Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
Έγραψε πριν λίγες ημέρες στο Facebοok η Έλενα Ακρίτα
<< 17.8.22 Σαν σήμερα, στο μπλόκο της Κοκκινιάς… …στις 17 Αυγούστου του ’44, ήταν από την μια οι φασίστες και από την άλλη οι Άνθρωποι. «Προσοχή-προσοχή! Σας μιλάνε τα τάγματα ασφαλείας. Όλοι οι άνδρες από 14-60 ετών να πάνε στην πλατεία της Οσίας Ξένης για έλεγχο ταυτοτήτων. Όσοι… πιαστούν στα σπίτια τους θα τουφεκιζονται επί τόπου». Επικεφαλής της κτηνωδίας που θα εξελιχθεί σε λίγες ώρες, ο συνταγματάρχης Ιωάννης Πλυντζανόπουλος, ο ταγματάρχης Γιώργος Σγούρoς και ο διοικητής του μηχανοκίνητου τμήματος της Αστυνομίας Νίκος Μπουραντάς.>> ………………
Αυτό μου υπενθύμισε μια υποχρέωση που είχα, κάποτε να γράψω για την χαροκαμένη μάννα 2 παιδιών , του Γιάννη και του Γιώργου Κρεμυδοπούλου 20 και 18 χρόνων αντίστοιχα που μαζί με άλλους 72 άνδρες και 3 γυναίκες. δολοφονήθηκαν στις 17 Αυγούστου 1944 στο μπλόκο της Κοκκινιάς .
Την Δόμνα Κρεμμυδοπούλου το γένος Γρηγόρη Ανθοπούλου την γνώρισα από τότε που άρχισα να αντιλαμβάνομαι τον κόσμο , γεννήθηκα στις 26/6/1944 περίπου 50 ήμερες πριν την δολοφονία των παιδιών της
Η Δόμνα Κρεμμυδοπούλου ήταν η μικρή αδελφή του παππού μου Παναγιώτη (Πάντσιου) από τη μητέρα μου, και κατά συνέπεια τα 2 δολοφονημένα παιδιά πρώτα της ξαδέρφια .
Όλη η ζωή της γιαγιάς Δόμνας ήταν ένας ατελείωτος πόνος .
Γεννήθηκε στο Βατούμ της σημερινής Γεωργίας τότε Ρωσίας στις αρχές του 20ου αιώνα όπου από το 1880 κατέφυγαν οι γονείς Γρηγόρης και Ελισάβετ που είχαν καταγωγή από τα Πλάτανα της Τραπεζούντας προκειμένου να αποφύγουν την εκδίκηση των Τούρκων γιατί οι Έλληνες κάτοικοι της μικρής υτής. πόλης είχαν ταχθεί με το μέρος των ομόδοξων Ρώσων στην σύγκρουση που ξέσπασε ανάμεσα στους Τούρκους και τους Ρώσους το 1877 -78.
Εκεί ασχολήθηκαν με την εστίαση και δημιούργησαν το μεγαλύτερο εστιατόριο της πόλης Μάλιστα η φήμη του εστιατορίου είχε φθάσει στην Μόσχα στα ανάκτορα του τότε Ρώσου Τσάρου ΝικόλαουΒ΄, κάθε φορά που κατέβαινε με την οικογένεια στο Βατούμ για διακοπές το χειμώνα, όπου οι θερμοκρασίες ήταν πολύ καλύτερες από τη Μόσχα, είχε μόνιμο στέκι για φαγητό το μαγαζί τους.
Εν τω μεταξύ η οικογένεια μεγάλωσε και ήρθαν στον κόσμο τα 5 παιδιά τους η Ελένη , η Ολυμπία , ο Παναγιώτης (ο παππούς μου ) , ο Θόδωρος και τελευταία Δόμνα η μετέπειτα μητέρα των 2 δολοφονημένων παιδιών
– Ο θάνατος της μητέρας της
Λίγο πριν από το ξέσπασμα της Ρωσικής επανάστασης του 1917, η μητέρα της Ελισάβετ πεθαίνει αφήνοντας τα 5 παιδιά ορφανά .
