Μετά από 10 και πλέον χρόνια οικονομικής κρίσης η Δυτική Μακεδονία συνεχίζει να πλήττεται από τον υψηλότερο δείκτη ανεργίας στην χώρα και έναν από τους υψηλότερους στην ΕΕ. Κι ενώ η χώρα βρίσκεται πλέον σε τροχιά ανάκαμψης, η περιοχή μας καλείται άμεσα να επιχειρήσει τη ριζική αναδιάρθρωση του παραγωγικού της μοντέλου. Οι εξελίξεις αποδεικνύουν δυστυχώς πως αυτή η διαδικασία έπρεπε να είχε δρομολογηθεί πολλά χρόνια πριν, όπως ως Δημοτική Κίνηση διεκδικούσαμε.
Η περιοχή του ενεργειακού λεκανοπεδίου της Δυτ. Μακεδονίας καλείται βίαια να απεξαρτηθεί από τη μονοκαλλιέργεια του λιγνίτη και να σχεδιάσει την επόμενη μέρα, μέσα στο ανέφικτο πλαίσιο των τριών ετών, χωρίς σχέδιο, χωρίς εξασφαλισμένους και επαρκείς πόρους, χωρίς θεσμικό πλαίσιο και ανάλογες υποδομές. Κι όμως θα μπορούσε να κάνει αυτή την αναγκαία στροφή προς τη βιωσιμότητα μέσα στα προηγούμενα είκοσι χρόνια σταδιακά και προγραμματισμένα, μιας και υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις: χρόνος, πόροι, ευκαιρίες.
Σήμερα καλούμαστε να ανακαλύψουμε με ποιους όρους, σε ποιους χρόνους και με ποιους τρόπους θα προχωρήσει η περιοχή.
Δεδομένο: Η οικονομική δραστηριότητα στην περιοχή ήδη μεταβάλλεται, τάση που αναπόδραστα θα συνεχίσει. Η κύρια επίπτωση αυτής της μεταβολής είναι η απώλεια θέσεων εργασίας που σχετίζονται με την αξιοποίηση του λιγνίτη .
Ζητούμενο: Είναι δίκαιο και δόκιμο να αναπληρωθούν όλες οι χαμένες θέσεις εργασίας και να επιδιωχθεί η δημιουργία νέων, σε στέρεες παραγωγικές βάσεις.
Δεδομένο: Η βασική παραγωγική δραστηριότητα της ενεργειακής Περιφέρειας της χώρας τερματίζεται.
Ζητούμενο: Είναι δίκαιο ο παραγωγικός ρόλος της Δυτικής Μακεδονίας να επαναπροσδιοριστεί στον εθνικό χάρτη.
Δεδομένο: Η οικολογική καταστροφή της περιοχής είναι εμφανής.
Ζητούμενο: Είναι δίκαιο να αποκατασταθεί άμεσα το φυσικό περιβάλλον.
Δεδομένο: Η φυσιογνωμία όλης της περιοχής επαναπροσδιορίζεται.
Ζητούμενο: Είναι δίκαιο να διασφαλιστεί η κοινωνική συνοχή και συνέχεια.
Δεδομένο: Η μεταλιγνιτική εποχή σχεδιάζεται σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.
Ζητούμενο: Είναι δίκαιο να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί συμμετοχικά, σε συμφωνία με όλους εμάς, τους πολίτες των λιγνιτικών περιοχών που μας αφορά άμεσα.
Δεδομένο: Η Δυτ. Μακεδονία διαχρονικά στήριξε την εθνική οικονομία και την ενεργειακή επάρκεια της χώρας.
Ζητούμενο: Είναι δίκαιο η χώρα να στηρίξει την οικονομία και τους ανθρώπους της περιοχής.
