Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου Γεωπόνου:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Μύρτιλο είναι ένα φυτόν χαμηλής ανάπτυξης της οικογενείας των Ερεικοειδών, επιστημονικά ονομάζεται Vaccinium myrtillus,και στα Ελληνικά Βακκίνιον ο μύρτιλλος) που υποδηλώνει ότι ανήκει στα Μυρτοειδή .
Όμως μερικοί βοτανολόγοι το συμπεριλαμβάνουν στην οικογένεια των Μορεοειδών (Moraceae) από την οποία διαφέρει ως προς την έλλειψη γαλακτώδους χυμού.
Το φυτό Μύρτιλλο εξαπλώνεται ως αυτοφυές, συνήθως μεμονωμένο στις εύκρατες και ψυχρές περιοχές της γης, στην Ελλάδα απαντάται στα ορεινά μέρη της Μακεδονίας και στον Όλυμπο, όπου φύεται σε υψόμετρο από 1500-2100 μέτρα, σε όξινα εδάφη, τυρφώδη εδάφη, σε χέρσους τόπους, σε δάση κωνοφόρων ειδών πάντα σε δροσερές τοποθεσίες, ρεματιές και ξέφωτα δασών
Οι αποξηραμένοι καρποί και τα φύλλα χρησιμοποιούνται ως φάρμακο.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ
Οικογένεια: ..Ericaceae
Γένος……… Vaccinium
Υπογένος …Vaccinium υπογ. Vaccinium
Είδος………..V. myrtillus
Διωνυμικό όνομα ..Vaccinium myrtillus
Μπορεί κανείς να διακρίνει τα ευρωπαϊκά είδη από τα αντίστοιχα αμερικανικά* με τις ακόλουθες διαφορές:
Ευρωπαϊκά μύρτιλλα
Τα ευρωπαϊκά έχουν σκούρο κόκκινο, έντονα αρωματική σάρκα και κόκκινο χυμό που γίνεται μπλε σε βασικά περιβάλλοντα.
Αναπτύσσονται σε χαμηλούς θάμνους με μοναχικούς καρπούς και βρίσκονται άγρια σε ερείκη στο βόρειο ημισφαίριο. και συνήθως συλλέγονται από άγρια φυτά
Αμερικάνικα μύρτιλλα
Τα Αμερικανικά έχουν λευκή ή ημιδιαφανή ήπια αρωματική σάρκα .
Αναπτύσσονται σε μεγάλους θάμνους με τα φρούτα σε τσαμπιά ,καλλιεργούνται συνήθως και είναι ευρέως διαθέσιμα στο εμπόριο
ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΜΥΡΤΙΛΛΟΥ
Είναι πολυετής φυλλοβόλος θαμνος, ύψους 60–90 cm, με πυκνές διακλαδώσεις που αναπαράγεται αγενώς δηλ. με την ανάπτυξη νέων βλαστών από τα ριζώματα των ώριμων φυτών.
Έχει ημιδερματώδες φύλλωμα, που το φθινόπωρο παίρνει ωραίες και έντονες πορφυρές αποχρώσεις.
Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Ιούνιο με άσπρα-ροζ καμπανοειδή λουλούδια.
Ωριμάζει από τον Αύγουστο μέχρι τον Σεπτέμβρη δίνοντας εδώδιμους καρπούς, με ελαφρά υπόξινη γεύση, κατάλληλους για παγωτά και γλυκά,
Για θεραπευτικούς σκοπούς συλλέγονται την εποχή της ανθοφορίας του φυτού, από Ιούλιο έως Σεπτέμβριο και χρησιμοποιούνται τα φύλλα και ο καρπός.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Οι καρποί περιέχουν τανίνες, αρβουτίνη, μυρτιλλίνη, οργανικά οξέα (γλυκοκινόνες, γλυκοσίδες), σάκχαρα και πηκτίνη.
Οι ερευνητές ενδιαφέρονται για το μύρτιλλο λόγω των υψηλών συγκεντρώσεών του ανθοκυανινών , οι οποίες μπορεί να έχουν διάφορα οφέλη για την υγεία
Οι ανθοκυανοσίδες που περιέχουν οι καρποί έχουν παρόμοια δράση με τη βιταμίνη Ρ και έχει διαπιστωθεί πειραματικά ότι διαστέλλουν τα αγγεία του αίματος που είναι χρήσιμα για την αντιμετώπιση ανωμαλιών της κυκλοφορίας του αίματος και σε αιμορραγίες του αμφιβληστροειδή των ματιών (διαβητικού και υπερτασικού τύπου).
Τα φύλλα περιέχουν γλυκοκινίνη, που υποβιβάζει την περιεκτικότητα του σακχάρου.
Το μύρτιλλο περιέχει χημικές ουσίες που ονομάζονται τανίνες.
ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
– Οι χρήσεις διαφόρων μερών του φυτού στην παραδοσιακή ιατρική.*Καρπός
Το Vaccinium myrtillus χρησιμοποιείται για σχεδόν 1.000 χρόνια στην παραδοσιακή ευρωπαϊκή ιατρική
Οι καρποί
Χρησιμοποιούνται εσωτερικά (απευθείας ή ως τσάι ή λικέρ) για τη θεραπεία διαταραχών του γαστρεντερικού σωλήνα και του διαβήτη.
Τα φύλλα
Τα φύλλα του μύρτιλου χρησιμοποιούνται για διάφορες καταστάσεις, όπως διάρροια, σκορβούτο, λοιμώξεις, εγκαύματα και διαβήτη.
Φυτικά συμπληρώματα
Τα φυτικά συμπληρώματα V. myrtillus (μύρτιλλο) που κυκλοφορούν στην αγορά χρησιμοποιούνται για καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη, ως βοηθήματα όρασης και για τη
θεραπεία της διάρροιας και άλλων καταστάσεων.
Ειδικά τα μύρτιλλα μπορούν βοηθήσουν στα :
–Οιδήματα
Μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του οιδήματος.
–Σάκχαρο – Χοληστερόλη
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι χημικές ουσίες που βρίσκονται στα φύλλα του μύρτιλου μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των επιπέδων σακχάρου και χοληστερόλης στο αίματος
Οι χημικές ουσίες στα φύλλα του , μπορεί να βελτιώσουν την κυκλοφορία του αίματος σε άτομα με διαβήτη.
– Νυχτερινή όραση
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μύρτιλλο για νυχτερινή όραση,
Πιθανώς να είναι αναποτελεσματικό σε αυτούς που έχουν προβλήματα όρασης σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού.
Το μύρτιλο σχετίζεται με τη βελτίωση της νυχτερινής όρασης, για παράδειγμα , μύρτιλα αναφέρονται σε μια δημοφιλή ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου πιλότοι της RAF καταναλώνουν μαρμελάδα μύρτιλο για να οξύνουν την όρασή τους στις αποστολές της νύχτα
– Ωχρά κηλίδα
Υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν ότι η κατανάλωση του μπορεί να αναστείλει ή να αντιστρέψει οφθαλμικές διαταραχές, όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
–Κυκλοφορία του αίματος Κακή κυκλοφορία που μπορεί να προκαλέσει πρήξιμο των ποδιών, υψηλή αρτηριακή πίεση και πολλές άλλες καταστάσεις.
–Κιρσοί -αιμορροΐδες -τριχοειδή αστάθεια.
Οι φρέσκοι καρποί έχουν υπακτική δράση.
Ο καρπός είναι πλούσια πηγή ανθοκυανοσίδης, η οποία προκαλεί διαστολή των αιμοφόρων αγγείων γεγονός που την καθιστά μια πολύτιμη θεραπεία για τους κιρσούς, τις αιμορροΐδες και την τριχοειδή αστάθεια.
– Διάρροια
Το μύρτιλλο όπως προείπαμε περιέχειι τανίνες που μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της διάρροιας,
Δρα εναντίον των βακτηριδίων, σκοτώνοντας τα ή αναστέλλοντας την αύξησή τους, καθιστώντας τον χρήσιμο στη διάρροια που οφείλεται σε μικροοργανισμούς
– Ερεθισμό του λαιμού , φλεγμονές
Κάνει καλό σε ερεθισμένους λαιμούς καθώς και στον ερεθισμό του στόματος μειώνοντας το πρήξιμο (φλεγμονή). α.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Επιτρεπόμενη κατανάλωση
Το μύρτιλλο έχει χρησιμοποιηθεί συχνότερα από ενήλικες σε δόσεις 160-240 mg από το στόμα ημερησίως για έως και 6 μήνες κατά περίπτωση
Τα φύλλα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για ιατρική χρήση για περισσότερο από 3 εβδομάδες τη φορά.
–Καρποί όταν λαμβάνονται από το στόμα:
Η κατανάλωση αποξηραμένων, ώριμων φρούτων μύρτιλλου σε τυπικές ποσότητες τροφίμων δεν δημιουργούν προβλήματα
– Φύλλα
Τα φύλλα του, όταν λαμβάνονται σε μεγάλο διάστημα σε υπερβολικές ποσότητες ενδεχόμενα να δημιουργήσουν προβλήματα
–Εκχυλίσματα
Τα εκχυλίσματα φρούτων μύρτιλλου είναι ασφαλή όταν λαμβάνονται σε δόσεις έως και 160 mg ημερησίως και διάστημα α έως και 6 μηνών
–Προσοχή στην λήψη μεγάλων ποσοτήτων.
