Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η αρχαία πόλη Σελεύκια ή Λυρόπη ή Λύρμπε βρίσκεται 15 χλμ βόρεια του Manavgat (Σίδης) και 1χλμ βόρεια του χωριού Μπουκακσεϊχλάρ ή Σιχλάρ , ανακαλύφθηκε από αρχαιολόγους στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Μια πόλις της Μ. Ασίας, που ανήκε στην Παμφυλία ή την Πισιδία (ανάλογα των εκτάσεων αυτών των επαρχιών κατά καιρούς).
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Εκτός δρόμου, στα βουνά του Ταύρου, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Λύρμπας. , που παλαιότερα αναγνωρίζεται η πόλη Σελεύκια της Παμφυλίας
Η απόσταση από το κέντρο του Manavgat (Σίδη )έως τα ερείπια της Λύρμπας. είναι περίπου 16 χιλιόμετρα Βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου με απότομες πολλές από τις πλευρές του δημιουργώντας μια ισχυρή αμυντική θέση
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
– Λυρμπέ – Λύρπη – Λύρβη
Το πρώτο όνομα της αρχαίας πόλης ήταν Λύρπη, όμως για πολύ καιρό την αποκαλούσαν Σελευκεία, βασισμένοι στο Stadiasmus Maris Mayni, το εγχειρίδιο των ναυτικών.
Ωστόσο, με βάση σε μια επιγραφή της πόλης γραμμένη στη γλώσσα της Σίδης ,που βρέθηκε στην ιερή περιοχή αναφέρεται ότι είναι η Λύρβη , μια αρχαία πόλη της Παμφυλίας,
Υπάρχει προβληματισμός και έτσι μέχρι σήμερα η πόλη ονομάζεται και με 2 ονόματα.
Η λέξη «Lyrbe» προέρχεται από τη Λουβιανή γλώσσα, η οποία είχε χρησιμοποιηθεί από τους αυτόχθονες της Μικράς Ασίας πριν από την άφιξη των Ελλήνων στην περιοχή.
– Σελεύκεια
Ενδεχόμενα η πόλη να προϋπήρχε με το όνομα Λυρόπη να υπέστη καταστροφή και να ξαναχτίστηκεΣΕΛΕΥΚΙΑ ΠΑΜΦΥΛΙΑΣ.jpg
από τους Σελευκίδες στους Ελληνιστικούς χρόνους περνώντας το όνομα Σελευκιδών προς τιμήν του Σέλευκου Α’ του Νικάτωρα ,που ήταν ένας από τους πλέον σημαντικούς στρατηγούς που είχε ο Μέγας Αλέξανδρος κατά την εκστρατεία του προς την Ασία.
Πολύ πιθανόν να ήταν και ο ίδιος ο Σέλευκος Α’ Νικάτωρ ή Σέλευκος Α΄ ο Νικάνωρ που ήταν στην εξουσία της περιοχής από το 312-280 π.Χ. μια και συνήθιζε να χτίζει πόλεις δίνοντας το όνομα του.
– Λυρόπη
Λυρόπη ήταν το 3ο όνομα που αναφέρει ο Πτολεμαίος, ο Γεωγράφος .Με τον καιρό, η Λυρόπη, ξέπεσε σε Λύρπη και αργότερα ενδεχόμενα να αναφέρεται ως Λύρβη.
Το όνομα Λυρόπη μας παραπέμπει στην λύρα, κι η λύρα στον Ορφέα και στα Ορφικά Καβείρια μυστήρια.
Λυρόπη = τόπος κατασκευής λυρών > λυροποιία = η τέχνη της κατασκευής λύρας, λυροποιός = ο τεχνίτης, κατασκευαστής λύρας.
Δεν αποκλείεται, η Λυρόπη το όνομα οντάς ένα σημαντικό κέντρο αυτής της πανάρχαιας θρακικής λατρείας, που γι’ αυτόν τον λόγο, της έδωσαν και αυτό το όνομα.
