Σεβντίκιοϊ: Ένα από τα πιο γραφικά και φημισμένα περίχωρα της Σμύρνης – Του Σταύρου Καπλάνογλου



Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:

ΤΙ ΗΤΑΝ
Ένα από τα πιο γραφικά και φημισμένα περίχωρα της Σμύρνης ήταν το Σεβντίκιοϊ,

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Η κωμόπολη αυτή είναι χτισμένη περίπου 12 χλμ. νοτίως της Σμύρνης, 10 χλμ Μπουτζάς της Σμύρνης , Τζιμόβασι -(Menderes) 10 χλμ, Μπαϊρακλί 20 χλμ , Μπουρνόβας 20 χλμ
Στις υπώρειες του Κιζίλνταγα, του Ανατολικότερου βουνού της Ερυθραίας Χερσονήσου,

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Ο Engin-Ercan Çokbankır δίνει
Το 1530 μ.Χ. – 825 κάτοικους
Το 1894 – 6.276 από τους οποίους 5.520 Έλληνες
Το 1826 ο ταξιδιώτης John Martly έδειχνε:
300 ελληνικές οικογένειες και 40 τουρκικές οικογένειες. που αντιστοιχεί κατά προσέγγισή 1800 Έλληνες και 240 Μουσουλμάνους
Ο φιλόλογος Καράρας που έγραψε σχετικά για την πατρίδα του αναφερει ότι σύμφωνα με Ελληνικά αρχεία που μελέτησε Το 1921 τον Οκτώβριο υπήρχαν 8000 κάτοικοι εκ των οποίων 7955 Έλληνες – 20 Τούρκοι – 20 Αρμένιοι και 5 ξένοι

Υπάρχει και μια ακόμη αναφορά αγνώστου προελεύσεως που δίνει το 1921, το σύνολο των κατοίκων του Δήμου Σεβντίκιοϊ να φτάνει τους 18.868, εκ των οποίων 12.503 ήταν Έλληνες και 6.323 Τούρκοι (Η αναφορά αυτή δίνεται με επιφύλαξη )

. Ο Ελληνισμός της περιοχής πύκνωσε, όπως άλλωστε σε ολάκερη την Ιωνία, από τον 18ο αιώνα και πέρα, με εποίκους κυρίως από τη Σάμο, τις Κυκλάδες, τη Ρούμελη και τον Μοριά
Η φήμη για τους κατοίκους του ήταν : Σεβντίκιοϊ, το λεβέντικο, το σεβνταλίδικο «χωριό» της Ιωνίας, πασίγνωστο για την παλικαριά και την εργατικότητα των Ελλήνων κατοίκων του

ΜΑΧΑΛΑΔΕΣ
Τέσσερις ήταν οι βασικοί μαχαλάδες του χωριού:
ο Απάνου,
ο Κάτου,
το Τσάι και
ο Σταθμός,
όπου κατέληγε η σιδηροδρομική παράκαμψη 1.600 μ. Η κεντρική πλατεία, το Κεφαλάρι, συγκέντρωνε όλη την κίνηση. Γύρω της απλωνόταν η αγορά με τα κυριότερα μαγαζιά, μαγερειά και χάνια, το δημαρχείο και το κονάκι.

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
– Sevdiköy “To Sevdalidiko Horio”
Οι ταξιδιώτες και οι κάτοικοι πίστευαν γενικά ότι το όνομα προέρχεται από το τουρκικό ρήμα – sevmek που σημαίνει αγάπη – στόχευση τότε όπως αναφέρθηκε στο Orient Herald 1 του 1825 το χωριό ήταν γνωστό ως Village d’Amour,(Το χωρίο της αγάπης )

“To Sevdalidiko Horio” ένα όνομα επαρκές για την όμορφη του θέση τονίζεται από τους Γάλλους ταξιδιώτες, Michaud και Poujoulat2.
Ωστόσο, ερευνητές από ιστορικούς ανακαλύπτουν ότι θα πρέπει να έχουν άλλη προέλευση, δηλαδή το χωριό (= köy) του Seydi, ο οποίος όπως αναφέρθηκε ήδη ήταν ένας Ulema (ιεροκήρυκας).

Η Ελληνική εφημερίδα Αμάλθεια της 20ης Ιανουαρίου 1903 έδωσε την ίδια εξήγηση.
Μετά την κατάληψη του από τους Οθωμανούς αποτέλεσε τσιφλίκι ενός Σελτζούκου ουλεμά (ιεροκήρυκα), του Σεϊντί Μουκερέμ Εντίν, στον οποίο οφείλεται και το όνομά του χωριού (Σεϊντίκιοϊ, δηλαδή χωριό του Σεϊντί).