Η ασφάλεια της μακροχρόνιας χρήσης, ή των υψηλών δόσεων από συμπληρώματα μυρτίλου δεν είναι γνωστή.
Μερικοί ειδικοί προειδοποιούν, ότι η χρήση μεγάλων ποσοτήτων συμπληρωμάτων με υψηλή συγκέντρωση μυρτίλου μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενείς επιπτώσεις, που σχετίζονται με την υπερβολική πρόσληψη τανινών.
–Αλλεργίες
Εάν έχετε αλλεργία, ή ευαισθησία σε τροφές που περιέχουν τανίνη, θα πρέπει να το αποφύγετε
Τροφές που περιέχουν τανίνες είναι και ο καφές, το τσάι, το κόκκινο κρασί, τα βατόμουρα, τα βακκίνια, η σοκολάτα και ορισμένοι ξηροί καρποί και τα φασόλια .
Αν και τα μύρτιλα γενικά θεωρούνται ασφαλή όταν καταναλώνονται σε ποσότητες που συνήθως βρίσκονται στα τρόφιμα, μπορεί να εμφανιστούν αλλεργικές αντιδράσεις.
–Υπογλυκαιμία
Τα εκχυλίσματα καρπών και φύλλων μυρτίλου μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. και να προκαλέσουν υπογλυκαιμία
▪ Φάρμακα για τον διαβήτη (αντιδιαβητικά φάρμακα) αλληλεπιδρούν με το ΜΥΡΤΥΡΟ
Το μύρτιλλο μπορεί να μειώσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Η λήψη μύρτιλου μαζί με φάρμακα για τον διαβήτη μπορεί να προκαλέσει πτώση του σακχάρου στο αίμα πολύ χαμηλά. Παρακολουθήστε προσεκτικά το σάκχαρό σας
*Αντιδιαβητικά
Μέτρια αλληλεπίδραση Να είστε προσεκτικοί με αυτόν τον συνδυασμό
Άτομα με ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη ενηλίκων δεν πρέπει να τα χρησιμοποιούν χωρίς την καθοδήγηση ειδικών επειδή χαμηλώνουν το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα.
Τα φύλλα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για ιατρική χρήση για περισσότερο από 3 εβδομάδες τη φορά.
–Εγκυμοσύνη και θηλασμός
Οι έγκυες ή οι θηλάζουσες γυναίκες θα πρέπει να αποφεύγουν τα εκχυλίσματα μυρτίλου, καθώς η ασφάλειά τους σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι γνωστή.
– Κίνδυνο αιμορραγίας,
Η υψηλή πρόσληψη φλαβονοειδών από συμπληρώματα μυρτίλου θα μπορούσε θεωρητικά να αυξήσει τον κίνδυνο αιμορραγίας, όταν λαμβάνεται από άτομα με αιμορραγικές διαταραχές μαζί με φάρμακα που αραιώνουν το αίμα, όπως:
• βαρφαρίνη
• μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα
• ασπιρίνη
Να καταναλώνονται με επιφύλαξη
–Χειρουργικές επεμβάσεις
Χειρουργική επέμβαση: Το μύρτιλλο μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα κατά τη διάρκεια και μετά την επέμβαση. Σταματήστε να το παίρνετε τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν από μια προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση.
–Αλληλοεπιδράσεις με φάρμακα
Οι ανθοκυανίνες μπορεί να αναστέλλουν την λειτουργία φαρμάκων, όπως:
• αντικαρκινικά φάρμακα
• αντιβιοτικά
• β-αναστολείς
• φάρμακα για την αρθρίτιδα
*Πήξη του αίματος
Το μύρτιλλο μπορεί να επιβραδύνει την πήξη του αίματος. Η λήψη μύρτιλου μαζί με φάρμακα που επίσης επιβραδύνουν την πήξη του αίματος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο μώλωπας και αιμορραγίας.
*Φάρμακα για προβλήματα στο ήπαρ
Φάρμακα που αλλάζουν από το ήπαρ (υποστρώματα κυτοχρώματος P450 2E1 (CYP2E1)) αλληλεπιδρούν με το BILBERRY Ορισμένα φάρμακα αλλάζουν και διασπώνται από το ήπαρ. Το μύρτιλλο μπορεί να αλλάξει πόσο γρήγορα το συκώτι διασπά αυτά τα φάρμακα. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τα αποτελέσματα και τις παρενέργειες αυτών των φαρμάκων.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Όταν έχετε προβλήματα υγείας πριν από οποιαδήποτε χρήση βοτάνων και όχι μόνον μύρτιλου για ιατροφαρμακευτικούς σκοπούς μιλήστε πρώτα με τον γιατρό σας
