Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 1400μ. Βρίσκεται στη διαδρομή Βελβενδός, Παλαιογράτσανο, Μονή Αγίας Τριάδας, Καταφύγιο, απόσταση 21 χμ.
Εκλογικά: Στις εκλογές της 30-5-1915 υπήρξε το όγδοο εκλογικό κέντρο με έδρα την κωμόπολη Καταφύγι ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς της κωμοπόλεως ταύτης ως και οι του χωρίου Σκούλιαρης (Αγία Κυριακή).
Εκλογές της 25-9-32. Ψηφοφορίσαντες:237. Φιλελεύθεροι: 51. Λαϊκοί:164. Αγροτικοί: -Εργατικοί αγροτικοί:19. Προοδευτικοί: -Εθνικοριζοσπαστικό: 3. Ενιαίο Μέτωπο εργατών Αγροτών:- Δημ.Παπαδήμος:- (60/1519).
Για το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935 ψήφισαν Βασιλευομένη δημοκρατία 165. Αβασίλευτη δημοκρατία 0. Λευκά 0.
Εκπαιδευτικά: (Επιθεώρηση σχολείου 12-5-17) Το δημοτικό σχολείο στις 12-5-17 από επιθεώρηση του Επιθεωρητή των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης Ι .Μαργαρώνης α)«Τριτάξιον δημοτικόν σχολείον αρρένων. Τάξεις 6. Το διδακτήριο είναι νεόκτιστο με 5 αίθουσες παραδόσεως και ετέραν χρησιμοποιουμένη ως γραφείο, ως και μίαν μεγάλην έμπροσθεν αυτών. Το διδακτήριον εκπληροί πάντας τους όρους της τε υγιεινής και παιδαγωγικής. Η αυλή του σχολείου σχετικώς μικρά και απερίφρακτος. Τα αποχωρητήρια εις θέσιν ακατάλληλον και ανεπαρκή.
Υλικόν σχολείου: 45 θρανία παλαιού τύπου, 6 θερμάστραι, 4 έδραι, μία τράπεζα, 5 μελανοπίνακες, 8 καθίσματα, 3 ανάκλιντρα, 1 κιβώτιον, εν ερμάριον, λεξικόν ελληνικόν, αναλυτικόν πρόγραμμα κ.τ.λ ως εν τω βιβλίω του υλικού αναγράφονται. Αρχείον: Διάφορα μητρώα και μαθητολόγια, γενικός έλεγχος, βιβλίο ύλης, αλληλογραφίας κ.τ.λ πάντα εν τάξει. Μαθηταί εγγραφέντες 187, φοιτώντες 173.
Διδάσκαλοι. α) Δημ. Ν. Σιακαβάρας, εκ Κοζάνης, ετών 21, απόφοιτος προσηρτημένης τάξεως του Διδασκαλείου Λαμίας και με υπηρεσίαν 2 ετών. Είναι ο διευθυντής του σχολείου. Αρτίας παιδαγωγικής μορφώσεως και διδακτικής ικανότητος, φιλότιμος και ευπειθής. Οι μαθηταί και μαθήτριες της Στ΄ τάξεως είναι λίαν εξησκημένοι εις το μάθημα της αριθμητικής και των εκθέσεων. Ατυχώς οι μαθηταί όλων των τάξεων του σχολείου τούτου αναγινώσκουσι χαμηλή τη φωνή. Είνε ειδικός εις την ωδικήν και έχει ασκήσει τους τε μαθητάς και μαθητρίας εις το αναγινώσκειν και άδειν ευχερώς άσματα σημειούμενα επί του πίνακος δια των φθογγοσήμων των. β) Ιωάν. Λάμπρου, τριτοβ. Δημοδιδάσκαλος, απόφοιτος του Γυμνασίου Αδριανουπόλεως, ετών 26, άγαμος και με υπηρεσίαν 6 ετών. Είναι φιλότιμος και προσπαθεί να βελτιωθεί παιδαγωγικώς. Οι μαθητές της Α΄ τάξεως είναι λίαν εξησκημένοι εν αριθμητική και τοις θρησκευτικοίς, υστερούσιν όμως εν τη αναγνώσει. γ) Φιλώτας Παπαδιδασκάλου, εκ Καταφυγίου, απόφοιτος της 8ης τάξεως του σχολείου της πατρίδος του, έγγαμος με εν τέκνον, ετών 36 και υπηρεσ. 20 ετών, διδάσκαλος μεθοδικός και φιλότιμος, παρακολουθεί δε τους συναδέλφους του από παιδαγωγικής απόψεως, συν τούτοις τυγχάνει και ιεροψάλτης. Και οι μαθηταί της τάξεώς του αναγινώσκουσι χαμηλοτάτη τη φωνή. Εν τω αυτώ σχολείω διδάσκει και έτερος διδάσκαλος, ο Ν. Οικονόμου, επιδοτούμενος υπό της κοινότητος».
β) «Μονοτάξιον θηλέων. Τάξεις 4. Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν, παλαιόν, διώροφον. Και ο μεν άνω όροφος αποτελείται εκ τριών αιθουσών παραδόσεως και ετέρας χρησιμοποιουμένης ως γραφείον, ο δε κάτω χρησιμοποιείται ως αποθήκη και γραφείον των σωματείων.
