός είναι πραγματικός τον βλέπω με τα μάτια της ψυχής μου και δεύτερον, με την φοβερή αυτή κουβέντα «αυτός ο Θεός ο δεν μπορεί να αναμιχθεί με μένα, δε γίνεται». Και εκεί καταρρέει ο Πλάτων έχοντας θέσει όμως φοβερά ερωτήματα, και το μεγάλο ερώτημα είναι η Ενσάρκωση, μπορεί να γίνει ; δε μπορεί, ανθρωπίνως όχι, μόνο με πρωτοβουλία του Θεού. Είναι μια αδιανόητη πρωτοβουλία. Κάναμε πολύ κόπο να την εξαφανίσουμε. Είναι μια τρομακτική δωρεά κατ’ αρχήν. Δωρεά, δεν την περιμένει κανένας. Ούτε η Παναγία καν περιμένει. Η Παναγία κάνει ότι κάνει ο Θεός μόνη της. Ασκεί το ομοούσιον, δηλαδή ασκεί την ενότητα των πάντων με την προσευχή της. Καταλαβαίνει την φθορά και τον θάνατο μέσα στον Ναό που βρίσκεται (εννοεί από 3 μέχρι 15 χρονών). Καταλαβαίνει την τραγικότητα του ανθρώπου επειδή έχει τεράστια δίψα του απολύτου και τελικά είναι ένα φθαρτό πλάσμα και πεθαίνει. Κι όμως ο άνθρωπος θέλει την απόλυτη αγάπη. Είναι κανένας που να λέει θέλω και λίγο μίσος ; Όχι βέβαια. Την απόλυτη γνώση, την απόλυτη ελευθερία. Είναι κανένας από σας που να λέει «σκλαβώστε μου τα χέρια απλώς αφήστε μου τα πόδια ελεύθερα ;». Την απόλυτη ζωή, είναι κανένας που θέλει να πεθάνει ; Λέει κανένας τι όμορφος που είμαι που έφτασα στα 80 και θα πεθάνω σε λίγο ; Αυτό το απόλυτο ποιος το έβαλε μέσα μας ; Ποιος το έσπειρε ; Αυτός που το έσπειρε λοιπόν έρχεται να το ικανοποιήσει. Αυτό είναι η Ενσάρκωση. Προσέξτε, τα έχουμε θεολογικώς χαμένα.
Ενάντια σ’ Αυτόν τον Θεό που σ’ έχει συγχωρήσει, που σου δίνει τον εαυτό Του, που σου δίνει την κατά χάριν μετοχή στο απόλυτο που είναι ο ίδιος, αυτόν τον Θεό τον αγαπάς πλέον, αυτό τον Θεό τον ευγνωμονείς, αυτό τον Θεό τον θέλεις. Και συνεχίζει μετά αυτό. Κόλαση. Ποια κόλαση ; Οι Πατέρες λένε : «Θεός ου κολάζει». Τι κάνει ο Θεός ; Έχει μια τεράστια αγκαλιά. Και μερικοί βρίσκουν τρόπο να καθίσουν στην αγκαλιά αυτή μαζί με όλους τους άλλους χωρίς να τους κλωτσάνε γιατί αν κλωτσάς δεν θα σε χωράει η αγκαλιά και θα φύγεις. Είναι μεγάλη τέχνη να κάθεσαι σε μια αγκαλιά που έχει και πολλούς άλλους. Αυτό το πράγμα είναι ο Παράδεισος. Ο Θεός ΔΕΝ ΞΕΡΕΙ τίποτε άλλο να κάμνει. Αν ήξερε δεν θα ήταν Πανάγαθος. Ο Θεός είναι τρομακτική αγάπη. Είναι τόσο μεγάλη αγάπη που είναι μια ουσία. Εγώ μ’ αυτούς που αγαπώ είμαι μια ουσία ; Οι ερωτευμένοι θέλουν να είναι μια ουσία. Και για μια στιγμή νομίζουν ότι το πέτυχαν. Και γίνεται ένας καυγάς τρικούβερτος που παρατάει ο ένας τον άλλο. Το παιδί σου λες το αγαπάς με όλο σου το είναι. Σ’ αρχίζει κάποια στιγμή ένα βρισίδι, το αποκληρώνεις και φεύγεις και συ κι αυτό.
