O Μακεδονικός Αγώνας, Ελληνική Επιτροπή Αμύνης Αμυνταίου – Ελληνική Οργάνωση Σόροβιτς

Η απελευθέρωση της Ελλάδος από τους Οθωμανούς ήταν μια ιδέα που για πολλές δεκαετίες μέσα σε πολλούς αιώνες σχεδιαζόταν και οργανώνονταν σε πολλές περιοχές εντός και εκτός του ελλαδικού γεωγραφικού χώρου. Ο αγώνας της απελευθέρωσης κορυφώθηκε τον Μάρτιο του 1821 με την νίκη των Ελλήνων. Τα οφέλη ήταν πολλά καθώς οι περιοχές της Πελοποννήσου και της νοτίου Ελλάδος σχημάτισαν Ελληνική κυβέρνηση απαλλαγμένοι από τους Οθωμανούς, παράλληλα όμως οι περιοχές της Θεσσαλίας, της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης, της Σμύρνης και της Κρήτης παρέμειναν στην Υψηλή Πύλη καθώς τα Ελληνικά στρατεύματα δεν μπόρεσαν να τις απελευθερώσουν κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων που είχαν γίνει. Η Μακεδονία για πολλά χρόνια έμεινε υπόδουλη με πολλές επιχειρήσεις των αντάρτικων σωμάτων να έχουν αποτραπεί από τους Οθωμανούς.

Αρχής γενομένης για την απελευθέρωση του βόρειου Ελλαδικού χώρου ήταν η εξέγερση στον Πολύγυρο Χαλκιδικής από το σώμα του Εμμανουήλ Παπά και αυτή της Νάουσας με πρωτοστάτη τον Θεοδόσιο Ζαφειράκη το 1822 οι οποίες βέβαια δεν είχαν τα επιθυμητά αποτελέσματα καθώς απετράπησαν. Αρκετά χρόνια αργότερα έγιναν πολλές επαναστατικές κινήσεις όπως το 1839-1840 το 1854 και το 1866 οι οποίες καταπνίχτηκαν από την Οθωμανική φρουρά. Στο μεταξύ ένας νέος εχθρός άρχισε να διεισδύει στα εδάφη της Μακεδονίας με σκοπό την διεκδίκηση τους. Ο νέος εχθρός ήταν το βουλγαρικό σχίσμα του 1870 το οποίο είχε στόχο όλη τη Β. Ελλάδα που ήταν η αφετηρία των σοβαρών αναστατώσεων στον μακεδονικό κόσμο.

Μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους κάθε βοήθεια στους υπόδουλους Έλληνες ήταν αδύνατη γιατί είχε να αντιμετωπίσει μια σειρά από εμπόδια, με κυριότερα τη γεωγραφική απόσταση, την έλλειψη οικονομικών πόρων και την αρνητική διπλωματική συγκυρία.

Ο Μακεδονικός αγώνας ήταν ο ανορθόδοξος πόλεμος που διήρκεσε περίπου 4 χρόνια (1904-1908) και διεξήχθη στη Μακεδονία μεταξύ ελληνικών και βουλγαρικών ενόπλων σωμάτων. Ξεκίνησε από την περιοχή της Καστοριάς και σε μικρό χρονικό διάστημα επεκτάθηκε σ’ όλη τη σημερινή Μακεδονία. Σκοπός των ελληνικών σωμάτων ήταν να περιφρουρήσουν το εθνικό φρόνημα των χωριών, να αποκαταστήσουν την τάξη σε όσα χωριά είχαν σημειωθεί αποσκιρτήσεις μετά από πιέσεις των αντιπάλων και να εξουδετερώσουν τις ένοπλες ομάδες. Ο αγώνας αυτός άρχισε ουσιαστικά το 1904 την περίοδο θανάτου του Παύλου Μελά και και πήρε τέλος το 1908, όταν θεσπίστηκε το τουρκικό σύνταγμα με το κίνημα των Νεοτούρκων. Σ’ αυτό το χρονικό διάστημα, δύο ήταν οι κυριότεροι εχθροί του ελληνικού στοιχείου: οι Βούλγαροι κομιτατζήδες και οι Οθωμανική Διοίκηση. Παρά τον διμέτωπο αγώνα, εναντίον Βουλγάρων και Ωθομανών, τα ελληνικά σώματα κατόρθωσαν σταδιακά να περιορίσουν τα βουλγαρικά ερείσματα και να αποκαταστήσουν την εθνολογική ισορροπία.