Μαθήτριαι εγγεγραμμέναι 116, άπασαι σχεδόν φοιτώσαι. Υλικόν του σχολείου: 20 θρανία παλαιού τύπου, μία θερμάστρα παλαιά, 2 τράπεζαι, 3 μελανοπίνακες, 2 καθίσματα, 1 κιβώτιον, 1 φιάλη, 1 ποτήριον, 2 πλαίσια, 1 κώδων, 2 γραφίδες, 1 αναγνωστήριον και 1 βυτίον ύδατος. Αρχείον: Γεν. έλεγχος, πρωτόκολλον, μαθητολόγιον, βιβλίον πιστοποιητικόν σπουδών, βιβλίον πρακτικών συνεδριάσεων προσωπικού. Άπαντα τα έντυπα. Η αυλή του σχολείου είναι απερίφρακτος. Το σχολείον στερείται αποχωρητηρίων.
Διδασκάλισσα. Αγλαΐα λάμπρου, εκ Φιλιπουπόλεως, απόφοιτος του Ζαππείου Αδριανουπόλεως, άγαμος, ετών 24 και υπηρεσία 9 ετών. Η ετέρα διδασκάλισσα Μελπομένη Παπανικολάου μισθοδοτείται υπό της κοινότητος και ητήσατο, όπως διορισθή υπό του δημοσίου».
Ο Επιθεωρητής προτείνει τη συγχώνευση του αρρεναγωγείου (μαθητές 171) και του Παρθεναγωγείου (μαθήτριες 83). Απεφασίσθη η συγχώνευση λειτουργία ως πεντατάξιο (8-2-1918 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 41).
Διδακτήριο αρρένων τέλειο από όλες τις απόψεις. Διδακτήριο θηλέων ελεεινό, οι κάτοικοι υπεσχέθησαν ότι την ερχομένη άνοιξη θα λάβουν χρήματα από πατριώτες της Αμερικής και θα οικοδομήσουν τριτάξιο (14/10/1921).
Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων στις 8 Σεπτεμβρίου 1922 διορίζει σχολική επιτροπή στο αρρεναγωγείο Καταφυγίου τους 1)Θεόδωρος Μπλάτζας ως πρόεδρος 2)Αλέξιος Τσιούκας ως ταμίας 3)Κίμων Τσούφλιας, Αντώνιος Τζανόπουλος ως τρίτο μέλος.
Διδακτήριο πενταταξίου τύπου κτισθέν το 1913. Θρανία παμπάλαια και σαθρά. Μόνο οι πίνακες είναι καλοί. Κάτοικοι 2728. Εγγεγραμμένοι άρρενες 165. Θήλεις 13. Στο διτάξιον θηλέων, φοιτούν 111 μαθήτριες, λειτουργούν 4 τάξεις. Ο εν Αμερική σύλλογος των Καταφυγιωτών απέστειλε προ ενός χρόνου 1000 δολάρια δια την ανέγερση νέου διδακτηρίου τριταξίου τύπου (9-19/5/1923).
Το διδακτήριο των θηλέων είναι ετοιμόρροπο για τούτο εγκαταστάθηκε σε δύο πλεονάζουσες αίθουσες του διδακτηρίου των αρρένων (10-14/10/1923).
Ο Επιθεωρητής μετέβη στο Καταφύγιον δια την εκλογή καταλλήλου γηπέδου προς ανέγερση νέου τριταξίου διδακτηρίου θηλέων με δαπάνη του εν Αμερική συλλόγου των Καταφυγιωτών «ο Μέγας Αλέξανδρος». Ωρίσθη ως κατάλληλο το παρά τον ιερόν ναόν «Άγιος Γεώργιος» κείμενον απέναντι του διδακτηρίου αρρένων, επί στερεού, ολίγον επικλινούς και προσηλίου εδάφους. Έχει έκτασιν 1500 τ.μ (11-18/10/1924 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 73).
Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων το 1924 μετέβη στο Καταφύγιο για την εκλογή καταλλήλου γηπέδου προς ανέγερση νέου τριταξίου διδακτηρίου θηλέων δαπάνη του συλλόγου Καταφυγιωτών «Ο Μέγας Αλέξανδρος». Το Καταφύγι εκείνο το έτος αριθμούσε 2728 κατοίκους. Το δημοτικό σχολείο λειτουργούσε με έξι τάξεις στο οποίο φοιτούσαν 148 άρρενες και 91 θήλεις (70/73).
Απολογισμός Σχολικής Επιτροπής Δημοτικών σχολείων αρρένων και θηλέων Καταφυγίου 1-9-27 ως 31-8-28. Έσοδα: Από αφιερώματα 6250. Ενοίκια μαγαζίων 4850. Τόκους ομολογιών 274. Ενοίκια αγρών 182. Καθυστερούμενα λάσσα 330. Εισφορά της κοινότητος 1550. Σύνολο 13.436. Έξοδα. 4948, 60 δρχ. Εκ των οποίων έξοδα τελετής τριών Ιεραρχών, κατασκευή στεφάνου μεγάλων ευεργετών δρχ. 680,40 (60/1609).
Σχολική επιτροπή[1] (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Θεοδ. Μπλάτσας, Κ.Τζούφλιας, Νικ. Ζησιός.
5/ταξιον διδακτήριο είναι οικοδομή καινουργής. Υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη μόνο προς χρήση των διδασκαλων, 50 παιδαγωγικά και 350 ποικίλου περιεχομένου. Σχολικός κήπος στο προαύλιο καλλιεργείται με λίγα λαχανικά και άνθη. Οι μαθητές φέρνουν νερό από ικανή απόσταση. Μαθητές 190 άρρενες, 122 θήλεις (2-10-34 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 122),
Μαθητές 252 (6/6/1938).