Οι εξαγγελίες της κυβέρνησης δια στόματος του Πρωθυπουργού από το βήμα του ΟΗΕ για την άμεση μετάβαση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή υπό τους συγκεκριμένους όρους. Πρόκειται για μετάβαση σε αχαρτογράφητες περιοχές χωρίς καμία μέριμνα για το ανθρώπινο δυναμικό της περιοχής, χωρίς τον απαιτούμενο σοβαρό σχεδιασμό, σε ελάχιστο χρόνο και με ανεπαρκή χρηματοδοτικά εργαλεία.
Το πείραμα της Δυτ. Μακεδονίας θα αποτελέσει παγκόσμια πρωτιά και είναι ό,τι πιο φιλόδοξο έχει επιχειρηθεί, αφού η μετάβαση, όπως άλλωστε ακούσαμε και από το στόμα στελεχών των επιτροπών της ΕΕ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, απαιτεί χρόνο και τεράστιους οικονομικούς πόρους. Σύμφωνα με τα ίδια στελέχη η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει πως οι διαδικασίες μετάβασης είναι ιδιαίτερα επώδυνες για την κοινωνία.
Η μετάβαση αυτή δεν είναι δίκαιη, είναι βιαστική και άρα επικίνδυνη επιλογή διότι θα προκαλέσει κοινωνική κατάρρευση και ερήμωση.
Η μετάβαση για να είναι δίκαιη, πρέπει να γίνει με την συμμετοχή της κοινωνίας και όχι με κυβερνητικές εξαγγελίες και ερήμην της, πρέπει να βάζει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, πρέπει να είναι δίκαιη για όλους, με όρους κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας και σεβασμό στο περιβάλλον.
Η δίκαιη μετάβαση μπορεί να είναι εφικτή μόνο με έναν σοβαρό μακροπρόθεσμο και ολοκληρωμένο σχεδιασμό σε στέρεες βάσεις.
Δίκαιη μετάβαση για την περιοχή μας θα είναι αυτή που αντικαθιστά την φθίνουσα ηλεκτροπαραγωγή με ταυτόχρονη ανάπτυξη ενός νέου παραγωγικού μοντέλου που θα δώσει διέξοδο στην τοπική κοινωνία.
Η ΔΙΚΑΙΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΛΙΓΝΙΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
H Δημοτική Κίνηση «Κοζάνη Τόπος να Ζεις» πέρα από τις όποιες ενστάσεις σε σχέση με το συνολικό σκεπτικό, τον χρόνο και τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία καταθέτει μια σειρά θέσεων για την μετά τον λιγνίτη εποχή. Άλλωστε η δικαίωση δεν είναι για μας το ζητούμενο, ενώ οι επικρίσεις δεν παράγουν λύσεις.
Οι θέσεις μας είναι απόρροια ενός δομημένου και ολοκληρωμένου πλαισίου προϋποθέσεων και διεκδικήσεων, το οποίο καταθέτουμε ως συμβολή μας στο διάλογο για την επόμενη μέρα της περιοχής.
- ΒΑΣΙΚΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ
Η διαμόρφωση νέου, αειφόρου παραγωγικού μοντέλου.
- ΒΑΣΙΚΗ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ
Ο προσδιορισμός του ρόλου της Δυτ. Μακεδονίας σε εθνικό επίπεδο με τη μετάβαση από ενεργειακό κέντρο εθνικής εμβέλειας σε Περιφέρεια διακριτού παραγωγικού χαρακτήρα με έμφαση στην αειφόρο ανάπτυξη.
Μπορούμε να αποτελέσουμε το 1ο παράδειγμα ‘πράσινης’ Περιφέρειας στην Ευρώπη με όλα τα θετικά που αυτό μπορεί να αποφέρει.
- ΒΑΣΙΚΗ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ
Ανάδειξη του ζητήματος με όρους κοινωνικούς – οικονομικούς – ενεργειακούς – περιβαλλοντικούς σε εθνικό επίπεδο.
Η μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας στη μεταλιγνιτική εποχή αποτελεί εθνικό ζήτημα και κατά συνέπεια το νέο παραγωγικό μοντέλο πρέπει να έχει σαφή χαρακτήρα εθνικής εμβέλειας.
- ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
4.1 Οικονομικό μοντέλο
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
εργασία, εισόδημα, βιωσιμότητα
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Εκπόνηση επιχειρησιακού σχεδίου ανάπτυξης
- Σαφές οικονομικό μοντέλο, προσαρμοσμένο στον Οδικό Χάρτη του Εθνικού Προγράμματος Δίκαιης Μετάβασης, με έμφαση στην αειφόρο ανάπτυξη
- Αντιμετώπιση της ανεργίας – Δημιουργία θέσεων εργασίας
- Αντιστάθμιση των απωλειών θέσεων εργασίας και εισοδημάτων
- Αντιστάθμιση των απωλειών σε Ακαθάριστο Περιφερειακό Προϊόν και Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία
- Αναδιάρθρωση του παραγωγικού μοντέλου
- Δημιουργία Παρατηρητηρίου Δίκαιης Μετάβασης για την παρακολούθηση και αποτίμηση μέσω Δεικτών της υλοποίησης και εξέλιξης του οικονομικού μοντέλου
4.2 Χωρική οργάνωση
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
θεσμικό πλαίσιο, σχεδιασμός
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Ένταξη της πόλης της Κοζάνης στο καθεστώς προβληματικών περιοχών
- Αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδίου χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης για τις περιοχές σε μετάβαση
- Προσαρμογή των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων της ΔΕΗ για την περιοχή στα νέα δεδομένα
- Εκπόνηση Ειδικού Χωρικού Σχεδίου για τον καθορισμό χρήσεων γης στο σύνολο της έκτασης του λιγνιτικού κέντρου Δυτ. Μακεδονίας
- Αποκατάσταση και επαναπόδοση εδαφών στην τοπική κοινωνία
4.3 Ανθρωπογενές περιβάλλον
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
υποδομές, ποιότητα ζωής – αστική αναζωογόνηση – ελκυστικότητα
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Ολοκλήρωση βασικών υποδομών μεταφορών εθνικής εμβέλειας (Ε65, Νίκη – Κοζάνη – Λάρισα, Σιδηροδρομική Εγνατία) κατά προτεραιότητα
- Σιδηροδρομική σύνδεση με χώρες των Βαλκανίων
- Ολοκλήρωση μετεγκαταστάσεων
- Αξιοποίηση στρατοπέδων Μακεδονομάχων και Ρωμανέλη
- Αξιοποίηση αεροδρομίου Κοζάνης
- Μεταφορά εμπορευματικού σιδηροδρομικού σταθμού στα Κοίλα Κοζάνης
- Αξιοποίηση Ξενία
- Επιχειρησιακό Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης, Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας, επίσπευση νέου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου
- Αξιοποίηση της βιομηχανικής ταυτότητας και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής
4.4 Παραγωγικό Περιβάλλον
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
παραγωγικές υποδομές, δραστηριότητες, επενδύσεις
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Συνέχιση της επιχειρηματικής δραστηριότητας της δημόσιας ΔΕΗ στην περιοχή
- Ολοκλήρωση και λειτουργία της ΒΙΠΕ Κοζάνης
- Επαναπροσδιορισμός καλλιεργούμενων εκτάσεων
- Δημιουργία νέων αρδευτικών δικτύων
- Στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε όλους τους παραγωγικούς τομείς (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής)
- Θέσπιση επενδυτικών – επιχειρηματικών κινήτρων για την κάλυψη του μεγαλύτερου αριθμού θέσεων εργασίας με ταυτόχρονη προάσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων
- Θέσπιση κινήτρων προώθησης νέων μορφών οικονομίας (κυκλική, κοινωνική)
4.5 Ενέργεια
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
ενεργειακές υποδομές, ενεργειακή αναβάθμιση / ασφάλεια
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Διασφάλιση λειτουργίας και επέκταση της τηλεθέρμανσης, οικονομικά προσιτής για όλους τους καταναλωτές, με σαφές και δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα
- Δημιουργία υποδομών – δικτύων νέων μορφών ενέργειας (παραγωγή, διασύνδεση, διανομή, αποθήκευση)
- Θέσπιση κινήτρων περαιτέρω προώθησης των ΑΠΕ
- Ολοκληρωμένο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων, επιπρόσθετα των προγραμμάτων Εξοικονομώ
4.6 Έρευνα – Καινοτομία
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
δομές, υποδομές, ανθρώπινο δυναμικό
