Ποντιακές λέξεις από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών με αρχαιοελληνική προέλευση – Της Δέσποινας Μιχαηλίδου Καπλάνογλου



Της Δέσποινας Μιχαηλίδου – Καπλάνογλου:

Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου προέρχονται από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών

ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ

Όλα τη ραχ̌ί’ τα νερά

Όλα τη ραχ̌ί’ τα νερά Εξέρτς απ’ έναν-ένα

Κλίσ̌κεσαι κα’ να πίντς ατα Κι αροθυμάς εμένα

Τα κρύα νερά τη ραχ̌ί’Εκοκκίντσαν τη χρά σ’-ι

Εγ̆έντς τη παραδείσ’ πουλίν Απάν’ ιμ’ κεσ’ πετάς-ι

Για έλα σο κιντίν απάν’ Πουλί μ’, σουμά σα κέλι͜α

Έλα καικά ας ελέπω σε Ισίζ’κα είν’ τα μέρι͜α

Και σα παραβραδι͜άσματα Και για τ’ εμέν ερώτα

Ελάδωσον το καρακίδ’ Μη ζιρζιρίζ’ η πόρτα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ

Όλα τα νερά του βουνού.

Όλα του βουνού τα νερά τα ξέρεις ένα,ένα.

Σκύβεις κάτω να τα πιεις και επιθυμείς εμένα.

Τα κρύα τα νερά του βουνού κοκκίνισαν το χρώμα σου

Έγινες πουλί του παραδείσου και πετάς από πάνω μου…

Για έλα πουλί μου όταν σουρουπώνει κοντά στην λίμνη

Έλα εκεί πέρα να σε δω ερημικά και αν είναι τα μέρη

Και στα βαριά μεσάνυχτα ρώτα και για μένα

Λάδωσε το μάνταλο της πόρτας για μην τρίζει η πόρτα.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Αροθυμά , Εξέρτς , Ελάδωσον , Κλίσ̌κεσαι , Χρά , Παραβραδι͜άσματα

1. Αροθυμά
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Ράθυμος ,ῥᾴθυμος < ράδιος + θυμός
Ετυμολογία :
ραθυμώ < αρχαία ελληνική ῥαθυμέω / ῥαθυμῶ
αραθυμώ < μεσαιωνική ελληνική αραθυμώ < αράθυμος < αρχαία ελληνική ῥᾴθυμος
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Νοσταλγείς ,είμαι ράθυμος λαχταρώ, ποθώ εξάπτομαι εύκολα ,μένω αργός Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Ραδιουργός, ραθυμία, ραθυμῶ, ραθυμητέον
Αραθυμεμα ,

2 Εξέρτς
Προέρχεται από την αρχαιοελληνικη λέξης : Εξεύρον
Ετυμολογία Ξέρω < μεσαιωνική ελληνική ἠξεύρω/ἐξεύρω < αρχαία ελληνική Εξεύρον, αόριστος του ἐξευρίσκω
Στην νεοελληνική αποδίδεται, Ξέρεις. γνωρίζω, ξέρω.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Εξερευνητής, εύρημα .

3. Ελάδωσον
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Ελαία. ελάδιον
Ετυμολογία λάδι < (ἐ)λάδιν < ἐλάδιον, υποκοριστικό του αρχαίου ἐλάα < αρχαίο ἐλαία
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Λάδωσε
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Λαδάδικο λαδάκι λαδάς λαδερός

4. Κλίσ̌κεσαι
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Κλίνω
Ετυμολογία : κλίνω < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική κλίνω Για τη γραμματική, ελληνιστική κοινή κλίνω
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Σκύβεις γερνώ ,υποχωρώ.
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : κλιμα, κλιμαξ ,κλιμακίζω, κλιμάκιον, κλιμακτήρ, κλιμακωτός,

5. Χρά
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνική λέξη : Χρως ή χροιά , όψις.
Ετυμολογία χρώμα < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική χρῶμα < χρώς < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *gʰrēw- ‎(αλέθω, τρίβω) < *gʰer- (τρίβω)
χροιά < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική χροιά
Στην νεοελληνική αποδίδεται: Χρώμα ή χροιά , το χρώμα του δέρματος
Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Χρωστήρ , Χρώς-χρωτός =ἐπιδερμίδα, δέρμα,

6.Παραβραδι͜άσματα
Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις: Παρά + βράδυ + ιάζω
Ετυμολογία : Παρά < αρχαία ελληνική παρά
Βραδιάζω < μεσαιωνική ελληνική βραδιάζω < βράδυ + -ιάζω
Στην νεοελληνική αποδίδεται:, Βαριά μεσάνυχτα ,
Βραδιάζω = Νυχτώνομαι
Σύνθετη ή συγγενής λέξη :Βραδάσκουμαι ,βράδασμαν,βράδαγμαν

Σχολιάστε

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.