Ο Θεός είναι Ένα. Για να εξηγήσω λίγο το Ομοούσιο. Λέμε ότι ο Θεός είναι Τριαδικός και είναι ομοούσιος. Αυτά τα 3 ολόιδια μπουκάλια είναι ομοιούσια, όμοια στην ουσία, δεν είναι ομοούσια. Ομοούσια, η ελληνική γλώσσα είναι πολύ φοβερή, σημαίνει είναι μια μόνο ουσία. Πως γίνεται αυτό ; Να το μυστικό. Εγώ είμαι ο Πατήρ και αγαπώ τον Υιό, μια αγάπη απόλυτα οντολογική και αγαπώντας τον του δίνω ολόκληρο τον εαυτό μου. Την ίδια στιγμή χωρίς χρόνο κάνω το ίδιο με το Άγιο Πνεύμα. Κι αυτοί οι δύο την ίδια στιγμή χωρίς χρόνο κάνουν μεταξύ τους το ίδιο (εγώ κατάλαβα ότι ο ίδιος εαυτός ταυτόχρονα ανταποδίδεται ανάμεσα στα 3 πρόσωπα). Πόσες είναι η ουσίες ; Μία. Πόσα είναι τα πρόσωπα ; Τρία. Θα μου πείτε είναι ανθρώπινα πρόσωπα ; Δεν είπα αυτό. Είμαστε κατ’ εικόνα αυτού. Θα εννοήσουμε όταν καταλάβουμε το μυστήριο του Σταυρού δηλαδή όταν αποφασίσουμε να μας φάνε οι άλλοι. Ότι έχουμε να το πάρουν. Και μετά τον βλέπεις να γίνεται όλος δικός σου. Βρε εσύ μ’ έφαγες πριν λίγο. Ναι αλλά τώρα γεννήθηκε η ευγνωμοσύνη. Τώρα είσαι η ζωή μου. Αυτό όμως πάντα γίνεται με μια προσέγγιση και με πολύ χάρη. Στον Θεό αυτό είναι κατά φύσιν. Είναι ένα Ον ο Θεός. Παραδόξως όμως το ένα αυτό είναι και τρία , ενώ είναι ένα, έχει μια θέληση όχι τρεις. Έχει μια ενέργεια, όχι τρεις, μια συνείδηση του εαυτού του. Είναι απολύτως ένα. Και είναι και τρία μαζί. Η υπέρτατη αγάπη. Στην δομή Του αγάπη. Οντολογικά είναι αγάπη. Δεν φτάνει στην αγάπη όπως φτάνουμε εμείς, με πολύ κόπο. Είναι η αγάπη, που σημαίνει στην δομή του , είναι η δομή της υπέρτατης αγάπης. Εκεί μέσα δεν υπάρχει σκιά, ούτε φθόνος, ούτε θάνατος. Και σε βάζει μέσα στην Αγία Τριάδα δια του Υιού. ώστε να βλέπεις και εσύ τον Πατέρα και να λες «Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς …». Τι πάτερ ημών, εσύ είσαι κατασκεύασμα πως λες «Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς …». Αποκτάς δηλαδή μια ιδιότητα που δεν την είχες. Αυτό όμως είναι η Εκκλησία. Η Εκκλησία είναι ο Οίκος του Πατρός. Έρχεται ο Λόγος, Υιός, στον κόσμο και μας λέει ελάτε είστε αδέρφια μου, πάμε στο σπίτι του Πατέρα. Αυτό λέγεται Βάπτισμα.
