Εικονογράφηση: ΤΙΤΙΝΑ ΧΑΛΜΑΤΖΗ
Ενας νέος, δημιουργικός άνθρωπος με όνειρα να πετύχει σε αυτό που διάλεξε να κάνει στη ζωή του είναι ο Γιάννης Τσιομπάνος, ο πρώτος πολίτης στην Ελλάδα που έχει νόμιμο δικαίωμα να είναι αρχαιοπώλης, σύμφωνα με τον νόμο 3919/2011 περί απελευθέρωσης των επαγγελμάτων, καθώς δίδει το δικαίωμα στους ιδιώτες να πωλούν αρχαιότητες εφόσον πληρούν τις διαδικασίες και τις προδιαγραφές που ορίζει το ελληνικό κράτος. Ο Γιάννης Τσιομπάνος, απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, κινείται ανάμεσα στη γενέτειρά του Κοζάνη και την Αθήνα, με τη φιλοδοξία να συνδράμει στην ουσιαστική θωράκιση της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας ιδιωτικής συλλογής, ανοικτής στην έρευνα, προσβάσιμη σε όλους και με δυνατότητα έκθεσης σε δημόσιο χώρο.
– Πότε ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με το συλλέγειν και πώς φτάσατε να είστε σήμερα ο πρώτος αρχαιοπώλης μετά το άνοιγμα των επαγγελμάτων;
– Η πρώτη ουσιώδης προσέγγιση με τον αρχαιοελληνικό και βυζαντινό πολιτισμό ξεκίνησε με την εισαγωγή μου στο τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Αυτό όμως από μόνο του, για να φτάσω μέχρι σήμερα εδώ, δεν ήταν αρκετό. Ολα ξεκίνησαν από το οικογενειακό περιβάλλον. Ο πατέρας μου Μιχάλης Τσιομπάνος (1934-2001) με μεγάλωσε στην κυριολεξία μέσα στα αρχεία και στις συλλογές. Εμαθα να συλλέγω, να ταξινομώ, να αγαπάω και να ξεχωρίζω την ομορφιά ακόμα και στα πιο ευτελή συλλεκτικά αντικείμενα.
– Ασχοληθήκατε επαγγελματικά στον συλλεκτικό χώρο και αν ναι από πότε;
– Το 2003 ξεκίνησα και επαγγελματικά την ενασχόλησή μου, ανοίγοντας το πρώτο μου κατάστημα συλλεκτικών ειδών στην Κοζάνη, με κύρια ενασχόληση τον φιλοτελισμό, τη συλλογή νεοελληνικών νομισμάτων και λοιπών συλλεκτικών ειδών. Το 2008 διαπίστωσα ότι ανέλιξη για μένα θα ήταν να ασχοληθώ με το επάγγελμα του αρχαιοπώλη. Εκεί όμως ήρθα και σε επαφή με την έννοια του κλειστού επαγγέλματος.
– Πώς νιώσατε όταν διαπιστώσατε ότι το επάγγελμα ήταν κλειστό;
– Απογοητεύθηκα. Οχι μόνο γιατί το ονειρεύτηκα, αλλά κυρίως γιατί ένιωθα ότι είχα όλα τα εχέγγυα. Και δεν είναι μόνο αυτό. Ξεκίνησα με το δεδομένο ότι η αρχή της επαγγελματικής ελευθερίας είναι αυτονόητη, πέρα από συνταγματικά κατοχυρωμένη. Οχι όμως πάντοτε, δυστυχώς. Αδικαιολόγητοι περιορισμοί απέκλειαν να εισέλθουν νέοι στον χώρο, όπως και σε μία σειρά άλλων επαγγελμάτων.
– Ολα αυτά όμως άλλαξαν με την ψήφιση του νόμου 3919/2011 περί απελευθέρωσης επαγγελμάτων.
– Ακριβώς. Η συγκίνηση ήταν μεγάλη. Τώρα, είπα από μέσα μου, μπορώ να τα καταφέρω. Δούλεψα πολύ σκληρά σε όλα τα επίπεδα. Και λέω σε όλα, γιατί υπάρχουν και άλλα πέρα από την τήρηση των κανόνων του δικαίου, που είναι μεν επιβεβλημένη αλλά δεν θεωρείται πάντοτε επαρκής από πλευρά ηθικής. Χρειάζεται δηλαδή να προχωρήσεις αρκετά βήματα πιο πέρα, περιλαμβάνοντας ηθικούς κανόνες που συχνά υπερβαίνουν τους νομικούς.