Διδακτήριο πεντατάξιο, οικοδομηθέν το 1914. Έχει επαρκείς αιθούσας καλώς αεριζομένας και φωτιζομένας. Τα ισόγεια χρησιμοποιούνται για αποθήκες καυσοξύλων κλπ. Περιβάλλεται υπό αρκούσης αυλής περιφραγμένης υπό μαντρότοιχου και σιδηρών κιγκλιδωμάτων. Υπάρχει κήπος 385 τ.μ καλώς καλλιεργούμενος με οπωροφόρα δέντρα. Μαθητές: 280 (7/7/1941).
Έρανοι: Υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης το ποσό των 200 δρχ. το έτος 1927.
Από έρανο που πραγματοποιήθηκε από κατοίκους περιφέρειας Κοζάνης υπέρ Παναγίου Τάφου συγκεντρώθηκε το ποσό των 175 δραχμών. Το ποσόν απεστάλη στο υπουργείο Εξωτερικών στις 25-5-1929.
Ιερά: Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 0 και στη Β΄ Γραφή 83 (Από το 1692 και μετά).
Μελη του Ιερατικού Συνδέσμου Κοζάνης στις 28-3-27 ήταν ο Γεωρμανόπουλος Ιωάννης, Λεωνίδας…. (60/1472)
Μισή ώρα έξω του χωριού βρίσκεται ο ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου σε μια καταπράσινη πεδιάδα. Μετά τη λειτουργία στη μαγευτική τοποθεσία «Μπάρα Μπέση» πραγματοποιήθηκε γλέντι από πολλούς Καταφυγιώτες (Μ.Β 12-5-30).
Ιστορικά: Ο ιατρός Ιωάννης Αθ. Μπλάτζας στις 22-11-1936 αναφέρει στο Υπουργείο Στρατιωτικών ότι εργάσθηκε γραμματεύς του εν Καταφυγίου Τμήματος του Μακεδονικού Κομιτάτου κατά τα 1906, 1907 και 1908 και δια την αιτία ταύτη ερφυλακίσθην υπό των Τουρκικών αρχών στις φυλακές των Σερβίων από 17 Μαρτίου 1908 μέχρι της 14ης Ιουνίου ιδίου έτους. Ζητεί να ληφθεί η παραπάνω Εθνική δράση και να κατατάξει αυτόν μεταξύ των Μακρεδονομάχων (60/1313)
Στο Καταφύγι υπάρχει το σπίτι του Αλέξη Ζορμπά, που διαμορφώθηκε με δαπάνη του Δήμου Βελβεντού. Ο Αλέξης Ζορμπάς, που το πραγματικό του όνομα ήταν Γιώργος, έγινε γνωστός ως ήρωας του μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Γεννήθηκε στο Λιβάδι Πιερίας και έζησε στο Καταφύγι, όπου δούλευε σε κτήματα και έβοσκε κοπάδια. Το 1915 έφυγε για το Άγιο Όρος, όπου και γνωρίστηκε με τον Νίκο Καζαντζάκη (touristoramma).
Κατανομή περιουσίας: Στην Επιτροπή δια την κατανομή της μεικτής περιουσίας ήταν ο Ειρηνοδίκης Σερβίων Χαρ. Μαλάκης ο οικονομικός έφορος Κωνστ. Μούστρης. Ο επιθεωρητής Δημ. Εκπαιδεύσεως Μιλτ. Σταβάρας και αντιπρόσωπος της κοινότητας την κατένειμαν ως ακολούθως: Εκκλησία ένα καφενείο και υποδηματοποιείο. Σχολείο το κοινοτικό γραφείο, οίκημα για τηλεφωνείο
Κατοχή: Οι κάτοικοι στις 19-5-41 αναφέρουν στο Νομάρχη Κοζάνης ότι επειδή το χωρίον ευρίσκεται εις απόκεντρο μέρος και δεν δύναται να έλθει αστυνομική αρχή λόγω μη υπαρχούσης συγκοινωνίας δια να επιβλέπει την τάξη, οι δε παντοπώλες ημών οι αναφερόμενοι εις τη δήλωση βρήκαν την ευκαιρία να αισχροκερδούν εις βάρος των πτωχών κατοίκων οι οποίοι λόγω της ανεργίας ήτις τους μαστίζει και με αυτά τα ολίγα χρήματα άτινα ευρίσκονται εις χείρας των μεταβαίνοντες δια να προμηθευθούν τα τρόφιμα εκτός του ότι πωλούνται εις τιμές διπλάσιες αλλά δια να προσπορισθούν περισσότερα κέρδη έχουν αποκρύψει ταύτα εις διαφόρους οικίας και ούτω οι δυστυχείς χωρικοί γυρίζουν άπρακτοι. Ζητούν να γίνει ενέργεια ώστε να εκλείψει το άτοπον τούτο της αισχροκερδείας και εξαχθούν τα τρόφιμα εις την επιφάνεια δια να τα προμηθεύονται οι κάτοικοι ελευθέρως.
Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 1-8-41 αναφέρει ότι κατά την τελευταία απογραφή του πληθυσμού δε βρίσκονταν όλες οι αποδημούσες οικογένειες σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Μετά την έγερση του πολέμου αφίχθησαν σχεδόν όλες οι οικογένειες. Σήμερα ο συνολικός αριθμός των κατοικούντων ανέρχεται στους 2050 κατοίκους. Χορηγούνται τρόφιμα σήμερα για 1680 άτομα. Δε συμπεριλαμβάνονται τα 370 άτομα επιπλέον (60/1013).
Ο πρόεδρος της κοινότητας Καταφυγίου με αναφορά στο Νομάρχη στις 30-11-41 αναφέρει ότι τα δεσμευθέντα ζώα ανέρχονται σε 360. Σήμερα άπαντες οι κτηνοτρόφοι μετά των ποιμνίων ευρίσκονται στις περιφέρειες Πιερίας και Ελασσώνος για παραχείμαση. Τα λιγοστά οικόσιτα που υπάρχουν στο χωριό χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες εκάστης οικογένειας και κυρίως για τα παιδιά τα οποία υποσιτίζονται (60/1013).
Η Αλεξάνδρα Χαρισίου Βήκα πυροπαθής από Καταφύγι διαμένουσα προσωρινά στην Κοζάνη με έγγραφο στο Νομάρχη Κοζάνης στις 23-2-44 ζητά δωρεά εισιτήριο, προκειμένου να μεταβεί στο Μακρύγιαλο Κατερίνης όπου και μένει η μεγαλύτερη αδελφή της (60/841
Οι Μακεδόνες και Θράκες πρόσφυγες που διαμένουν στο Καταφύγι με τηλεγράφημα στο Υπουργείο Εθνικής Προνοίας ζητούν στις 27-5-42 τη διανομή και σ’ αυτούς τρόφιμα. Το υπουργείο σε απάντηση συνηγορεί και δίδει εντολή στο Νομάρχη για διευθέτηση του θέματος (60/1013).
Ο πρόεδρος της κοινότητας Καταφυγίου στις 13 Οκτωβρίου 1942 αναφέρει στο Νομάρχη ότι κατά τη διανομή τροφίμων και σιτηρών λαμβάνουν ανελλιπώς όλα τα θύματα πολέμου. Ωστόσο όμως παραπονούνται, διότι λαμβάνουν μόνο 45 δράμια ημερησίως σίτου. Ζητούν να διπλασιασθεί η μερίς εις αυτούς, καθ’ όσον οι χήρες δεν έχουν άλλους πόρους ζωής ή μη μόνον τη χορηγουμένη σε αυτές μηνιαία σύνταξη η οποία δεν είναι δυνατό να καλύψει τις ανάγκες των προμηθευομένων τροφίμων εκ του ελευθέρου εμπορίου με τις σημερινές τιμές (60/653).
Ο Θεόδωρος Μπλιόνας πυροπαθής από το Καταφύγι εγκαταστάθηκε προσωρινά στον Τετράλοφο και ζητά στις 23-1-44 από το Νομάρχη τη χορήγηση τριών εισιτηρίων, προκειμένου να εγκατασταθεί στον αδελφό του στη Μεθώνη Ελευθεροχωρίου Θεσσαλονίκης (60/841).
Ο Νομάρχης Κοζάνης με έγγραφο στο Μητροπολίτη στις 28-1-44 του στέλνει κατάσταση των πυροπαθών Καταφυγιωτών που διαμένουν στο Βελβεντό και του παρακαλεί να διαθέσει τις αναλογούσες ποσότητες μπιζελιών και μακαρονίων.
Ο Νομαρχών με έγγραφο προς την Κράις Κομμαντατούρ Κοζάνης αναφέρει ότι παρέδωσε στον πρόεδρο Καταφυγίου 500 οκάδες αραβοσίτου για την περίθαλψη των πυροπαθών κατοίκων διαμενόντων στο Βελβεντό.
Ο Νικόλαος Κούμπουλας (Καταφυγιώτης) πυροπαθής κάτοικος Κοζάνης ζητά να γραφτεί στα προσφυγικά μητρώα με αίτηση στο Νομάρχη στις 30-3-44 (60/841).
Ο Γεώργιος Ζηζιούλας πρόσφυγας από το Καταφύγι στις 1-3-44 ζητά από το Νομάρχη τη χορήγηση 5 υαλοπινάκων για το δωμάτιο που μένει η οικογένειά του παρά την οδό Ίωνος Δραγούμη. Του δόθηκαν υαλοπίνακες διαφορετικών διαστάσεων, 1 μέτρο πισσόχαρτο και 50 δράμια καρφιά (60/841).
Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Καταφύγιον. Ο οικισμός Πρόλακα προσαρτάται στην κοινότητα Καταφυγίου ο οποίος καταργείται στις 18/12/1920. Ο οικισμός Καταφύγιον στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Βελβεντού.
Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 13-7-25 αναφέρει στο Νομάρχη «Οι συνδημόται μου φράζοντες τας αυλάς των οικιών και τους κήπους δια σανίδων εξακολουθούσι κατ’ έτος να εξάγωσι τας φράκτας προς τα έξω εις τρόπον ώστε πλείστοι δημόσιοι δρόμοι εστένευσαν τοσούτον ώστε αδυνατούσι να διέλθωσι ζώα φορτωμένα. Επειδή το τοιούτον φέρει ζημίαν εις την συγκοινωνίαν των κατοίκων παρακαλούμεν όπως χορηγηθεί το δικαίωμα εις το κοινοτικόν συμβούλιον όπως μετά του Αστυνομικού Σταθμάρχου εις τον καθορισμόν του μέρους εις το οποίο οφείλουν να φράζουσι και των δυστροπούντων να καταστρέφωσι τους φράκτας» (60/500).