– – Seydiköy
Ονομάστηκε Seydiköy προς τιμήν του επικεφαλής της Yörük, του Seydi Ahmed
Το όνομα αυτό εμφανίζεται στο Idex anatolicus το 1890 και το 1909 ( Seydiköy )

— Σευδίκιον
Στα νεότερα χρόνια η ονομασία αυτή παρεφθάρει και κατέληξε στο στόμα των Ελλήνων ως Σεβντίκιοϊ (και επί το Ελληνικότερον στην εποχή μας ως… Σευδίκιον!!!).

— Ιμέριον ή Ερασίνον
Με την υστερία που επικρατούσε κατά τον 19ο αιώνα για τον εξαρχαϊσμό ελληνικών και ξένων τοπωνυμίων, ο Σμυρναίος λόγιος Ικέσιος Λάτρης βάφτισε το χωριό Ιμέριον ή Ερασίνον, δηλαδή χωριό του πόθου, του έρωτα, του σεβντά, μεταφράζοντας την τουρκική λέξη Σεβντίκιοϊ. Φυσικά η ονομασία του Λάτρη δεν επικράτησε πέραν ορισμένων αρχαιόπληκτων λογίων.

— -Αρχάγγελος
Η ονομασία αυτή καταγράφεται στους καταλόγους του Οικουμενικού Πατριαρχείου μαζί με την λέξη Σεβντίκιοϊ (Σβεντίκιοϊ- Αρχάγγελος)

— Gaziemir
Το όνομα Gaziemir δόθηκε το το 1965 και είχε σχέση με τον αρχικό ιδρυτή Gazi Umur Bey

ΙΣΤΟΡΙΑ
Υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες για την ιστορία του Σεβντίκιοϊ .
Το Σεβντίκιοϊ βρίσκεται πάνω στον αρχαιότατο στρατηγικό δρόμο που οδηγεί στις πλούσιες κοιλάδες του Καΰστρου (Έφεσος) και του Μαιάνδρου (Μίλητος, Πριήνη, Αϊδίνι).
Γύρω του έχουν αναπτυχθεί σπουδαίες αρχαίες πόλεις που άφησαν ιστορία.

Από τα μέχρι στιγμής ευρήματα ( θεμέλια πύργου, λίγες επιγραφές, θραύσματα αγγείων είναι ελάχιστα ) δεν φαίνεται να έχει κατοικηθεί πριν από την έλευση των Οθωμανών
. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα νεότερο οικισμό, ίσως υστεροβυζαντινό τιμάρι, που στα χρόνια της οθωμανικής κατάκτησης (14ος αι.) κατοικήθηκε

— Από τον 16ο αιώνα
Περιηγητές που πέρασαν από το χωρίο μιλούν με τα καλλίτερα λόγια την ρομαντική του θέα,τις εξοχές του και τα κυνήγια του.
Η πρώτη αναφορά στα οθωμανικά αρχεία χρονολογείται από το 1530 και ο οικισμός ονομάστηκε Seydiköy προς τιμήν του επικεφαλής των Γιουρούκων ( Επρόκειτο περί Τουρκικής εθνικής υποομάδας, μερικοί από τους οποίους ανήκαν σε ανθρώπους που ζούσαν νομαδικά ) του Seydi Ahmed, του οποίου ο τάφος υπάρχει ακόμη .

— Στον 17ο αιώνα
Στο 1678 οι περιηγητές αναφέρουν ότι στην περιοχή υπήρχε ένας πολύ φτωχός τουρκικός οικισμός με ένα μικρό τζαμί και μια παμπάλαια βρύση

— Στον 18ο αιώνα
Μετά τον 17ο αιώνα, σύμφωνα με το γενικό ρυθμό ανάπτυξης στις εύφορες δυτικές ανατολικές κοιλάδες που βασίζονταν στις εξαγωγές ελιών , σύκων ,σταφίδων , βαμβακιού και τις μετακινήσεις πληθυσμών που ακολούθησαν από τα νησιά του Αιγαίου.
Είναι αισθητή το 1765 Ελληνική παρουσία και μαρτυρείται σε κείμενα για πρώτη φορά .

Ο Ελληνισμός της περιοχής πύκνωσε, όπως άλλωστε σε ολάκερη την Ιωνία, από τον 18ο αιώνα και πέρα, με εποίκους κυρίως από τη Σάμο, τις Κυκλάδες, τη Ρούμελη και τον Μοριά.