– Ο καθένας μπορεί να αποκτήσει αρχαιότητες;
– Σύμφωνα με το γράμμα του νόμου και υπό κάποιες προϋποθέσεις και μόνον εφόσον το προμηθευτεί από αρχαιοπώλη, ναι. Καμία άλλη συναλλαγή δεν επιτρέπεται. Κατηγορηματικά. Αρχικά υποχρεούται να παρέχει υπεύθυνα εγγυήσεις για την ασφαλή τους φύλαξη. Πριν όμως πρέπει να απαντήσει στον εαυτό του αν μπορεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Και να είναι σε θέση να σηκώσει το ηθικό βάρος που κουβαλάνε αιώνες τώρα τα αντικείμενα αυτά. Κατά την προσωπική μου κρίση μόνο καλόπιστοι και επιμελείς άνθρωποι αξίζει να ασχοληθούν.
– Μήπως, όμως, σε αυτή την περίπτωση η πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας παραμένει κλειστή σε χέρια ιδιωτών;
– Οχι. Δεν είναι «κλειδωμένα» σε καμία περίπτωση. Στις υποχρεώσεις του ιδιώτη περιλαμβάνονται και η ελεύθερη πρόσβαση και η καταγραφή του μνημείου από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με απώτερο σκοπό την επιστημονική έρευνα. Επίσης, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι σε περίπτωση που ο κύριος ή ο κάτοχος ενός μνημείου εκτελεί πλημμελώς τις υποχρεώσεις του υπάρχουν ποινικές κυρώσεις. Πάντως, δεν είναι κάτι καινούργιο. Αρχαιολογικές συλλογές με καθ’ όλα νόμιμες διαδικασίες υφίστανται από τη σύσταση του ελληνικού κράτους.
– Τι σημαίνει για εσάς όταν πιάνετε στα χέρια σας ένα αρχαίο αντικείμενο που έχει έρθει και πάλι πίσω από το εξωτερικό;
– Αισθάνομαι μεγάλη συγκίνηση. Κάθε αρχαίο αντικείμενο που ανακτάται και επιστρέφει στη χώρα όπου γεννήθηκε αντιπροσωπεύει μία μικρή νίκη και ανοίγει τον δρόμο για τη διεκδίκηση σημαντικότερων αρχαιοτήτων που έχουν λεηλατηθεί. Το ελληνικό κράτος, και ειδικά ο νόμος 3028/2002, αναγνωρίζει τη σημασία του συλλέκτη και του αρχαιοπώλη ως διαμεσολαβητή, γι’ αυτό και επιβραβεύει την εισαγωγή, δίνοντας την κυριότητα με όλα τα νόμιμα παραστατικά σε όσα αρχαία αντικείμενα εισάγονται.
– Τι σημαίνει λαθρανασκαφή;
– Η λαθρανασκαφή είναι μία παράνομη και βάρβαρη πράξη που αφήνει πληγές ανεπούλωτες και πρέπει οπωσδήποτε να καταπολεμηθεί. Κάθε εύρημα που αποσπάται λαθραία από τον αρχαιολογικό του τόπο συνεπάγεται αναντικατάστατη απώλεια ιστορικών, πολιτισμικών κι επιστημονικών πληροφοριών. Ηδη, από τους ρωμαϊκούς ακόμη χρόνους, ένας μεγάλος αριθμός ελληνικών αρχαιοτήτων λεηλατήθηκε. Τις αρχαιότητες αυτές μπορούμε να τις φέρουμε πίσω, εντάσσοντάς τες σε ιδιωτικές συλλογές ανοιχτές για πανεπιστημιακή έρευνα ή ακόμη και έκθεση, πράγμα το οποίο προβλέπει ο αρχαιολογικός νόμος.
Διαβάστε εδώ ολόκληρη τη συνέντευξη του Γιάννη Τσιομπάνου στην Καθημερινή