Στις κοινοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 25-10-25 ψήφισαν 114 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι Σωκράτης Τσιρέλας 95, Νικόλαος Σφήκας 74, Ιωάννης Μπλάντζα; 73, Ιωάννης Γουγούτσης 68, Ιωάννης Κουτσιούλης 67, Γεώργ.Βαβατσούλας 62, Βασίλειος Μακρής 59.
Κατά τη συνεδρίαση του κ.σ στις 20-5-1927 ο πρόεδρος Θεόδ. Καράς ανέφερε ότι δικηγόροι της Αθήνας μελετήσαντες τα επίσημα έγγραφα της κοινότητας απεφάνθησαν ότι τα δάση της κοινότητας, τα οποία εκμεταλλεύεται το δημόσιο είναι κοινοτικά και αναλαμβάνουν να ενεργήσουν την ιδιοκτητοποίησιν τούτων με αμοιβή κατά στρέμμα και την οποία θα λάβουν μόνο μετά την ευνοϊκή για την κοινότητα λύση της υποθέσεως. Το κ.σ αποφάσισε όπως σταλεί αντιπροσωπεία κοιν. συμβούλων στην Αθήνα όπως συμβληθεί με επίσημα συμβόλαια με δικηγόρους (60/1974).
Εισφορά της κοινότητας στις 24-4-1930 υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης δρχ. 200.
Η κοινότητα επέβαλε 10ήμερη προσωπική εργασία με πρόεδρο το Β. Κανάβαρο στις 11-7-1933 (60/1959).
΄Ενστασις κατοίκων Καταφυγίου στις 12-7-1933 κατά της υπ’ αριθ. 26/933 αποφάσεως κοινοτικού συμβουλίου Καταφυγίου περί υποβολής 10ημέρου προσωπικής εργασίας ανδρών και ζώων προς τον κ. Νομάρχη.
Ενιστάμεθα κατά της ανωτέρω υπ’ αριθμ. 26/933 αποφάσεως της κοινότητάς μας, δι ους λόγους θέλομεν εκθέσει εν καιρώ και δια τους εξής:
“Άπαντες οι κάτοικοι Καταφυγίου τυγχάνομεν κατά τα 4/5 ξυλοκόποι εργαζόμενοι σχεδόν εις άπαντα τα δάση της Ελλάδος. κατά συνέπεια είναι αδύνατον να υποχρεούμεθα και υποβαλώμεθα εις άσκοπο ταξιδιωτική δαπάνη, ίνα εκπληρώμεν τας προς την κοινότητά μας υποχρεώσεις. Λόγω δε της σημερινής μαστιζούσης οικονομικής κρίσεως παρακαλούμε, όπως μη προβήτε εις την έγκρισιν ( δι’ οικονομικούς απολύτους λόγους) της ανωτέρω αποφάσεως καθ’ ότι εργαζόμενοι ως ξυλοκόποι ουδ’ αυτόν τον επιούσιο άρτον ημών και των τέκνων μας εξασφαλίζουμε. Δεν παραλείπομαι δε να αναφέρομεν ότι από τριετίας και εφεξής επεβάλλετο εις ημάς προσωπική εργασία τριήμερος, η οποία ήτο υπεραρκετή και χρησιμοποιείτο δια την κατασκευή «πάρκου» και άλλων εξωραϊστικών έργων της Κοινότητας.
Δια ταύτα εξαιτούμεθα όπως εν ονόματι της σημερινής μαστιζούσης πείνης ακυρωθή υφ’ ημών η ανωτέρω υπ’ αριθ. 26/933 απόφαση και απαλλαγώμεν ούτω της τοιαύτης υποχρεώσεως. Έπονται 223 υπογραφές”.
Στις 7-8-33 το κοινοτικό συμβούλιο αποφάσισε η δεκαήμερος προσωπική εργασία να μειωθεί σε τριήμερο για τους άρρενες.
Ο Νομάρχης στις 11-11-33 απορρίπτει την ένσταση των κατοίκων με το σκεπτικό ότι η κοινότητα έχει απόλυτο ανάγκη κατασκευής έργων υδρεύσεως και οδοποιίας, δια τα οποία είναι απαραίτητος η διάθεσις ικανού αριθμού ημερομισθίων προσωπικής εργασίας.
Ο πρόεδρος της κοινότητας Καταφυγίου Δ. Γελαδάρης με αναφορά στο Νομάρχη Κοζάνης στις 10-12-33 αναφέρεται στην απόρριψη των κατοίκων της 12-7-33 κατά της αποφάσεως του κοινοτικού συμβουλίου για επιβολή δεκαημέρου προσωπικής εργασίας. Ο πρόεδρος αναφέρει ότι τα έργα που αναφέρονται στην απόφαση του Νομάρχου, το μεν υδραγωγείο έληξε κατασκευαζόμενο δια το παρόν έτος, η δε κατασκευή οδών δεν άρχισε. Λόγω δε της παρούσης εποχής, η κακοκαιρία ενέσκηψε εις το χωρίον οι δε κάτοικοι της κοινότητας λόγω της φύσεως του γενικού επαγγέλματος, του υλοτόμου, το οποίο μετέρχονται απουσιάζουν στην ξένη. Ο πρόεδρος τελειώνοντας αναφέρει στο Νομάρχη ότι η επιβολή της δεκαημέρου προσωπικής εργασίας αποβαίνει απολύτως αδύνατη.