Άλλη φρικώδης παρανόηση. Το προπατορικό αμάρτημα που είπε ο Αυγουστίνος. Ποιο προπατορικό αμάρτημα ; Και όμως είστε όλοι ποτισμένοι μ’ αυτό. Και μάλιστα κληρονομικό στην ενοχή. Τι είναι αυτά τα πράγματα ; Που υπάρχουν αυτά ; Υπάρχουν στον Αυγουστίνο, στους Προτεστάντες, στους Ρωμαιοκαθολικούς που ερχόντουσαν στην Ελλάδα. Τι είναι το προπατορικό αμάρτημα ; Ένα τεράστιο φιλοσοφικό, θεολογικό λάθος το οποίο το προκαλεί ο διάβολος. Του λέει ο διάβολος του Αδάμ. Τι σου είπε ο Θεός ; Ότι είσαι ίδιος του. Αμ δεν είσαι. Γιατί αυτός είναι ελεύθερος. Εσύ δεν είσαι. Γιατί δεν είσαι ; Αφού εξαρτάσαι απ’ αυτόν. Για να γίνεις αυθεντικά ελεύθερος πρέπει να γυρίσεις προς τα πίσω και να θέσεις την ύπαρξή σου όπως εσύ την θές, όπως έκανα και εγώ. Ο διάβολος είναι ένας καταπληκτικός φιλόσοφος, είμαι θαυμαστής του. Φοβερός. Αυτό το θέτει σε πολλούς από μας. Δεν λένε αυτό πολλοί και σήμερα ; Να είσαι αυτός που είσαι. Και στην πραγματικότητα είσαι όπως εκατομμύρια άλλοι.
Τους είπε ο Θεός (στον Αδάμ)«μη μιλάς μαζί του, είσαι ανώριμος κι αυτός είναι πανέξυπνος, θα σου θέσει ερωτήματα που δεν θα μπορείς να απαντήσεις». Πρώτη η Εύα που της αρέσει η επικοινωνία πιο πολύ από τον Αδάμ και του λέει (του διαβόλου)«για πες, για πες». Και λέει η Εύα στον Αδάμ «είπε κάτι πολύ σοβαρό αυτός, το κάμνουμε ; ». Η γλώσσα που χρησιμοποιεί η Βίβλος είναι μυθική. Δεν είναι ο καρπός μήλο ή πορτοκάλι, είναι μια πράξη υπαρξιακή αυτό. Λέω στον Θεό «κοίταξε, εγώ θα θέσω τους όρους του είναι μου». Αυτό όμως τι σημαίνει; Ότι στερούμαι πια τις ιδιότητες του Θεού. Δεν θα μετέχω πλέον στο απόλυτο που λέγαμε του Θεού, στην παντοδυναμία του Θεού, στην παναγαθότητα του Θεού … δεν θα μετάσχω σ’ αυτά. Και εξήλθε ο Αδάμ του Παραδείσου. Και του λέει ο Θεός «κοίταξε τώρα αυτό το πράγμα έχει θάνατο να ξέρεις, γιατί είσαι μόνος σου». Γιατί πεθαίνουμε ; Γιατί είμαστε χωρίς Θεό. Βέβαια ο θάνατος υπήρχε στην φύση (τα ζώα πέθαιναν στον παράδεισο). Γιατί αν δεν είχε φθορά η φύση θα ήταν Θεός χωρίς να ρωτήσει κανένα. Έλα πιάσε το χέρι μου για να μην πεθάνεις. Όχι δεν πιάνω το χέρι Σου.