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Ενίσχυση του ρόλου και της λειτουργίας του Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας και διασύνδεση με τις προκύπτουσες ανάγκες της περιοχής (π.χ. αποκατάσταση εδαφών)
- Χρηματοδότηση και λειτουργία των Ερευνητικών Κέντρων του Πανεπιστημίου
- Θέσπιση κινήτρων προσέλκυσης εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού
- Θέσπιση πλαισίου για την δυνατότητα φοίτησης αλλοδαπών σπουδαστών στο Πανεπιστήμιο Δυτ. Μακεδονίας (ξενόγλωσσα τμήματα)
4.7 Φυσικό περιβάλλον – Κλιματική αλλαγή
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
ποιότητα περιβάλλοντος, εδάφη, υπόγειοι υδροφορείς
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Σαφές σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής
- Ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας του περιβάλλοντος
- Αποκατάσταση – επανάχρηση εδαφών
- Ανάταξη του υδάτινου δυναμικού και αποκατάσταση υπόγειων υδροφορέων
4.8 Κοινωνική συνοχή
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
υποστήριξη όλων των κοινωνικών ομάδων, ιδιαίτερα των ευάλωτων, συγκράτηση πληθυσμού
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Ειδικό καθεστώς προώθησης στην εργασία όλων των κοινωνικών ομάδων
- Προγράμματα ολοκληρωμένων παρεμβάσεων στον τομέα της Εργασίας – επανακατάρτιση – κίνητρα
- Θέσπιση κινήτρων εγκατάστασης παραγωγικού δυναμικού
- Θέσπιση κινήτρων επαναπατρισμού οικονομικών μεταναστών από το εξωτερικό
- ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ
5.1 Εθνικό Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
παραγωγική – ενεργειακή – περιβαλλοντική μετάβαση, σαφής – κοστολογημένος – χρονολογημένος οδικός χάρτης, θεσμικές παρεμβάσεις, προετοιμασία ανθρώπινου παραγωγικού δυναμικού, κοινωνικός διάλογος
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Διαβούλευση του Σχεδίου με την τοπική κοινωνία
- Σύσταση Περιφερειακού Οργάνου Δίκαιης Μετάβασης συναποτελούμενου από εκπροσώπους του Κοινοβουλίου και της Αυτοδιοίκησης
- Συμμετοχή του Περιφερειακού Οργάνου Δίκαιης Μετάβασης στη Συντονιστική Επιτροπή
- Συνδιαμόρφωση – Συμμετοχή – Συμφωνία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην επιλογή μεγάλων projects
5.2 Χρηματοδοτικοί πόροι
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
οικονομική στρατηγική της μετάβασης, επάρκεια πόρων, τεκμηρίωση αναγκών, δίκαιη κατανομή βάσει κριτηρίων
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Κατανομή δημόσιων πόρων (ευρωπαϊκών, εθνικών) με κριτήρια:
- τον αριθμό και την διατηρησιμότητα των θέσεων εργασίας
- την Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη
- το ποσοστό συμβολής στο Ακαθάριστο Περιφερειακό και Εθνικό Προϊόν
- το κόστος μετάβασης της περιφέρειας σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα
- Ενεργοποίηση και ενίσχυση του Εθνικού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης
- Συνέχιση της χρηματοδότησης του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και μετά το 2019. Μέρος των εσόδων από τις δημοπρασίες του CO2 να συνεχίσει να χρηματοδοτεί τις λιγνιτικές περιοχές (Δυτ. Μακεδονία και Μεγαλόπολη) τουλάχιστον μέχρι το 2030
- Διατήρηση και ενίσχυση του Τοπικού Πόρου Ανάπτυξης για έργα αειφόρου ανάπτυξης
- Αύξηση και ανακατανομή των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης μετάβασης στα κράτη μέλη
- Αλλαγή κριτηρίων του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης κατανομής του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης στα κράτη-μέλη, ο οποίος αδικεί κατάφωρα την Ελλάδα
- Δέσμευση όλου του Τοπικού Πόρου για την μεταλιγνιτική (αλλαγή θεσμικού πλαισίου και σχετικές ρυθμίσεις με ΔΕΗ) με εξαίρεση τα εγκεκριμένα έργα που έχουν ξεκινήσει
- Ειδική χρηματοδότηση, συνδεδεμένη με Τεχνική Βοήθεια από ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, για την Έρευνα και την Καινοτομία, εκτός των όσων προβλεφθούν από
- το επόμενο ΕΣΠΑ
- το νέο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δ. Μακεδονίας
- τα τομεακά προγράμματα ΕΣΠΑ
- το Πράσινο Ταμείο
προσανατολισμένων στη νέα πραγματικότητα.
