Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
NOΣOKOMEIO ΣΤΗΝ ΟΔΟ 11ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
Στην κάτω πλευρά της οδού 11ης Οκτωβρίου, από το 1935 έως το 1959 ήταν εγκαταστημένο το Γενικό Νοσοκομείο Κοζάνης, σε ιδιωτικό κτίριο που είχε εκμισθωθεί από τον Γιάννη Βαρβέρη.
Πίσω δε από το κεντρικό κτίριο και σε μικρή απόσταση βρισκόταν το παράρτημα του, που αφορούσε ασθενείς με Λοιμώδη νοσήματα.
ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ
Πριν όμως συνεχίσω την ιστορία του νοσοκομείου της οδού 11ης Οκτωβρίου, νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να μιλήσουμε για την εξέλιξη της δημόσιας περίθαλψης στην πόλη, που πολλά προσέφερε στην υγειά των κατοίκων όχι μόνο των Κοζανιτών, αλλά και ολόκληρης της γύρω περιοχής.
Μιας περίθαλψης που πολλές φορές, στη χώρα μας, απαξιώθηκε από τους κρατούντες , αλλά ευτυχώς, κατά καιρούς , βρέθηκαν πρόσωπα που την στήριξαν βοηθώντας, έτσι τους αναξιοπαθούντες
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ
ΤΟ 1912 Λίγα χρόνια, πριν από την απελευθέρωση της Κοζάνης του 1912, οι Τούρκοι απεφάσισαν να μεταφέρουν την έδρα της στρατιωτικής μονάδας, από την Νεάπολη Βοΐου , πιο νότια στην πόλη της Κοζάνης.
Έτσι, επελέγη ο χώρος προς τα δυτικά, όπου περνούσε και ο δρόμος Κοζάνης- Σιάτιστας ,εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το Στρατόπεδο Μακεδονομάχων, για να είναι πιο κοντά στα σύνορα της τότε της Ελλάδος, έτσι ώστε να είναι σε καλύτερη θέση εν όψει πολέμου . Ανάμεσα στα άλλα κτίρια, που απεφάσισαν να κάνουν ήταν και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο για την περίθαλψη των τραυματιών του τυχόν πόλεμο.
Αυτό γεγονός το περιγράφει στο βιβλίο του, που εκδόθηκε το 1924 ο Π, Λίουφης.
Γράφει εν περιλήψει :
”Το αρχηγείο του στρατοπέδου ήταν έτοιμο τον Αύγουστο του 1912. Διπλά του υπάρχει ένα μικρο αλλά εύρυθμο Νοσοκομείο με ένα μικρο περίπτερο, με τρία τμήματα μετά χειρουργείου, όντας τέλειο με πλουσιότατη συλλογή χειρουργικών εργαλείων , φαρμακείου και ένα κτίριο της Ερυθράς Ημισελήνου και των παραρτημάτων, μαγειρείου,πλυντηρίου,απολυμαντικού κλιβάνου και δεξαμενής.
Το νοσοκομείο είναι ευρύχωρο και εμπλουτίσθηκε με καινούργια έπιπλα και σκεύη”.
Οι αποθήκες φαρμάκων δε του νοσοκομείου, κατά τον Λιούφη είχαν άξια σε φαρμακευτικό υλικό 300-400.000 φράγκων. Δυστυχώς, για τους Τούρκους και ευτυχώς για τους ΄Ελληνες ήταν τόσο γρήγορη η προέλαση του Ελληνικού στρατού, από τις αρχές που, στις 8/10 /1912 που ξεκίνησε ο πόλεμος που δεν το χρησιμοποίησαν.
Ξέρω ότι για για δεκαετίες λειτούργησε σαν στρατιωτικό νοσοκομειακό , δεν ξέρω όμως αν χρησιμοποιήθηκε και για περίθαλψη των πολιτών
ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ 1923-1925
Το πρώτο νοσοκομείο για τους πολίτες στην Κοζάνη, λειτούργησε από τις 13 Νοεμβρίου 1923.
Εγκαταστάθηκε στην Μητρόπολη Κοζάνης, μετά από πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Ιωακείμ Αποστολίδη .
Όταν διορίστηκε στην Κοζάνη, ο Μητροπολίτης Ιωακείμ βρέθηκε αντιμέτωπος με την παρουσία χιλιάδων ταλαιπωρημένων προσφύγων, με γέρους γυναίκες και μικρά παιδιά που, όντα θύματα της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922, έφθασαν στην Ελλάδα ρακένδυτοι και ταλαιπωρημένου, αφού εκδιώχθηκαν κακήν κακώς, οι άρρωστοι από τις κακουχίες .