Ο πρόεδρος της κοινότητας Καταφυγίου στις 19-2-38 αναφέρει στο Νομάρχη ότι λόγω του επικρατούντος χειμώνος ως και της ορεινότητος του εδάφους, στην κοινότητα υπάρχει χιών και είναι αδύνατον επί του παρόντος η εφαρμογή της αποφάσεως «περί βαθείας σκαφής των αμπέλων».
Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 18-4-38 αναφέρει προς το Νομάρχη
“ότι από 9ης τρέχοντος ήρξαντο πίπτουσα χιών ήτις ανήλθεν εις 1,5 μέτρο. Η αιφνιδιαστική και απροσδόκητος αύτη χιονοθύελλα εύρε τους κατοίκους της υπ’εμέ κοινότητος στερουμένων των πάντων ήτοι τροφών ζώων και αυτών των ανθρώπων ακόμη καθόσον λόγω του φετινού βαρυτάτου χειμώνος ως εκ της ορεινότητος του εδάφους της κοινότητος, οι τροφές είχον τελείως εξαντληθεί. Η επικοινωνία των γειτονικών χωρίων διεκόπη εντελώς. Η κτηνοτροφία από ημέρας εις ημέραν καταστρέφεται και οι κάτοικοι ευρίσκονται εν απογνώσει, τοσούτω μάλλον καθόσον δεν τήκονται αι χιόνες λόγω του ψύχους και δεν πρόκειται να λείψει η κακοκαιρία γρήγορα. Οι κάτοικοι προσπαθούν να περισώσουν ότι είναι δυνατόν τρέφοντες τα ζώα δια ξηρών κλώνων. Ελλείψει τηλεφώνου εν τη κοινότητι δεν ηδυνήθημεν να σας αναφέρωμεν τηλεγραφικώς αμέσως αλλά μόλις σήμερον ότε διήλθε ο αγροτικός διανομεύς βαδίζων επί της χιόνος λόγω της μεγάλης ψύξεως. Επειδή ως προαναφέρω, προβλέπεται να διαρκέσει αύτη η κακοκαιρία κι επειδή η μόνη παρηγορία επί του παρόντος είναι τα δένδρα, παρακαλούμεν υμάς, όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε τηλεγραφικώς τα δασικά όργανα ίνα επιτρέψητε την κοπήν δένδρων δρυός και κλώνων πεύκης και ελάτου προς δε χορηγηθεί υπό της Αγροτικής Τραπέζης καιρού επιτρέποντος αραβόσιτος επί πιστώσει” (60/1278).
Αίτησις τριάκοντα κατοίκων Καταφυγίου στις 11-5-52 διαμενόντων προσωρινώς εις Βελβενδόν. Προς το Νομάρχη Κοζάνης με την οποία ζητούν να αναθεωρήσει την απόφαση περί μεταφοράς της προσωπικής εργασίας εκ της κοινότητος στην κοινότητα Βελβενδού διότι κακώς διετυπώθη ότι αρνούμεθα να προσφέρωμεν τοιαύτην εις την κοινότητά μας εκ της οποίας διερχόμεθα όχι μόνο ημείς μετά της οικογενείας μας αλλά και αυτά τα δασικά μας προϊόντα που τόσας ανάγκας αντιμετωπίζομεν εις επισκευήν οδού, στέγασης σχολείου , υδραγωγείο κλπ. (60/735).
Οικονομία: Επιτρέπεται στις 13-12-22 στην Αλεξάνδρα Νούλια όπως μεταφέρει εκ Κοζάνης εις Καταφύγιον εκατόν οκάδες αλεύρου δια οικογενειακή χρήσιν. Δίδεται η άδεια από το Νομάρχη (60/ 1674).
Σύνθεση απογραφικής επιτροπής γεωργικών προϊόντων δια την διενεργηθησομένη απογραφή από 11 μέχρι 20 Δεκεμβρίου 1929
Α΄Τομέα Συνοικία Μαγουλάδες και Μεσαία. Κων/νος Κατσάμπας Ενωμοτάρχης Αστέριος Καράς και Φιλώτας Παπαδιδασκάλου δημοδιδάσκαλοι.
Β΄Τομέα Συνοικία Κονάκι, Άγ. Νικόλαος
Ιωάννης Ζανδές Δημοδιδάσκαλος. Στέφαν. Μιργιαούντας παντοπώλης, Γεώργ. Θ. Κούλας υποδηματοποιός (60/175).
Στις 21-8-33 το κ.σ αποφάσισε επιβολή φόρου 100 δραχμών στους οργανοπαίκτες εκ Βελβενδού και Σερβίων δια εκάστη άφιξη στο Καταφύγι. Οι οργανοπαίκτες οφείλουν να καταβάλουν το φόρο με την άφιξή των.
Ο Ευάγγελος Γιαννόπουλος δασονόμος Β΄ με έγγραφο στο Δασαρχείο Κοζάνης στις 21-2-1939 αναφέρει ότι ο Δασικός Σταθμός Καταφυγίου του ανέφερε ότι το δημόσιο δάσος πεύκης της περιφερείας του ήτοι Σκούλιαρης, Καταφυγίου, Παλαιογρατσάνου ενεφανίσθη κάμπια η οποία ξαπλώθηκε επικινδύνως και ότι επιβάλλεται η ταχεία καταδίωξη δι’ όλων των δυνατών μέσων.