Για την ορθή οργάνωση του αγώνα σχηματίστηκαν κατά τόπους επιτροπές αμύνης ή επιτροπές αγώνα. Στη περιοχή του Αμυνταίου λόγω της γεωστρατηγικής του θέσης ήταν το δεσπόζον κέντρο του αγώνα το οποίο εν συνεχεία μεταφέρθηκε στο Νυμφαίο.

Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Όπως είπαμε ο Μακεδονικός Αγώνας διήρκεσε 4 χρόνια από το 1904 έως το 1908. Στην πραγματικότητα όμως αυτά τα τέσσερα έτη ήταν το αποτέλεσμα μιας συνεχούς οργάνωσης του αγώνα η οποία ξεκίνησε από τον Στέφανο Δραγούμη (Πατέρα του Ίωνα) το 1878. Ο Ίωνας Δραγούμης το 1902 διορίστηκε υποπρόξενος στο Μοναστήρι. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα οργάνωσε στην περιοχή τις λεγόμενες επιτροπές άμυνας. Στην ουσία ο Ίωνας Δραγούμης ήταν αυτός που ίδρυσε την Ελληνική Οργάνωση Σόροβιτσ η οποία ήλεγχε ολόκληρο τον άξονα από το Λέχοβο έως τον Άγιο Αθανάσιο και είχε ως κέντρο το Αμύνταιο. Η επιτροπή αριθμούσε 60 Αμυνταιώτες και περίπου 300 περιφερειακά μέλη από όλα τα χωριά. Η δομή αυτής της οργάνωσης για την πόλη του Αμυνταίου ήταν:

Αρχηγός ο Αλέξανδρος Χατζής Ξενοδόχος – πρόεδρος επιτροπής αμύνης

Υπαρχηγοί ο Ιερέας Αθανάσιος Χασιώτης και ο Ιατρός Αλέξανδρος Γεωργιάδης

Οργανωτικός Υπεύθυνος Ίωνας Δραγούμης

Γραμματέας ο Ιατρός Μιχαήλ Τολίκας

Ταμίας ο Σταύρος Χατζής

Συνεργάτες “καπεταναίοι” του Αλεξανδρου Χατζή: Ιωάννης Άιτας, Χρήστος Τζήκας, Νίκος Παπαλαζάρου και Δημήτρης Καπετάντσης

Πράκτορες Α τάξης ο Στέφανος Μπάντης, Μηνάς Τσάλκος, Χατζής Παντελής

Πράκτορας Β τάξης ο Ιωαννίδης Δημήτριος

Πράκτορας Γ τάξης η Μεζηλτζή Χαρίκλεια.

(Στη συνέχεια δίνονται τα ονόματα και πληροφορίες των μελών )

Μεζηλτζή Χαρίκλεια, (του Ιωάννη γεννήθηκε στο Αμύνταιο και έδρασε ως Οργανωτική Πράκτωρ Γ τάξεως).

Βατραχάνης Ιωάννης, (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο ήταν δάσκαλος και διετέλεσε αναπληρωματικό μέλος της επιτροπής αγώνα).

Ζούγκας Πέτρος (Με καταγωγή από το Αμύνταιο. Στο σπίτι του λάμβαναν χώρα οι συσκέψεις της επιτροπής αγώνα).