Κι έτσι άρχισε ο θάνατος και για τον άνθρωπο. Θάνατος σε πολλά επίπεδα. Θα πεθάνει αυτό που αγαπώ, θα πεθάνει η δουλειά που μ’ αρέσει, θα πεθάνει η τσέπη μου, θα πεθάνει το πολιτικό μου κόμμα, θα πεθάνει η μάνα μου, θα πεθάνει ο πατέρας μου, θα μ’ εγκαταλείψει αυτή που αγαπώ … Και με τον τρόπο αυτό δημιουργείται συνεχώς αυτή η εκκρεμότητα του μηδενός μέσα μου. Και αυτό είναι φοβερό, και όταν κανείς φοβάται αρχίζει να αμαρτάνει ακατάσχετα. Αρχίζει να αμαρτάνει. Γιατί ; Τι σημαίνει φοβάμαι ; Σημαίνει φοβάμαι ότι θα μου πάρουν τα ουσιώδη της ύπαρξής μου. Α θες να μου τα πάρεις ; Σε κτυπάω στο κεφάλι. Ακόμα και αν ο άλλος δεν θέλει να στα πάρει. Έκανε μια κίνηση, δεν με κοίταξε τόσο καλά. Για παράδειγμα στα ζευγάρια, μου είπε μια λέξη, μοιάζει με την μάνα του … Ενώ αυτός την μάνα του την έχει απορρίψει μέσα στην καρδιά του. Σπάνια θα βρείτε ζευγάρι που χώρισε για λογική αιτία. Συνήθως οι αιτίες είναι ψυχολογικά συγκεκαλυμμένες και μεταμφιεσμένες σε πράγματα τα οποία εμείς απ’ έξω δεν μπορούμε να τα καταλάβουμε. «Γιατί ; » Στην γλώσσα του ζευγαριού αυτό σημαίνει θάνατος, χωρισμός. Και δυστυχώς το ζευγάρι δεν αποκαλύπτει ο ένας στον άλλο, μιλάνε συνθηματικά, στην γλώσσα τους. Δεν λέει στην άλλη τι τον πονάει, να το βρει μόνη της. Γι αυτό σας λέω η πιο μεγάλη βρισιά είναι το σ’ αγαπώ. Υπάρχει μια ομιλία μου «η αγάπη ως βία» και παρουσιάζω καμιά τριανταριά μορφές βίας που τις λέμε αγάπη. Σ’ αγαπώ και αλίμονό σου, αν δεν καταλάβεις τι σημαίνει αυτό.
Στη Δύση όμως το νομικό πνεύμα είναι πανίσχυρο. Και στον Καθολικισμό και στον Προτεσταντισμό αυτό το οποίο κυρίως ενδιαφέρει μετά τον Αυγουστίνο (4ος αιώνας)είναι να εξαλειφθούν τα είδη μιας παράβασης που έγινε. Σας είπα για εμάς στην Ορθοδοξία η πτώση ήταν μια αστοχία υπαρξιακή με συνέπειες που οφείλονται σε μένα, η τιμωρία μου είναι απ’ αυτό που κάνω, δεν με τιμωρεί ο Θεός, ούτε κληρονομικά, ούτε τίποτα. Δεν υπάρχουν αυτά στους Πατέρες. Κληρονομική ενοχή ; Στην θεωρία όμως του Αυγουστίνου η νομική παράβαση παραμένει. Και είναι και κληρονομική. Έρχεται λοιπόν ο Χριστός και πληρώνει. Με ποιο δικαίωμα ; Με ρώτησες εμένα αν θέλω να πληρώσεις εσύ ; Το σωστό είναι να πληρώσω εγώ. Όσο και να κάνει αφού εγώ έφταιξα εγώ πρέπει να πληρώσω. Πολλές από τις αιτίες της αθεΐας ξεκινούν απ’ αυτό. Αφού λοιπόν το χρέος πληρώθηκε από τον Χριστό, κι αυτό είναι ο Προτεσταντισμός, είμαστε σωσμένοι και μάλιστα το φωνάζουν μπροστά σε όλους. Φωνάζουν οι Προτεστάντες ακόμα και με τραγούδια, πίστεψε στον Χριστό που πλήρωσε το χρέος σου κι απ’ ευθείας σώθηκες. Ξέρετε πόσα δεινά προέρχονται απ’ αυτό ; Γιατί αφού είναι πλέον σωσμένος θα φτιάξει τον Καπιταλισμό, θα σου κάνει πολέμους φοβερούς… αφού πίστεψε ότι είναι σωσμένος πλέον. Για παράδειγμα ο γνωστός κοινωνιολόγος Μαξ Βέμπερ εξηγεί την καταγωγή του Καπιταλισμού, και μάλιστα στην χειρότερη μορφή του, από το προτεσταντικό πνεύμα.