Ο Ιωακείμ χωρίς δεύτερη σκέψη παραχωρεί το Μητροπολιτικό μέγαρο για την δημιουργία Νοσοκομείου και την περίθαλψη των προσφύγων και μεταφέρει τις υπηρεσίες της Μητρόπολης και την κατοικία του, σε ένα μικρο σπίτι στο βόρειο τμήμα της πόλης, σε άλλο υποδεέστερο χώρο.
Στην Μητρόπολη κατέλυσαν, ως τα τέλη του 1924 ασθενείς, αφού το κτίριο διαμορφώθηκε και εξοπλίστηκε κατάλληλα.
Ο ίδιος ήταν Μικρασιάτης από το Ορτάκιοι της Νικομήδειας και μάλιστα περιοχή που υπέφερε τα πάνδεινα την περίοδο 1914-1922, δεν μπορούσε παρά να ενδιαφερθεί για τους ταλαιπωρημένους συμπατριώτες, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τι σήμαινε προσφυγιά .
Η νοσηλεία των προσφύγων ήταν δωρεάν, πράγμα που έγινε και για όσους Κοζανίτες της πόλης ή της περιοχής είχαν ανάγκη νοσοκομειακής περίθαλψης και ήταν άποροι .
Το νοσοκομείο αυτό ονομάσθηκε Κεντρικό Νοσοκομείο Προσφύγων .
Ο πρώτος γιατρό,ς που διορίσθηκε (15 Νοεμβρίου 1923 ) λεγόταν Γεώργιος Ζωγράφος
Είχε στο εσωτερικό του κτιρίου 80 κρεβάτια και το καλοκαίρι, σε σκηνές άλλα 20.
ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΣΤΗΝ ΓΩΝΙΑ ΤΑΚΙΑΤΖΗΔΩΝ ΚΑΙ ΜΑΝΕΝΤΗ 1925 -1935
Στις αρχές του 1925, όταν τα πράγματά άρχισαν να ομαλοποιούνται, το νοσοκομείο εκμίσθωσε ιδιωτικό οίκημα και μεταφέρθηκε εκεί από το κτίριο της Μητρόπολης.
Η θέση, πιθανόν, βρισκόταν στην γωνία Τακιατζήδων και Μανέντη. Στις 9 Μαΐου 1929 συνεστήθη το ΑΔΕΛΦΑΤΟ του νοσοκομείου με την επωνυμία ΕΠΟΠΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ με την συμμετοχή στο συμβούλιο του Μητροπολίτη,του Δημάρχου και άλλων παραγόντων σχετικών με την υγεία.
Τότε ήταν που άρχισαν να γίνονται και προσπάθειες για κάτι καλύτερο και έγιναν ενέργειες από το Νομάρχη, από το Δήμαρχο Αστέριο Καραγκούνη και άλλους τοπικούς παράγοντες, για την ανέγερση κατάλληλου κτιρίου για τη στέγαση του νοσοκομείου προσφύγων, που εν τω μεταξύ μετονομάσθηκε σε Δημοτικό.
Το κτίριο, όμως, δεν επαρκούσε για τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες και έτσι το Αδελφάτο αναζητά νέο μεγαλύτερο κτίριο.
ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΣΤΗΝ 11ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1935-1958
Το Σεπτέμβριο του 1935 το νοσοκομείο εκμίσθωσε το τριώροφο κτίριο του Ιωάννη Βαρβέρη, όπου εγκαταστάθηκε, μέχρι το Σεπτέμβριο του 1958.
Το κτίριο αυτό βρισκόταν στην οδό 11ης Οκτωβρίου,δυτικά και σε επαφή με το κτίριο της πρώην ΑΤΕ και νυν Τραπέζης Πειραιώς.
Το Κεντρικό κτίριο είχε 3 ορόφους η δε διαμόρφωση ήταν κατάλληλη για την εποχή του, για νοσοκομείο.
Λίγο αργότερα, για τις ανάγκες των ασθενών με λοιμώδη νοσήματα, ενοικιάσθηκε και ένα μικρότερο κτίριο πίσω από αυτό με 2 ορόφους.
Κατά την κρίσιμη περίοδο των πολεμικών συγκρούσεων 1940-1949 ,φάνηκε η αδυναμία του κτιρίου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες και η σκέψη της δημοτικής αρχής, από την εποχή του Στ. Καραγκούνη (1929 ) για μόνιμη στέγαση σε μεγαλύτερο και μόνιμο χώρο, κατέστη εντελώς απαραίτητη για την εφαρμογή της.