\– Η καταστροφή της περιουσίας του πάτερα της
Το ξέσπασμα της επανάστασης του 1917 στη Ρωσία και φυσικά στο Βατούμ είναι μια καταστροφή για την οικογένεια το εστιατόριο καίγεται
και ο πατέρας Γρηγόρης Ανθόπουλος δέρνεται ανηλεώς με αποτέλεσμα να μεταφερθεί σε νοσοκομείο οπού έμεινε αρκετό καιρό για να συνέλθει από την κακή κατάσταση που είχε περιέλθει.
Ο Γρηγόρης Ανθόπουλος και η οικογένεια του πλήρωσαν αναίτια με το ξέσπασμα της επανάστασης ,την λαθεμένη αντίληψη ότι μια επαγγελματική σχέση και εξυπηρέτηση της οικογενείας Τσάρου τον καθιστούσε αυτόματα στους εχθρούς της επαναστασης.
Η οικογένεια σκορπά για να αποφύγει τα χειρότερα .
Ο παππούς μου βρίσκεται στο Τουαψέ της Ρωσίας όπου συναντά την Σοφία Ζωγράφου (Νακάσαινα ) μια γυναίκα που είχε γεννηθεί στην Αργυρούπολη του Πόντου ,είχε συλληφθεί και μαζί με τους γονείς είχε σταλεί 2 φόρες εξορία , στην πρώτη μάλιστα πέθαναν και οι 2 γονείς και διέφυγε στην Ρωσία και την παντρεύεται ,το 1920 γεννιέται η μητέρα μου και τα 2 αδέρφια της. Κώστας (1924 ) και Γιάννης (1926 ),
–Ο γάμος της με τον Βασίλη Κρεμμυδόπουλο , η γέννηση των παιδιών της και ο ξαφνικός θάνατος του άνδρα της .
Τα άλλα αδέρφια πήγαν σε διαφορετικά μέρη εντός της Ρωσίας και η μικρότερη αδερφή Δόμνα παντρεύεται πολύ μικρή τον Βασίλη Κρεμμυδόπουλο ,κάπου στο Σότσι της Ρωσίας παίρνοντας μαζί της και τον πάτερα της .
Το 1924 γεννιέται ο Γιάννης και το 1926 ο Γιώργος , λίγο αργότερα πεθαίνει ο άνδρας της και το 1928 , όταν δίνονται άδειες από την Σοβιετική κυβέρνηση
να φύγουν από τη χώρα τους όσοι πολίτες της είναι Ελληνικής καταγωγής για να παν στην Ελλάδα φεύγουν οι οικογένειες των 4 άλλων αδερφών εκτός της Δόμνας και του πατέρα τους που δεν δόθηκε άδεια.
Η οικογένεια της Ελένης είχε φύγει πρώτη και είχε εγκατασταθεί στην Αλεξανδρούπολη.
Οι οικογένειες της Ολυμπίας και του Θόδωρου εγκαθίστανται στον Πειραιά και του Παναγιώτη στην Κοζάνη
– Η προετοιμασία για αναχώρηση στην Ελλάδα και ο θάνατος του πατέρα της.
Ωστόσο, το 1932 κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Τσαρδάλη ο παππούς εξασφάλισε πρόσκληση για τον πάτερα του ,την Δόμνα και τα παιδιά της για έρθουν στην Ελλάδα .
Έτσι η Δόμνα και ο πατέρας της μαζί με τα 2 παιδιά ετοιμάζονται και
πηγαίνουν στο λιμάνι για να επιβιβαστούν στο πλοίο για την Ελλάδα,.
Η χαρά του πατέρα επειδή θα ξαναδεί τα παιδιά του και θα εγκατασταθεί στην πατρίδα του στην Ελλάδα είναι τόσο μεγάλη που παθαίνει καρδιακή προσβολή και πεθαίνει την ώρα που επιβιβάζεται στο πλοίο μπροστά την κόρη του και τα δυο εγγόνια του.