Στο κεφαλοχώρι υπήρχαν από πολύ παλιά πολυτελείς εξοχικές επαύλεις των προξένων και των Λεβαντίνων (Ευρωπαίων) της Σμύρνης, αλλά και πλουσίων Ρωμιών, που προτιμούσαν να μένουν εδώ, λόγω του εξαίρετου κλίματος.

— Τον 19ο αιώνα
Οι Έλληνες που ήρθαν να αποτελέσαν την μεγάλη πλειοψηφία από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

— Στις αρχές του 20ου αιώνα
Στον οικισμό ήταν εγκατεστημένες πλούσιες οικογένειες σε μεγάλες βίλες Ολλανδικές και Ελληνικές οικογένειες
Οι πλουσιότεροι από αυτούς ήταν οι Φωτιάδηδες, που πλούτισαν στην Αίγυπτο και διέθεταν αμύθητη περιουσία στη Μ. Ασία και στο εξωτερικό. Υπήρξαν οι μεγάλοι ευεργέτες του τόπου. Η έπαυλη του Δημήτρη Φωτιάδη ήταν σημείο αναφοράς στο Σεβντίκιοϊ. Είχε 40 δωμάτια κι έναν υπέροχο κήπο με 12 αγάλματα των μηνών και 4 μεγαλύτερα των εποχών.

Σ’ αυτή τη βίλλα στεγάστηκε, κατά την Ελληνική διοίκηση του τόπου (1919-1922), το 1ο Σώμα Στρατού Μ. Ασίας.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Εκκλησιαστικά το Σεβντίκιοϊ υπαγόταν στην Μητρόπολη Σμύρνης, έφερε τον αριθμό ιδ) με τις ονομασίες Σβεντίκιοϊ – Αρχάγγελος (Seydiköy)
–Εκκλησίες

*Άη-Γιάννη του Θεολόγου
Η εκκλησία της ελληνικής κοινότητας ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος που υπήρχε από το 1796 και αναστηλώθηκε και διευρύνθηκε με δωρεά του Αναστάσιο Φωτιάδη. Βρισκόταν βορείως του χωρίου
Η Εκκλησία που ήταν όμορφη βρισκόταν στο τέλος του δρόμου που οδηγούσε από κοντά στο ποτάμι. Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος πανηγύριζε στις 8 Μαΐου,

Είχε επίσης δύο μαρμάρινα σιντριβάνια και δωμάτια για τους ιερείς.
Ήταν χτισμένη πριν από το 1796 κι ανακαινίστηκε ριζικά το 1864. Είχε περίτεχνη , μαρμάρινο τέμπλο, δάπεδο και δεσποτικό, καθώς και πολυτελή διακόσμηση, βοτσαλωτή αυλή με πλούσια αφιερώματα κυρίως της οικογένειας Φωτιάδη.
Καταστράφηκε το μετά το 1922

* Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος
Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη ήταν πολύ μικρή και βρισκόταν έξω από το χωρίο σε κοντινή απόσταση από το χωριό, υπήρχε επίσης δε ένα αγίασμα δίπλα της. Έλληνες και Τούρκοι πίστευαν ότι ο Άγιος έκανε θαύματα, και θεράπευε ασθενείς .
Οι Τούρκοι τον αποκαλούσαν «Dede». Δίπλα του ήταν το νεκροταφείο του χωριού

Γιόρταζε στις 29 Αυγούστου, γινόταν μεγάλο πανηγύρι, στο οποίο συνέρρεαν προσκυνητές απ’ όλη την περιοχή της Σμύρνης, για να κρεμάσουν το κουρελάκι τους στη μεγάλη βελανιδιά και να ξορκίσουν κάθε κακό
Ενώ υπήρχαν στο χωρίο Καθολικοί και Προτεστάντες δεν ειχαν εκκλησιά και εκκλησιαζόταν σε εκκλησίες της περιοχής της Σμύρνης

ΠΑΙΔΕΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΣΕΒΔΙΚΙΟΪΤο Σεβντίκιοϊ είχε οργανωμένη ελληνική παιδεία ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα.

— Στην αυλή του Άγιος Ιωάννη του Θεολόγου στεγαζόταν το εξατάξιο Ελληνικό Αρρεναγωγείιο και το Νηπιαγωγείον που είχε ιδρυθεί πριν από το 1850
Πεντατάξια Σχολή Αρρένων μέ 160 μαθητές και 5 διδάσκοντες,
Νηπιαγωγείο με 241 νήπια και 4 νηπιαγωγούς.