Στην συνέχεια έρχεται ο απόλυτος προορισμός που λέει «από τον Θεό είναι δεδομένο ποιος θα σωθεί και ποιος όχι, απλώς εσύ δεν το ξέρεις. Επομένως στον Καθολικισμό τι αλλάζει ; Αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο βλέπω την θυσία του Χριστού η οποία είναι εξιλαστήρια θυσία. Το ίδιο πράγμα δηλαδή. Είναι βασική τους θέση αυτή του Δυτικού κόσμου, ότι κάποιος πλήρωσε για μένα ένα τεράστιο χρέος, μια παράβαση που έκανα. Στον Καθολικισμό τι αλλάζει ; Αλλάζει ότι με κάποιο τρόπο όλο αυτό που έκανε ο Χριστός είναι μια αξιομισθία, μια τράπεζα δηλαδή. Ο Χριστός, η Παναγία, οι άγιοι έκαναν έργα εξιλέωσης κι απ’ αυτά παίρνουμε κι εμείς. Και η Εκκλησία διαχειρίζεται αυτό το Ταμείο των Αξιομισθιών. Εξ ού και τα συγχωροχάρτια τα οποία ακόμα υπάρχουν. Και μάλιστα στην Δύση η Θεία Ευχαριστία τελείται για να επαναληφθεί η θυσία του Χριστού και να μεγαλώσει ο πλούτος των αξιομισθιών. Και εγώ παίρνω απ’ αυτό το πράγμα με τη μεσολάβηση του Ιερατείου. Όταν σου λέει ο Ρωμαιοκαθολικός παπάς «Εγώ σε συγχωρώ» τι εννοεί ; Παίρνει ένα κομμάτι αξιομισθίας από τον Χριστό και το δίνει σε σένα και σου ασκεί μια πράξη άφεσης. Αν η αμαρτία σου είναι βαρύτερη θα σου βάλει μετάνοιες, κομποσχοίνια, έτσι ώστε να μετάσχεις κι εσύ.
Τώρα έχουμε το πρόβλημα να συγκρίνουμε αυτά τα πράγματα. Δε συγκρίνονται εύκολα. Από την μια πλευρά έχουμε τη σωτηρία ως μετοχή στη θεία ζωή (Ορθοδοξία) και από την άλλη έχουμε την σωτηρία ως συγχώρηση και νομή της δικαιϊκής αυτής πράξης (Δύση). Γι αυτό οι όροι που χρησιμοποιούνται στις ξένες ορολογίες δεν έχουν να κάνουν με όρους μετοχής αλλά με όρους νομικής εξαγόρευσης και νομικής λύτρωσης. Αυτά τα 2 πράγματα πολύ δύσκολα συμβιβάζονται. Επειδή όμως δεν καταλαβαίνουν οι Δυτικοί τι ακριβώς κάμνουμε εμείς, νομίζουν ότι τα πήραμε από τον Πλάτωνα, αντίθετα όμως είναι πράξη χριστολογική, ο Χριστός το πραγματοποιεί. Μπαίνουμε στον Οίκο του Πατρός ως αδελφοί του Χριστού, αυτό είναι το Βάπτισμα, το οποίο είναι υιοθεσία όχι συγχώρεση κάποιου αμαρτήματος, προϋποθέτει συγχώρεση. Πως πας στην Θήβα και βρίσκεις έναν κουρελή τον οποίο για κάποιο λόγο τον αγαπάς και του λες έλα σε κάνω παιδί μου. Που σημαίνει ότι έχεις παραβλέψει την πτώση του και το χάλι του. Και αναδεικνύεις με μια άλλη σχέση έναν άλλο εαυτό σε αυτό το παιδί και το βάζεις στο σπίτι σου. Αυτό είναι το Βάπτισμα. Στη συνέχεια στο σπίτι που μπαίνουμε έχουμε όλοι ένα διακόνημα, ένα χάρισμα, να το Χρίσμα. Και όπως σε κάθε σπίτι υπάρχει και η κοινή τράπεζα, η Θεία Ευχαριστία η οποία τρέφει καθενός το χάρισμα και την ιδιότητα ως αδερφού του Χριστού.