5.3 Σύστημα Διοίκησης
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ
ισχυρό και λειτουργικό σύστημα διακυβέρνησης, συνεργασία εμπλεκόμενων φορέων σε επίπεδο τοπικής οικονομίας και κοινωνίας των πολιτών
ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
- Συγκρότηση συστήματος διοίκησης με έδρα την Κοζάνη, συμμετοχή της αυτοδιοίκησης και εποπτεία του κεντρικού κράτους με σαφή νομική μορφή (πχ Α.Ε.)
- Συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στο όργανο Παρακολούθησης και Διαβούλευσης του Συστήματος Διοίκησης
- Διασύνδεση του Συστήματος Διοίκησης με το Παρατηρητήριο Δίκαιης Μετάβασης
Δεδομένου επίσης ότι ο χρόνος μέχρι το 2023 είναι ελάχιστος για την ολοκλήρωση ενός πλήρους σχεδιασμού παραγωγικής μετάβασης, απαιτείται ένα άμεσο σχέδιο στήριξης της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.
Αντί επιλόγου
Τα παραπάνω είναι μία δέσμη προτάσεων που επεξεργάστηκαν τα μέλη της Δημοτικής Κίνησης «Κοζάνη Τόπος να ζεις». Είναι δε αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας, η οποία κορυφώθηκε με παρεμβάσεις μας σε κεντρικό εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο ως Δημοτική Αρχή την προηγούμενη πενταετία.
Οι προτάσεις αυτές αποτελούν την συμβολή μας στον διάλογο με άλλους φορείς, τον οποίο ως Δημοτική Κίνηση έχουμε ξεκινήσει και θα εξειδικευτούν περαιτέρω.
Η προετοιμασία της περιοχής στην δοκιμασία της ταχείας προσαρμογής σε μια νέα πραγματικότητα απαιτεί ευρείες κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες και συναινέσεις.
Η τοπική πολιτική συναίνεση για το θέμα της Μεταλιγνιτικής μπορεί να δημιουργήσει ένα ανάλογο κλίμα τόσο στην κεντρική πολιτική σκηνή, όσο και στην Ευρώπη.
Η παρουσία της ΔΕΗ στις εξελίξεις είναι επιβεβλημένη και καθοριστική.
Ανεξάρτητα από τις μεταξύ των φορέων διαφωνίες μας για τον χρόνο απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων υπάρχουν κοινά σημεία συμφωνίας.
Για εμάς η μετάβαση δεν μπορεί να είναι συνώνυμη της οικονομικής και κοινωνικής κατάρρευσης και ερήμωσης. Ο δρόμος είναι δύσκολος, αλλά συγχρόνως αποτελεί και την μοναδική ευκαιρία για αειφόρο ανάπτυξη και ευημερία για την τοπική κοινωνία.
Αυτό θα διεκδικήσουμε.
Για τη Δημοτική Κίνηση
«Κοζάνη Τόπος να Ζεις»