–Η εγκατάσταση στην Κοκκινία Πειραιώς – Η σύλληψη στο μπλόκο και η εκτέλεση του Γιάννη και του Γιώργου
Μετά την κηδεία του στη Ρωσία, η Δόμνα και τα παιδιά φτάνουν στον Πειραιά, βρίσκουν τους άλλους συγγενείς τους και θα εγκατασταθούν στην Κοκκινιά.
Εκεί θα ζήσουν για 12 χρόνια μέχρι να συλληφθούν τα 2 παιδιά Γιώργος και Γιάννης στο Μπλόκο της Κοκκινίας στην πλατεία της Όσιας Ξένης για αντίσταση κατά Γερμανίων κατακτητών με υπόδειξη < <,Ελλήνων >>
κουκουλοφόρων, και να εκτελεστούν άμεσα στην διπλανή Μάνδρα.
Ετσι η μητέρας τους Δομνα Κρεμμυδοπούλου
μετά την μητέρα της , τον σύζυγό της, τον πατέρα της ,χάνει και τα δύο μονάκριβα παιδιά που της είχαν απομείνει της.
– Η συμπαράσταση των συγγενών και ο θάνατος του ανιψιού της Γιάννη Ανθόπουλου
Απαρηγόρητη κλαίει και οδύρεται , την συμπαραστέκονται συνεχώς όλοι οι συγγενείς που βρίσκονται στην Αθήνα (φώτο στο κολάζ Α & Β ) ) και κυρίως διπλά της βρίσκονται τα δυο ανίψια της, η Δομνιίσα Καρύδα κόρη της αδερφής της Ολυμπιάς και ο Γιάννης Ανθόπουλος αδερφός της μητέρας μου, που εκείνα τα χρόνια είχε κατέβει από την Κοζάνη στην Αθήνα. ήταν 18 χρονών και εργαζόταν σε όποια δουλειά εύρισκε , μεταξύ των οποίων ήταν και βοηθός του οδηγών φορτηγών αυτοκίνητων.
Όσες ώρες του έμεναν μετά από την δουλειά βρισκόταν διπλά της
Τα επόμενα χρόνια ερχόταν στην Κοζάνη , στον αδερφό της και πατέρα του Γιάννη να βρει λίγη παρηγοριά
Δεν πέρασαν 5 χρόνια από την δολοφονία των παιδιών της και ο Γιάννης που την συμπαραστεκόταν επιστρέφει στην Κοζάνη .όντας βοηθός ενός οδηγού και συμπατριώτη του ,όταν στον αυχένα του Σαραντάπορο στα σύνορα των νομών της Κοζάνης και της Λάρισας χιονίζει και το αυτοκίνητο σταματά δεν είχε αλυσίδες και οδηγός τον στέλνει να πάει στο πίσω μέρος και να τις βάλει .
Συνταξιδιώτης τους ήταν για την Κοζάνη και ένας στρατιώτης που επέστρεφε από άδεια και προσφέρεται να βοηθήσει, κατεβαίνουν και βάζοντας τις αλυσίδες το αυτοκίνητο ολισθαίνοντας πάνω στον πάγο που είχε σχηματιστεί οπισθοχωρεί ελαφρά ,πατάει νάρκη και τα 2 παιδιά ο Γιάννης και ο Στρατιώτης γίνονται κομμάτια , έτσι ο αγαπημένος της ανιψιός της φεύγει και αυτός από την ζωή .
Οι επισκέψεις πλέον στην Κοζάνη έχουν και αντίστροφο σκοπό, να συμπαρασταθεί η Δόμνα στον αδερφό της και την γυναικά του .(φώτο κολάζ Δ )
Την τελευταία χρονιά το 1951 που την θυμάμαι έντονα οντάς 7 χρονών που ήρθε στην Κοζάνη και απεφάσισαν ο πα πους μου με την γιαγιά τον αδερφό της και την γυναίκα του να πάρουν και την Δόμνα και να πάνε στην Παναγιά Σουμελά στην Καστανιά Ημαθίας να προσκυνήσουν την εικόνα της που θα ερχόταν από το Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας για μόνιμη εγκατάσταση στη πρώτη μικρή εκκλησία που είχε κατασκευασθεί τότε (φώτο κολάζ Γ ) με πήραν και μένα και θυμάμαι την ολονύχτια ακολουθία που έγινε
Έκτοτε την συνάντησα μέχρι το 1974 , 3 ή 4 φόρες που έτυχε να βρεθώ στην Αθήνα στην οδό Π. Ράλλη ,όπου καθόταν μαζί με την ανίψια της , την Δομνίσα και τον άνδρα της .