Έξω από το σπίτι υπάρχει ο διάβολος δηλαδή υπάρχει εκείνος που αμφισβητεί την πατρότητα του Θεού και την υιότητα την δική μου. Στον Πατέρα λέει δεν είσαι άξιος να είσαι αυτών των ερειπίων Πατέρας και σε μένα λέει είτε ότι παραείσαι άξιος ώστε να συγκεντρωθώ στον εαυτό μου και να βγω από τη σχέση είτε λέει είσαι παντελώς ανάξιος για να βγω από απελπισία. Έξω από το σπίτι υπάρχει και ο θάνατος. Μέσα στο σπίτι δεν υπάρχει θάνατος. Υπάρχει μια σήραγγα η οποία από την σχέση που έχεις σε περνάει σε μια άλλη σχέση με τον Χριστό. Είναι λόγια του Χριστού «όποιος με πιστεύει ουκ όψεται θάνατο». Δεν πεθαίνεις ποτέ. Γιατί δεν πεθαίνεις ; Φαίνεται εξωτερικά σαν θάνατος, αλλά είναι μια μεταβολή στη σχέση η οποία θα επαναφέρει το σώμα στην πληρότητά του. Βέβαια εμείς θα θέλαμε να γίνεται απ’ ευθείας τώρα η ανάσταση των νεκρών για να γλιτώσουμε από τον θάνατο, θα γίνει όμως τότε με την Δευτέρα Παρουσία για να επαναφέρει την δημιουργία εκεί που ήταν από την αρχή της.
Κυρίως με όλα αυτά θέλω να σας δείξω την τεράστια διαφορά προοπτικής που υπάρχει. Από την μια είναι μια δικαιϊκή απολύτρωση (Δύση)και από την άλλη είναι μια θεολογία της απόλυτης μετοχής που είναι αναβάθμιση της ανθρώπινης ύπαρξης (Ορθοδοξία). Και μάλιστα σε μια εποχή που μιλάμε πολύ γι αυτή την αναβάθμιση με την τεχνολογία. Κοιτάξτε τι αναβάθμιση κάμνει το Πνεύμα το Άγιο. Κι αυτό φαίνεται στις ζωές των αγίων. Θυμάμαι μια φορά πηγαίναμε μια παρέα νέοι στο κελί του Αγίου Παϊσίου στο Άγιο Όρος. Με την βιασύνη μας φτάνοντας στο κελί διαπιστώσαμε ότι ένας έλειπε και ανησυχήσαμε επειδή είχε νυχτώσει. Λέμε στον Γέροντα. Χάθηκε ο Γιάννης στο δάσος. Έ, λέει ο Γέροντας δεν έχετε πνευματική τηλεόραση να δείτε που βρίσκεται; Του λέμε όχι. Δεν υπήρχαν κινητά τότε. Μην ανησυχείτε μας λέει, χάθηκε και στάθηκε στη μονή Φιλοθέου να περάσει το βράδυ. Αύριο θα έρθει. Είναι γεμάτη η Εκκλησία με πολλά είδη αγίων με πολλά και διαφορετικά χαρίσματα. Μερικοί απ’ αυτούς είναι γνωστοί, πάρα πολλοί όμως είναι άγνωστοι.