— Εξατάξιο παρθεναγωγείο που είχε ιδρυθεί πριν από το στεγαζόταν σε άλλο νεόδμητο κτίριο κοντά στην εκκλησία
Πεντατάξια Σχολή Θηλέων με 120 μαθήτριες και 4 διδάσκουσες και
Στα σχολεία αυτά, φοιτούσαν συνολικά κάθε χρόνο κατά Μ.Ο. 750 μαθητές και δίδασκαν 15 δάσκαλοι Η λειτουργία τους εκτός των άλλων χρηματοδειτο από την μεγάλη ακίνητη περιουσία του που προερχοταν από δωρεές

— Υπήρχαν επίσης δύο ιδιωτικά σκολειά και

— Γεωργική Σχολή,κρατική ιδρυμένη το 1910, στην οποία φοιτούσαν Έλληνες από τα νησιά και την Ιωνία

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
Οικογένεια Φωτιάδη .
Οι πλουσιότεροι άνθρωποι του χωριού ήταν οι Φωτιάδηδες, που πλούτισαν στην Αίγυπτο και διέθεταν αμύθητη περιουσία στη Μ. Ασία και στο εξωτερικό. Υπήρξαν οι μεγάλοι ευεργέτες του τόπου. Η έπαυλη Φωτιάδη ήταν σημείο αναφοράς στο Σεβντίκιοϊ. Είχε 40 δωμάτια κι έναν υπέροχο κήπο με 12 αγάλματα των μηνών και 4 μεγαλύτερα των εποχών

Το 1880 ο Δημήτρης Φωτιάδης, κατασκεύασε την Σιδηροδρομική γραμμή Από το Αιδινη στην και ξόδεψε από την τσέπη του 6.000 χρυσές λίρες! για να ενώσει το χωριό με το τρένο Σμύρνης-Αϊδινίου,
Χαρούλα Αλεξίου

Γέννηση 27 Δεκεμβρίου 1950 Θήβα τραγουδοποιός και συνθέτρια
Η Χάρις Αλεξίου (πραγματικό όνομα: Χαρίκλεια Ρουπάκα) (Θήβα, 27 Δεκεμβρίου 1950) είναι Ελληνίδα τραγουδίστρια, μία από τις σημαντικότερες της ελληνικής δισκογραφίας.

Είναι μία από τις δημοφιλέστερες Ελληνίδες τραγουδίστριες και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του Ελληνικού τραγουδιού από τη δεκαετία του 1970. Έχει συνεργαστεί με όλους σχεδόν τους μεγάλους τραγουδιστές, μουσικοσυνθέτες και στιχουργούς, παλαιότερους και νεότερους, είτε δισκογραφικά είτε σε μουσικές σκηνές, πίστες και συναυλίες: Μάνο Λοΐζο, , Μανώλη Ρασούλη, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, , Γιάννη Πάριο, η, Γιώργο Νταλάρα, Άννα Βίσση, Άλκηστη Πρωτοψάλτη, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Μίκη Θεοδωράκη, Μάνο Χατζιδάκι, Νικόλα Άσιμο, Γιώργο Ζαμπέτα, Βίκυ Μοσχολιού, Γιάννη Σπανό, Θάνο Μικρούτσικο, Λευτέρη Παπαδόπουλο, Μάνο Ελευθερίου, Λίνα Νικολακοπούλου, Σωκράτη Μάλαμα, Αλκίνοο Ιωαννίδη, Γιάννη Σπάθα, Νίκο Πορτοκάλογλου, Αφροδίτη Μάνου, Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, Γιάννη Κότσιρα, Κώστα Χατζή και πολλούς άλλους. Έχει εμφανιστεί στις κορυφαίες αίθουσες του κόσμου και έχει τιμηθεί με σημαντικές διακρίσεις.

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι Σεβντικιαλήδες ασχολούνταν κατά συντριπτική πλειοψηφία με τη γεωργία μια και τα γόνιμα χωράφια τους έδινα ένα καλό εισόδημα
Καλλιεργούσαν Δημητριακά,Ελιές από τις οποίες έβγαζαν εξαιρετικό λάδι ,αλλά και ζαρωτες ελιές που ήταν και η η κύρια παραγωγή της κωμόπολης στις αρχές του 20ού αιώνα, γνωστή για την ποιότητά της στην Ιωνία και στην Ευρώπη , καπνά , αμπέλια για παραγωγή σταφίδας),

Στην περιοχή υπήρχαν επίσης ορυχεία μολύβδου και λιγνίτη που εφοδίαζαν τα εργοστάσια της Σμύρνης.
Και η κτηνοτροφία ήταν πολύ αναπτυγμένη, με εκτροφή αιγοπροβάτων που ξεπερνούσαν τα 30.000 κεφάλια ζώων, παράγοντας εξαιρετικό τυρί ,δέρματα και μαλλί.