Έχουν βρεθεί στην πόλη πολλά μωσαϊκά δάπεδα στην πόλη, με θέματα σχετικά με τον Ορφέα! Και θεωρούν ότι η πόλη ενδεχόμενα να ήταν και ο τόπος κατασκευής λυρών – ίσως των ιερών λυρών των ορφικών μουσικών και οι τεχνίτες-οργανοποιοί της πόλης, κατείχαν κάποιο κληρονομικό δικαίωμα κατασκευής τους .
Ορφέας
Σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο, ο Ορφέας ήταν κύριος εκπρόσωπος της τραγουδιστικής τέχνης, της κιθάρας (Ορφικά–Αργοναυτικά, ενώ σε άλλες περιπτώσεις της φόρμιγγας. (αρχαίο μουσικό όργανο ) Είχε βαρύνουσα σημασία στη θρησκευτική ιστορία της Ελλάδας. Η μυθική φιγούρα του Ορφέα ήταν ελληνικής προέλευσης και θεωρείται από πολλούς σύγχρονους ερευνητές ότι καταγόταν από τη Μακεδονία και, πιο συγκεκριμένα, από την Πιερία.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο Γερμανός ερευνητής Johannes Nollé επέμενε ότι τα ερείπια σε αυτήν την τοποθεσία δεν είναι εκείνα της Σελεύκιας αλλά μάλλον εκείνα της Λύρμπας.
Η επιγραφή που που ήδη αναφερθήκαμε έδειξε ότι το όνομα Λύρμπα (Lybre) πρέπει να είναι το πραγματικό όνομα του συνόλου ερειπίων, το πιο σημαντικό από τα οποία είναι η αγορά.
Εξακολουθούν να διαφωνούν για το πραγματικό όνομα της πόλης που στο παρελθόν οι αρχαιολόγοι θεωρούσαν ότι είναι η Σελεύκεια της Παμφυλίας και επιμένουν και άλλοι θεωρούν ότι είναι η παλιά πόλη Λύρμπα που η ίδρυση της ανάγεται στην 2η χιλιετία π.Χ.
Κάποιοι δέχονται την τρίτη εκδοχή, ότι η Σελεύκια χτίστηκε στον τόπο όπου προηγουμένως βρισκόταν ο Λύρμπα.
Υπάρχουν πολλές επιγραφές που ακόμη μελετούνται ,ενδεχόμενα η ερμηνεία τους να ξεκαθαρίσει τα πράγματα.
Πάντως το ο περιεχόμενό τους υποδηλώνει ότι η πόλη κατοικήθηκε από ανθρώπους της ίδιας καταγωγής με τους κατοίκους της διπλανής Σίδης που βρισκόταν στην ακτή .
– Η πόλη Λύρβη
Κατά τους αρχαιολόγους η πόλη με το όνομα Λύρβη κτίσθηκε ο τους Λούβιους την 2η χιλιετία π.Χ.
Οι Λούβιοι ήταν ένας λαός που κατοικούσε στην περιοχή πριν από την έλευση των Χετταίων
Το δεύτερο ήμισυ της 3ης χιλιετίας π.Χ. οι Χετταίοι που μάλλον ήρθαν από τον Καύκασο στην Μ. Ασία αναμείχθηκαν με τους γηγενείς κατοίκους μιλώντας την δίκη τους γλώσσας . Οι Λούβιοι στα νότια και δυτικά, και οι Παλαϊοί στα βόρεια και τα βορειοδυτικά της Μικράς Ασίας διατήρησαν την ιδιαιτερότητα και τη γλώσσα τους
– Η επανίδρυση στους Ελληνιστικούς χρόνους
Τα ερείπια των κτιρίων που υπάρχουν τίποτε δεν δείχνουν για παραπομπή στη πόλη εκείνης της εποχής
Ταυτοποιουντε με κατασκευές της εποχής των Σελευκιδών και έτσι ισχυροποιούν τις θέσεις αυτών που επιμένουν ότι η πόλη ήταν η Σελευκιδών η πόλη που ίδρυσε ο Σέλευκος Α ‘Νικάτορας, έναν από τους στρατηγούς και τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. το βασίλειό του περιλάμβανε σχεδόν ολόκληρη τη Μικρά Ασία όπου ιδρύθηκαν τουλάχιστον πέντε πόλεις που ονομάζονται Σελεύκια την περίοδο αυτή.