Ζητά από το Νομάρχη να διατάξει τις κοινότητες Σκούλιαρη, Καταφυγίου, Παλαιογρατσάνου να διαθέσουν μέρος της προσωπικής εργασίας των κατοίκων δια τον σκοπό τούτο. Το ίδιο να γίνει και με τις οργανώσεις της Ε.Ο.Ν των κοινοτήτων.
Προτείνει όπως για την ολοσχερή καταπολέμηση να διατεθεί πίστωση 6000 δραχμών δια των ημερομισθίων συμπλήρωση της καταδιώξεως των δέντρων εκείνων που παρουσιάζουν δυσκολίες (60/1674).
Σύλλογοι: Σύνδεσμος υλοτόμων: Στο Καταφύγι ιδρύθηκε «Σύνδεσμος υλοτόμων Καταφυγίου αλληλοβοηθητικός» στις 19 Ιανουαρίου 1920. Σκοπός του συνδέσμου έσται η προαγωγή και προάσπισις των υλικών και ηθικών συμφερόντων των αποτελούντων το σύλλογον μελών δια παντός νομίμου και δυνατού μέσου. Η σύσφιξη των μελών πέριξ του επαγγέλματος. Ο φιλανθρωπισμός σκοπός σε περίπτωση ατυχήματος μέλους. Έρχεται αρωγός στο κοπιώδες και λίαν επικίνδυνο επάγγελμα Εορτάζει την επέτειόν του την 1ην Ιουλίου εκάστου έτους εορτή των Αναργύρων.
Άρθρον 20 ον του Καταστατικού «Ουδεμιάς περιθάλψεως δικαιούνται οι εξ αφροδισίων νοσημάτων πάσχοντες και οι παθόντες εξ αποτελεσμάτων μέθης ή ερίδων υπ’ οιανδήποτε φάσιν και αν παρουσιασθώσι ταύτα.
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου υλοτόμων Καταφυγίου Κουτσιακλής Αστέριος στις 8-6-27 αναφέρει στο Νομάρχη Κοζάνης ότι ο εξουσιοδοτηθείς υπό πάντων των μελών του Συλλόγου, ανερχομένων περί τα 230 άτομα τα κατωτέρω:
Η ενταύθα κοινότης, προ ημερών, τοιχοκόλλησε διακήρυξη δημοπρασίας του λιβαδίου «Γιούρτια» κειμένου μεταξύ συνόρων Καταφυγίου-Παλαιογρατσάνου. Η δημοπρασία αύτη γενομένη, εφ άπαξ, κατεκυρώθη το ανωτέρω λειβάδιον εις τους Σαρακατσάνους σκηνίτες 1) Λίλαν και 2) Σούρλαν αντί δραχμών δεκατριών χιλιάδων (13.000) των σχετικών δικαιολογητικών της δημοπρασίας ταύτης υποβληθέντων σε σας προς έγκριση.
Το εν λόγω λιβάδιο ηδύνατο κάλλιστα να πλειοδοτηθεί εις δραχμάς είκοσι χιλιάδας (20.000) αν η δημοπρασία εγίνετο, κατά τη γνώμη μου επί τρεις συνεχείς Κυριακές, πράγμα όπερ νομίζω να διατάσσει και ο νόμος.
Πλέον εισελθόντες οι ανωτέρω σκηνίτες εντός του λιβαδίου προς βοσκή των ποιμνίων των, ούτοι βόσκουν αυτό και εις ιδιόκτητα χωράφια, ακαλλιέργητα, ενταύθα κατοίκων, κείμενα εντός του λιβαδιού τούτου.
Παρατηρηθέντες και ειδοποιηθέντες να απομακρυνθούν εκ των χωραφίων τούτων, προς πρόληψιν νομίμων κατ’ αυτούς ενεργειών μας, μας πληροφόρησαν ούτοι ότι, εν γνώσει των βόσκουν τα ποίμνιά των εντός των χωραφίων, λόγω του ότι και τα χωράφια συγκαταλέγονται εις τα ενοικιαζόμενα λιβάδια και πλήρωσαν εις την κοινότητα. Για όλα τα παραπάνω ο σύλλογος ζητά την ακύρωση των πρακτικών της δημοπρασίας ταύτης, τη διενέργεια νέας και να τους γνωστοποιηθεί αν πράγματι η κοινότης ενοικίασε και τα εντός του λιβαδίου κείμενα ιδιόκτητα χωράφια, ίνα εν εναντία περιπτώσει θα ενεργήσουν τα νόμιμα κατά των εν λόγω ενοικιαστών
Οι κτηνοτρόφοι, γεωργοί και αγωγιάτες κάτοικοι Καταφυγίου με αίτηση στο Νομάρχη Κοζάνης στις 24-5-1927 διαμαρτύρονται για τη συρρίκνωση της βοσκησίμου εκτάσεως για τους παρακάτω λόγους: Το Δασαρχείο κήρυξε αναδασωτέες εκτάσεις 15.000 στρεμμάτων στις θέσεις Μπαρκούτ βρύση, χάνι, Άγιος Γεώργιος, Ασπρόλευκα και καρούτες Μπάρα της περιφερείας Καταφυγίου. Άλλα πέντε χιλιάδες στρέμματα στη θέση Γιούρτη νοικιάσθηκαν από την κοινότητα για τη βελτίωση του Προϋπολογισμού της μη λαμβάνων υπόψη τα δίκαια παράπονα γηγενών κτηνοτρόφων, γεωργών και αγωγιατών. Ακόμη κατόπιν διακηρύξεως εγκριθείσης από σας, προβαίνει σε εκμίσθωση προς αλλοδαπούς κτηνοτρόφους της απαραιτήτου και εις το κεντρικότερο ευρισκομένης θέσεως «Μπασιάς». Ζητούν από το Νομάρχη να ακυρώσει τη διακήρυξη της πλειοδοτικής δημοπρασίας στη θλεση Μπασιάς. Υπογράφεται από την επιτροπή κτηνοτρόφων, γεωργών και αγωγιατών (60/1974).