Ιωαννίδης Δημήτρης, (Καταγόταν από το Αμύνταιο και έδρασε ως πράκτορας ΄Β Τάξης. Είχε αναλάβει καθήκοντα επιθεωρητή των τοπικών επιτροπών του Μακεδονικού Κομιτάτου. Επίσης προσπαθούσε να εμψυχώσει τους Έλληνες κατοίκους των πέριξ του Μοναστηρίου και να διατηρεί το εθνικό τους φρόνημα αδιαφορώντας για την προσωπική του ασφάλεια).

Πέτκος Νικόλαος (Χατζηρούσης), (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο το 1872 και πέθανε το 1938. Φημίζονταν για τον πλούτο του. Στη διάρκεια του Αγώνα είχε επιφορτισθεί με καθήκοντα υποστήριξης του Ελληνισμού).

Παπακωνσταντίνου, (Γκέσιος) (Ο παπα- Κωνσταντίνος γεννήθηκε στον οικισμό Μπέγνα Νομού Πέλλης το 1858. Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε για τη μείωση της επιρροής της βουλγαρικής προπαγάνδας. Απεβίωσε το 1907).

Τολίκας Μιχαήλ, (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο Φλώρινας το 1878 ήταν γιατρός και διετέλεσε γραμματέας της επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα. Απεβίωσε το 1939).

Τολίκας Αμύντας (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο. Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε ως Οπλίτης), Αμύνταιο

Χασιώτης Αθανάσιος, (Ο παπα-Αθανάσιος Χασιώτης γεννήθηκε στο Προσήλιο Σερβίων Κοζάνης το 1857 και εγκαταστάθηκε στο Αμύνταιο όπου απεβίωσε το 1856. Διέθετε την οικία του την φύλαξη του οπλισμού των σωμάτων, όπως αυτά του Καραβίτη και του Βολάνη. Μετά τη δολοφονία του Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού, εστάλη από τον Μητροπολίτη Κοζάνης Φώτιο να διερευνήσει της συνθήκες του εγκλήματος και ανακάλυψε δάχτυλο της ρουμανικής προπαγάνδας στη σκιώδη αυτή υπόθεση). Διδάσκαλος του Μακεδονικού αγώνα στη περιφέρεια Αμυνταίου εχρίσθη ιερέας το 1907 στο Αμύνταιο στη θέση του αποβιώσαντος Παπακωνσταντίνου. Συνεδέθει με φιλία με τον μετέτεπη πρατριάχη αθηναγότα τότε αρχιδιάκανο στο Μοναστήρι).

Χατζηντίνος, (Ο Χατζης Κωνσταντίνος – Ντίνος. Επιστάτης του Ρεούφ Πασσά. Καταγόταν από το Αμύνταιο της Φλώρινας. Κάτοχος μεγάλης περιουσίας, παρείχε δωρεάν καταλύματα και τρόφιμα στα αντάρτικα σώματα).

Χατζής Αλέξανδρος του Ιωάννου του σταθμού (Καταγόταν από τα Βραχναίικα της Αχαΐας ήρθε οικογενειακώς στη περιοχή το 1885 και έδρασε ως πράκτορας Ά τάξης. Ήταν πρόεδρος της επιτροπής Άμυνας του Αμυνταίου έμπιστος συνεργάτης όλης της περιφέρειας Φλωρίνης και συνεργάτης του Ελληνικού προξενείου στο Μοναστήρι μαζί με τους Ι.Άιτα, Χρ.Τζήκα, Ν.Παπαλαζάρου, και Δ.Καπετάντση. Λόγω της εθνικής δράσης έγινε πολλές φορές στόχος Βουλγάρων κομιτατζήδων, που επιχείρησαν πολλές φορές να τον δολοφονήσουν).

Χατζής Δημήτριος του Ιωάννου (Γεννήθηκε το 1859 και απεβίωσε το 1910, καταγόταν από το Αμύνταιο. Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε ως τροφοδότης πολλών αντάρτικων σωμάτων).