Η πόλη είναι γνωστό ότι ιδρύθηκε ως οχυρωμένη πόλη της ακρόπολης για να χρησιμοποιηθεί ως τελικός τόπος άμυνας και προστασίας σε περίπτωση επίθεσης στην Σίδη
Με βάση όμως επιγραφές που βρέθηκαν και κάποιες απο αυτές είναι γραμμένες στην Λουβιανή γλώσσα ενισχύουν την άποψη ότι ήταν η πρώην πόλη του Λύρμπε είχε μακρά ιστορία, πριν που την ελληνιστική περίοδο, 330 π.Χ.
– Πειρατές
Μετά την κατάληψη της Σίδης από τους Πειρατών τον 2ο αιώνα π.Χ., ένας αριθμός ανθρώπων μετανάστευσε στη Σελευκιά.
–Ρωμαίοι
Εκδόθηκαν νομίσματα επί Ρωμαίων στα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ.
– Βυζάντιο
Ο χριστιανισμός ήρθε νωρίς στην πόλη και βρέθηκαν χριστιανικές εκκλησίες
Στα βυζαντινά χρόνια αναφέρεται από τον Ιεροκλή ως μία των 47 πόλεων της επαρχίας Παμφυλίας.
Στα Εκκλησιαστικά Χρονικά, ως μία των υπό τον μητροπολίτη Παμφυλίας 15-16 επισκοπών.
Ο επίσκοπος Λύρβης, υπαγόμενος στην αρχιεπισκοπή Σίδης, αναφέρεται μέχρι τον 12ο-13ο αιώνα.
Είναι γνωστοί δύο επίσκοποί της:
– Ο Γάιος / Κάιος / Σάιος, που παρευρίσκεται στην Α΄ Οικουμ. Σύνοδο, της Κωνσταντινούπολης το 381, και
– Ο Ταυριανός, στο πρώτο συμβούλιο της Εφέσου το 431.
Από το 1875, η μητρόπολη της Λύρβης / Lirbe ήταν «τιμητική επισκοπή» της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Συγκαταλεγόταν ως έδρα επισκόπου της Καθολικής Εκκλησίας. Ο τίτλος δεν αποδίδεται πλέον, από την 1η Δεκεμβρίου 1965.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ
Οι αρχαιολογικές εργασίες διεξήχθησαν στη Λύρμπη τα έτη 1972-1979, από μια ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Jale Inan. Από τότε, δυστυχώς, δεν έχει γίνει νέα έρευνα.
Τα ορατά ερείπια κτιρίων στο Λύρμπας προέρχονται από την ελληνιστική, ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο.
Το πιο καλά διατηρούμενο κτίριο της αρχαίας πόλης είναι η αγορά, επί πλέον υπάρχουν
μια σειρά από διώροφες και τριώροφες προσόψεις κτιρίων, μια πύλη, ένα μαυσωλείο , ένα ρωμαϊκό λουτρό, μια νεκρόπολη και επίσης διάφοροι αρχαίοι ναοί, αλλά και βυζαντινές εκκλησίες.
–Τείχη
Η Λυρόπη περιβαλλόταν ψηλά τείχη ύψους 9 μέτρων και τα ερείπια της είναι εντυπωσιακά.
–Πύλες
Έξι πύλες οδηγούσαν στην αγορά.
Το συγκρότημα χτίστηκε στους ελληνιστικούς χρόνους, τον 2ο αιώνα π.Χ. και αργότερα ξαναχτίστηκε δύο φορές – στις αρχές της ρωμαϊκής περιόδου και τον 4ο αιώνα ή τον 5ο αιώνα μ.Χ.
– Βιβλιοθήκη & εξέδρα
Στη βόρεια πλευρά της αγοράς υπήρχε μια βιβλιοθήκη και Με μια ανοιχτή κόγχη σε σχήμα ημικυκλίου η οποία χρησιμοποιήθηκε για τη διεξαγωγή πολιτικών συζητήσεων.
– Ωδείο
Στην ανατολική πλευρά της αγοράς κυριαρχούσε ένα ωδείο ή το βουλευτήριο , στην αρχαιότητα επιπλωμένο με ξύλινα παγκάκια. με 6 σειρές καθισμάτων όπου, εκτός από μουσικές συναυλίες, πραγματοποιούνταν και οι συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου της πόλης.