Οι σπουδές μου ήταν στην Θεσ/νίκη κάποια στιγμή έφυγαν από την ζωή ο παππούς μου (1965 ) και η γιαγιά μου (1974 ) και μετά από το 74 που πήγα και την είδα έχασα την επαφή μαζί της .
Σε μια από τις λίγες συναντήσεις νομίζω το 1965 η Δομνίτσα πρώτη ξαδέρφη της μητέρας μου με πήρε και με πήγε στον τόπο του μαρτυρίου του Γιάννη και του Γιώργου στην Πλατεία Αγίας ξένης και την Μάνδρα της Κοκκινίας και με διηγήθηκε όλα όσα έζησαν εκείνη την ήμερα όλοι οι συλληφθέντες αλλά και οι δικοί τους ανάμεσα τους και η ίδια βλέποντας το δράμα τους
Ήταν παρούσα στην πλατεία όταν συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν για εκτέλεση είχε πάει στην πλατεία για δώσει νερό στους διψασμένους και κυρίως τα ξαδέρφια της , που για πολλές ώρες τους κρατούσαν χωρίς νερό και φαγητό.
Ήρθαν στην Ελλάδα για μια καλλίτερη ζωή και γι΄αυτή έδωσαν τελικά την δική τους ζωή .
– Επίλογος
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή ,μια καταστροφή που δεν έχει προηγούμενο,που δεν μπορεί να συγκριθεί με καμιά άλλη στην πολύχρονη ιστορία του Ελληνικού έθνους .
Χάθηκε όλη η Μ. Ασία παρασύροντας στο χαμό της 1.000.000 Ελλήνων στον θάνατο εκείνες τις μαύρες ημέρες και λίγα χρόνια πιο μπροστά, άλλα και 1.500.000 άλλων σε αναγκαστική μετανάστευση , χωρίς το δικαίωμα της επιστροφής στην πατρώα γη
. Η γενιά των Ελλήνων που έζησε αυτή την καταστροφή έζησε και άλλες δύσκολες καταστάσεις, εξορίες ,2 παγκόσμιους πολέμους, λαϊκές επαναστάσεις , δικτατορίες ,εμφυλίους πολέμους οικονομικές κρίσεις και καταστροφή περιούσιων ,πανδημίες και άλλα δεινά.
Σε αυτή την γενιά ανήκε η Δόμνα Κρεμμυδοπούλου μια ηρωίδα αρχαίας Ελληνικής τραγωδίας που πέρασε ολόκληρη την ζωή της μέσα στην απέραντη θλίψη Οι άνθρωποι της γενιάς της άντεξαν σε αυτές τις καταστάσεις και κατόρθωσαν στο νέο τόπο που ήρθαν να δέσουν ζω .να μεταλαμπαδεύσουν το πολιτισμό τους ,τα ήθη και τα έθιμα μνα πετύχουν κάποια στιγμή ένα μικρό οικονομικό θαύμα, ένα θαύμα στην πολύπαθη πατρίδα μας που τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε να κλονίζετε από λάθη των πολίτικων και δάκτυλο ξένων συμφερόντων
Και εμείς έχοντας σαν παράδειγμα την γενιά της γιαγιάς Δόμνας στην εγκαρτέρησης και στους αγώνες , κάναμε ότι μπορούσαμε για να βοηθήσουμε.
Το αν πετύχαμε ή όχι άλλοι θα το κρίνουν.
Οι σημερινοί νέοι που τόσα προβλήματα αντιμετωπίζουν ,εκείνη την γενιά να έχουν σαν παράδειγμα και να μην σταματούν ούτε να αναβάλλουν τους αγώνες τους ,ένας κύκλος είναι ζωή ,είναι βέβαιο ότι θα ξανάρθουν οι καλλίτερες μέρες .