Χατζής Ευάγγελος του Ρούση (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο. Στη διάρκεια του αγώνα μετέφερε όπλα, πυρομαχικά και άλλα είδη ιματισμού που προορίζονταν για τους άνδρες των ελληνικών αντάρτικων σωμάτων ως Μοναστήρι).

Χατζής Θεόδωρος του Ιωάννου του Σταθμού (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο 1872. Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε ως τροφοδότης των σωμάτων).

Χατζής Θεόδωρος του Χρήστου.

Χατζής Ιωάννης του Χρήστου του σταθμού (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο το 1880. Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε ως πράκτορας).

Χατζής Παντελής του Τρύφωνος (Καταγόταν από το Αμύνταιο. Ήταν ο πατέρας του αείμνηστου Δημάρχου Αμυνταίου Τρύφωνος Χατζή. Μεταφορέας όπλων. Το 1937 του απονεμήθηκε αναμνηστικό μετάλλιο Πράκτορα Ά Τάξης).

Χατζής Σταύρος του Ιωάννου του Σταθμού (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο το 1860 και απεβίωσε το 1919. Χρημάτισε ταμίας της επιτροπής αγώνα).

Χατζής Τραΐανός (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο το 1859 και χρημάτισε αναπληρωματικό μέλος της επιτροπής αγώνα. Επιπροσθέτως έδρασε ως κατηχητής (μύησε τον Αθανάσιο Παπαγιάννη από το Λέχοβο) και αγγελιοφόρος μεταξύ Μοναστηρίου και Αμυνταίο. Απεβίωσε το 1953).

Μησιάλης Σταύρος (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο. Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε ως Οπλίτης).

Βασίλης Γεωργιάδης (Γεννήθηκε στη Κλεισούρα και ήταν Γιατρός. Στη διάρκεια του αγώνα παρείχε ιατρικές φροντίδες στα αντάρτικα σώματα).

Γεωργιάδης Αλέξανδρος γιος του Βασίλη (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο. Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε ως Οπλίτης).

Αδελφοί Αργυριάδη (Γεννήθηκαν στο Αμύνταιο. Στη διάρκεια του Αγώνα έδρασαν ως Οπλίτες).

Βαγγέλης Παπαϊωάννου ( Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε ως Οπλίτης στα σώματα του Τσούντου Βάρδα και του Ανδρεανάκη).

Τασιόπουλος Σταύρος (Γεννήθηκε στο Αμύνταιο. Στη διάρκεια του αγώνα έδρασε ως Οπλίτης).

Σε επόμενα άρθρα θα παρουσιαστεί η δομή της οργάνωσης και αναλυτικά οι πρωταγωνιστές ανά χωριό αλλά και οι τρόποι δράσης της εντός και εκτός περιφέρειας. Σίγουρα θα υπάρχουν και άλλοι μακεδονομάχοι της πόλης του Αμυνταίου και των περιχώρων. Όποιος γνωρίζει ονόματα και διαθέτει στοιχεία ή ντοκουμέντα μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας και να προστεθούν στη λίστα. Για τη σύνταξη του άρθρου βασιστήκαμε σε ιστορικά συγγράμματα, στις εργασίες του ιστορικού ερευνητή Δυτικής Μακεδονίας Ηλία Χασιώτη, σε αφηγήσεις γερόντων και καταγραφή ιστορικών στοιχείων από εξειδικευμένους στο ίδος αυτο ερευνητές.

(Για αναπαραγωγή και αναδημοσίευση τμήματος ή ολόκληρου του κειμένου παρακαλούνται όπως ερωτηθούν οι συγγραφείς).

Κων/νος Μησιάλης
Ηλίας Χασίωτης
Ιστορικοί ερευνητές Δυτικής Μακεδονίας