Εμένα δεν μ’ ενδιαφέρει να σας κάνω εντύπωση μ’ αυτά που σας λέω, μ’ ενδιαφέρει όλοι μας να ανακαλύψουμε την φοβερή δυνατότητα, την δυνατότητα να είμαστε εν Θεώ πλήρως. Είναι μια τρομακτική αναβάθμιση. Ενώ είσαι εσύ ο ίδιος, στην πραγματικότητα είσαι εντελώς άλλος άνθρωπος. Ξαφνικά μέσα από την προσευχή, μέσα από τα μυστήρια ανοίγονται δυνατότητες που δεν φανταζόσουν ποτέ ότι υπήρχαν. Αυτό είναι η ζωή του Χριστιανού. Μετά σταματάνε οι ηθικολογίες, οι ηθικισμοί και τα χαζά κηρύγματα που κάνουμε εμείς οι παπάδες. Να γίνεις καλός. Γιατί να γίνω καλός, δεν κατάλαβα. Καλός γίνομαι γιατί είμαι ερωτευμένος. Όλοι οι ερωτευμένοι είναι καλοί. Ακόμα και οι ερωτευμένοι με ανθρώπους. Που να ερωτευτείς Αυτόν που κάνει αυτά τα υπέροχα πράγματα για σένα ! Λίγο να δει κανείς τον Χριστό η ζωή του αλλάζει μια για πάντα. Δεν μπορείς να φανταστείς την τέλεια αποδοχή, την τεράστια υπομονή και το φοβερό του χιούμορ. Δεν έχω δει πλάσμα που να έχει μεγαλύτερο χιούμορ από τον Χριστό. Είναι όπως ακριβώς παίζουμε με τα παιδιά μας. Για να παίξεις ένα μωρό πρέπει να έχεις πολύ χιούμορ.
Δεν μας παίρνει στα σοβαρά ο Χριστός. Θέλω να γίνω δήμαρχος, παπάς, δεσπότης. Και σου δίνει ότι θέλεις, κι ας βλέπει ότι δεν κάνεις. Όπως εμείς δίνουμε στο παιδί μας, στο εγγόνι μας αυτό που θέλει ακόμα και αν το βλάπτει, κι ας χαλάσουν τα δόντια του. Έχει χιούμορ ο Χριστός, πάρα πολύ χιούμορ. Και πολύ υπέροχη ειρωνεία. Αυτό που θες πάρτο, ναι να καθίσεις δίπλα μου, αλλά πάρε και τον Σταυρό. Και θα μας περάσει η όρεξη να καθίσουμε δίπλα του γιατί τρέμουμε τον Σταυρό. Μας αντιμετωπίζει σαν ωραία, αξιαγάπητα νήπια ο Χριστός. Περιμένει χρόνια ολόκληρα να Τον κοιτάξω στα χέρια ή στα μάτια (από ανάγκη ή από αγάπη). Μας αντιμετωπίζει σαν νήπια τα οποία έχουν ελπίδες να εξελιχθούν σωστά. Ούτε ενοχές, ούτε καταδίκες, ούτε νομικισμοί, ούτε το ένα και το άλλο. Τίποτα, τίποτα. Μια τεράστια αγκαλιά, αυτό είναι ο Χριστός αυτό είναι και η Εκκλησία. Το νομικό πνεύμα μας έκανε μεγάλη ζημιά, επειδή μας δημιούργησε ενοχές. Με τις ενοχές όμως κανείς δεν σώζεται. Η ενοχή δυο πράγματα θα σου φτιάξει. Ή κατάθλιψη ή αντίδραση. Ή θα αποδεχθείς πως είσαι ένοχος για κάποιο λόγο που δεν καταλαβαίνεις αφού κάνεις πράγματα που βγαίνουν από μέσα σου, ή θα τα τινάξεις όλα στον αέρα. Και στις δυο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι αθεΐα, η επανάσταση εναντίον του Θεού η οποία έχει θεολογικές αιτίες. Εγώ αγαπώ πολύ τους άθεους, είναι πληγωμένοι από λάθος θεολογία.
Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο γοητευμένος είναι ο Θεός με τον καθένα από εμάς. Όπως η μάνα με το παιδί της, τι κούκλος είσαι, έτσι ακριβώς είναι και ο Θεός. Και με τον τρόπο αυτό κτίζει με εμάς μια όλο και βαθύτερη σχέση αγάπης και μας δίνει και χαρίσματα και κάθε καλό που κρίνει η σοφία Του (μακάρι να γίνει σε όλους μας !).