– Αγορά
Δίπλα στο ωδείο μια σειρά καταστημάτων απλωνόταν και υπήρχε μια αγορά που σήμερα είναι καλά διατηρημένη Το πιο εντυπωσιακό τμήμα που σώζεται είναι η διώροφη αγορά (αγορά) με δωρικούς κίονες ακόμα στη θέση τους. Η Αγορά ήταν το πολιτικό και εμπορικό κέντρο της πόλης ,μια ορθογώνια πλατεία, η οποία περιβαλλόταν από όλες τις πλευρές από κιονοστοιχίες γκαλερί με δωρικές και ιωνικές παραγγελίες, και διώροφα κτίρια.
– Χριστιανική εκκλησία
Στη βορειοδυτική γωνία της αγοράς υπάρχουν τα ίχνη του παλαιοβυζαντινού παρεκκλησίου.
– Υδραγωγείο
Πάνω στα βουνά, κοντά στην Λυρόπη και ορατά από το δρόμο, υπάρχουν καλά διατηρημένα τμήματα του ρωμαϊκού υδραγωγείου, τα οποία παρείχαν νερό από τα βουνά στη Σίδη .
–Πορτρέτα διάσημων Ελλήνων της αρχαιότητας
Κάποια αλλά αρχαιολογικά ευρήματα, μεταφέρθηκαν στο Μουσείο της Αττάλειας, τα οποία ανήκουν στην εποχή που η πολη βρισκόταν στην ακμή τ τον 1ο και 2ο αιώνα μ.Χ.
Ανάμεσα σε αυτά είναι διακοσμημένα με ψηφιδωτά δάπεδα. που βρέθηκαν σε πολλά από τα δωμάτια της αγοράς . Δύο όμορφα δείγματα τέτοιων ψηφιδωτών, που απεικονίζουν τους Επτά σοφούς της Ελλάδας και τον Ορφέα, εκτίθενται τώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αττάλειας.
Είναι τα πορτρέτα του Σόλωνα, Αναξαγόρα , Πυθαγόρα, του Θουκυδίδη, του Λυκούργου, του Ηρόδοτου, του Ησίοδου και του Δημοσθένη ανακαλύφθηκε μεταξύ των ευρημάτων που ανακαλύφθηκαν μεταξύ των ετών 1978 και 1979
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΛΥΡΜΡΗΣ
Σώζονται νομίσματα αυτής, των ρωμαϊκών χρόνων, εποχής του Αλεξάνδρου Σεβήρου,
( 208-235 μ.Χ, )
μετά της επιγραφής ΛΥΡΒΕΙΤΩΝ, από τα οποία μαθαίνουμε πως στην πόλη άκμαζε η λατρεία του Ηλίου, του Ερμού, του Άρεως, του Ασκληπιού, της Αθηνάς, και αργότερα και του Σεράπιδος!
Επί Ρωμαίων κυκλοφορήσαν νομίσματα πιο από την μια μεριά έδειχνα πρόσωπα Ρωμαίων αυτοκρατόρων και από την άλλη διάφορες παραστάσεις όπως άμαξα που έσερναν 4 άλογα ή κιθαρωδώ ή θεούς ,δένδρο ελιάς με βωμούς και επιπλέον το όνομα της πόλης Λιρβε Λιρβιωτων
ΣΗΜΕΡΑ
Η Σελεύκεια βρίσκεται ένα χιλιόμετρο βόρεια του χωριού Μπουκακσεϊχλάρ (Bucakşeyhler) και 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης Μέλα (Manavgat).
Η ΝΕΑ ΣΕΛΕΥΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Λίγα χιλιόμετρα βόρεια της Ηγουμενίτσας υπάρχει η κωμόπολη Νέα Σελεύκεια, το 2011 είχε 2563 κατοίκους Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της είναι απόγονοι προσφύγων που έφτασαν εκεί, κυνηγημένοι και καταπονημένοι το 1922 μετά την Μικρασιατική καταστροφή,καταγόταν από την γύρω περιοχή της Σελεύκιας της Παμφυλία