Τα μέλη του Αλληλοβοηθητικού Συνδέσμου υλοτόμων Καταφυγίου στις 8 Ιουνίου 1927 ήταν 244. Πρόεδρος ήταν ο Αστέριος Κουτσιαλής. Ανιπρόεδρος Ι. Σφήκας. Τα έσοδα του 1927 ήταν 36.932,25 δρχ. Για περίθαλψη απόρων οικογενειών δαπανήθηκαν 1300 δρχ. Η κινητή και ακίνητη περιουσία του συλλόγου το 1927 ήταν: Σφραγίς εκ καουτσούκ. Λάβαρον μεθ’ όλων των εξαρτημάτων πολυτελές. Τρεις πίνακες στους οποίους αναγράφονται με χρυσά γράμματα οι Δωρηταί, οι Ευεργέται και οι Μεγάλοι ευεργέται του Συλλόγου. Εν ερμάριον προς φύλαξη εγγράφων. Έξι καθέκλες. Μία τράπεζα. Εν μελανοδοχείο. Εις μέγαξ πίναξ στον οποίο αναγράφονται τα μέλη του συλλόγου (60/1592).
Τα μέλη της Διοικήσεως του Σωματείου των Υλοτόμων στις 17-11-1932 ανερχόταν σε δεκαπέντε (15) Ντελής Θ.Γεώργιος, Βαδέλλας Γ. Ανθίτσης, Τσούφλιας Ι Αθανάσιος, Γκρίτζιας Ι Αστέριος, Σφήκας Αλ. Ιωάννης, Τάκρας Ι. Αστέριος, Παπαστέργιος Ν. Στέφανος, Καραβέργος Αλ. Ιωάννης. Βαλούς Σ. Θεόδωρος, Στεργιούλας Α. Νικόλαος, Γκούντιλης Γεώργιος, Παπαστέργιος Δ. Ιωάννης, Κουφονίκος Δ. Γεώργιος, Καρανίκος Ν. Θεόδωρος, Καράς Ι Θεόδωρος (60/638).
Ο Σύνδεσμος Καταφυγιωτών «ΤΑ ΠΙΕΡΙΑ» ανεγνωρισμένον Σωματείων Εγνατίας 40 Θεσσαλονίκη στις 29-4-52 ζητούν από το Νομάρχη να συνδράμει στην κατασκευή δρόμου από Καταφύγι προς Βελβενδό μέσω Μπλασάς, Χάνι και Λειβάδια.
Η Πρόεδρος του συλλόγου Κυρίων και Δεσποινίδων Καταφυγίου «Η Πρόοδος» Ελένη Κουντουνίκου υποβάλλει στις 20-11-32 στο Νομάρχη απολογισμό εσόδων κατάσταση με κινητή και ακίνητη περιουσία του Συλλόγου, καταστατικό σωματείου, κατάσταση με μέλη του Συλόγου (106 σύνολο). Σκοπός του συλλόγου είναι να αναδειχθεί τελειότερα η εγχώριος βιομηχανία μάλλινων ειδών φανελών, κουβερτών, υφασμάτων να γίνει ευρυτέρα κατανάλωση αυτών δι’ εκθέσεων, οι εργατικές χείρες απόρων γυναικών εύρουν εργασία (60/567).Το 1939 και 1931 πρόεδρος του Συλλόγου ήταν η Μαρία Αλ. Τσιούκα. Η σφραγίδα φέρει έτος ίδρυσης 1928.
Υγεία: Ο Νομάρχης Κοζάνης γνωστοποιεί στις 22-6-1927 ότι ενεκρίθη ο διορισμός του Ιωάννου Μπλάτσα ως αμίσθου κοινοτικού ιατρού Καταφυγίου. Ο ως άνω γιατρός ήταν κοινοτικός σύμβουλος κι αν διοριζόταν έμμισθος η κοινότητα θα στερούνταν επιλέκτου κοινοτικού συμβούλου (60/1974). Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Υγιεινής και δημ. αντιλήψεως με έγγραφο στο νομάρχη αναφέρει ότι δεν είναι διατεθειμένος όπως προέλθει στην έγκριση ταύτη καθ’ όσον η προσφερόμενη δωρεάν εκτέλεση των καθηκόντων του δεν εξυπηρετεί πραγματικά τα συμφέροντα της κοινότητας. Για τούτο ζητά να χορηγηθεί στον ιατρό με ετέρα πράξη μηνιαία ή ετήσια αποζημίωση, προκειμένου να εγκρίνει το διορισμό.
Πληθυσμός:1913=2877. 1920=2728. 1928=1417. 1940=1566. 1951=16. 1961=188. 1971=23. 1981=127. 1991=218. 2001=174. 2011=28
[1] Τριτάξιον αρρένων και τριτάξιον θηλέων