Στο «χωριό» υπήρχαν 2 τυροκομεία, 4 λαδόμυλοι 3 αλευρόμυλοι 7 οινοπνευματοποιία που έβγαζαν διάφορα ποτά και κυρίως το περίφημο σεβντικαλιό μαύρο κρασί,

Λειτουργούσαν επίσης κάθε λογής εργαστήρια και καταστήματα για γεωργικά ή είδη καθημερινής ανάγκης, όπως πεταλωτήρια) και σιδεράδικα), ψιλικατζίδικα, μπακάλικα, φούρνοι κλπ.

ΔΙΩΞΕΙΣ
To 1908-1919 στο Σεβντίκιοϊ υπήρχαν δολοφονίες αγροτών στα χωράφια από άτακτους Τούρκους ενόπλους, εκβιασμοί, ληστείες, απαγωγές, ακόμη και ο φόνος του δημάρχου Κώστα Κόκκινου.
Κατά τις πρώτες μέρες του Μάη του 1919, όταν ο Ελληνικός στρατός κατέλαβε τη Σμύρνη, ορισμένοι Σεβντικιαλήδες προέβησαν σε αντεκδικήσεις κι έκαψαν μερικά τουρκικά δημόσια κτίρια
. Οι κάτοικοι υποδέχθηκαν τους Έλληνες στρατιώτες ως ελευθερωτές και τα πράγματα ηρέμησαν κάπως.

Αρκετοί Σεβντικιαλήδες κατατάχτηκαν με ενθουσιασμό στον Ελληνικό στρατό και πολέμησαν γενναία στα μέτωπα της Μικρασίας.
Όταν άρχισε η καταστροφή, περί τα τέλη Αυγούστου του ’22, πολλοί Σεβντικιαλήδες προσέφυγαν στη Σμύρνη για προστασία και 300 παλικάρια έμειναν στο χωριό, για να κρατήσουν άμυνα. Μάταια όμως. Παρά τη γενναία αντίσταση, οι τσέτες σκότωσαν όσους βρήκαν στο χωριό, ενώ οι φυγάδες στη Σμύρνη πέρασαν τα πάνδεινα στην πυρκαγιά και σ’ εκείνες τις τραγικές μέρες, ώσπου να μεταφερθούν στην Ελλάδα.

Μετά την Καταστροφή και την έξοδο των Ρωμιών, το Σεβντίκιοϊ κάηκε σε μεγάλο μέρος του, οι βίλες ερειπώθηκαν, τα σπίτια του ανασκάφτηκαν για την εύρεση κρυμμένων θησαυρών, οι εκκλησιές και τα σχολεία ισοπεδώθηκαν

ΤΟΠΟΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
Οι Σεβντικιαλήδες διασκορπίστηκαν στην Ελλάδα, κυρίως στην Κρήτη, στην Αθήνα, στη Νέα Ερυθραία , στην Πάτρα και στη Μακεδονία, ιδίως στην περιοχή Θεσσαλονίκης (Βαθύλακκος, Διαβατά κ.α.).

ΤΟ ΣΕΒΝΤΙΚΙΟΙ ΣΗΜΕΡΑ
Στο χωριό εγκαταστάθηκαν Μουσουλμάνοι πρόσφυγες από τη Βουλγαρία, την Καβάλα, την Δράμα, την Κρήτη και χιλιάδες Τούρκοι εσωτερικοί μετανάστες,

Ο ελληνικός πληθυσμός ανταλλάχθηκε μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο (1919-1922) στο πλαίσιο της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και αντικαταστάθηκε από Τούρκους μετανάστες από την περιοχή της Καβάλας καθώς και από τη Βουλγαρία . Το Seydiköy έγινε δήμος το 1926 και μετονομάστηκε σε Gaziemir το 1965 σε σχέση με τον αρχικό ιδρυτή Gazi Umur Bey . Το 1992, ο Gaziemir έγινε περιοχή που περιλαμβάνει επίσης τον δήμο Sarnıç ο οποίος ήταν παλαιότερα τμήμα της συνοικίας Konak.

Σχολιάστε

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.