Η προσπάθεια ενισχύθηκε με το άνοιγμα, το 1938, η από 28-3-1930 μυστική διαθήκη του Κοζανίτη Στάμκου Αναστασίου (ΦΕΚ 366/38), με την οποία μεταβιβάζει όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του στο Νοσοκομείο, για ανέγερση νέου κτιρίου.
ΜΑΜΑΤΣΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΟΖΑΝΗΣ
Το έτος 1939 έγινε από το Δήμο Κοζάνης απαλλοτρίωση οικοπέδου συνολικής έκτασης 16.420 τ.μ., το οποίο παραχωρήθηκε στο νοσοκομείο με δωρεά για την ανέγερση νοσοκομειακού κτιρίου.
Το έτος 1949, ο Δήμαρχος Κοζάνης Δημήτριος Ι.Τέρπος πήγε στην Αμερική σε μια προσπάθεια εγγραφής συνδρομητών των ομογενών για την ανέγερση νοσοκομείου στην Κοζάνη.
Δηλώθηκε προσφορά 45.000 δολαρίων.
Ο Κοζανίτης Κωνσταντίνος Μαμάτσιος, που βρίσκεται στην Αμερική από το 1907 δήλωσε ότι θα προσφέρει 100.000 δολάρια για τον ίδιο σκοπό.
Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε στις 27 Ιουνίου 1954 και το μεγαλοπρεπές κτίριο περατώθηκε και άρχισε να λειτουργεί από 1 Οκτωβρίου 1958 και τα εγκαίνια έγιναν 31 Μαΐου 1959. επί δημάρχου Βασιλείου Ματιάκη . Να σημειώσουμε ότι τα σχέδια του νοσοκομείου και η σχετική μελέτη έγιναν από τον μηχανικό του Δήμου Κοζάνης Ελευθέριο Βέλλιο, άνευ αμοιβής .
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΣΥΝΕΒΑΛΑΝ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΜΟΝΙΜΗΣ ΣΤΕΓΑΣΗΣ
Όπως περιγράψαμε πρωτοπόρος ήταν ο Μητροπολίτης Ιωακείμ, και το 1929 άρχισαν να γίνονται προσπάθειες, για κάτι καλύτερο το 1929 έγιναν ενέργειες από το Νομάρχη, από το Δήμαρχο Αστέριο Καραγκούνη και άλλους τοπικούς παράγοντες για την ανέγερση κατάλληλου κτιρίου για τη στέγαση του νοσοκομείου προσφύγων μετ ονομαζόμενο σε Δημοτικό.
Εκτός από τους προαναφερόμενους, σημαντική ήταν η συμβολή των δημάρχων Τέρπου,Τσουμή και Βασ. Ματιάκη και βέβαια των δυο μεγάλων ευεργετών Αναστάσιου Στάμκου και Κωνσταντίνου Μαμάτσιου, στους οποίους θα σταθούμε ξεχωριστά, δίνοντας λίγες πληροφορίες για την ζωή τους.
ΣΤΑΜΚΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ 1953- 1934
Ποιος ήταν Ο Α.Στάμκος που μεταβίβασε όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του στο Νοσοκομείο για ανέγερση νέου κτιρίου.
Ο Αναστάσιος Στάμκος γεννήθηκε στην Ερμακιά το 1853. Σε μικρή ηλικία αποφάσισε να αποχωριστεί την οικογένειά του και την πατρίδα του, για να φύγει στην Αμερική , εκεί με μεγάλες προσπάθειες και πολύ μόχθο απέκτησε σημαντικό πλούτο,
Γύρισε στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε στην Κοζάνη και συνέχισε τη οικονομική του δραστηριότητα, όπου και παντρεύτηκε την Αναστασία Βαρδάκα .
Διέθετε μεγάλη ακίνητη περιουσία και συγχρόνως, ενδιαφερόταν και βοηθούσε σε ό,τι μπορούσε να βοηθήσει στην ανάπτυξη της Κοζάνης.
Όταν πλησίαζε το τέλος της ζωής του, αποφάσισε στις 28/3/1930 να καθορίσει τους όρους της διαθήκης του και να ορίσει τους κληρονόμους του, έχοντας ως μάρτυρα, τον φίλο του, τον τραπεζίτη Δημήτριο Μπλιούρα.
Ένα τμήμα της περιουσίας του κληροδότησε στη γυναίκα του Αναστασία και έδωσε εντολή για την δημιουργία του «Στάμκειου Ιδρύματος»., το οποίο θα είχε σαν στόχο την κατασκευή νοσοκομείου, για την παροχή ιατρικής περίθαλψης στους πολίτες. ώστε να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε άπορους συμπολίτες, χωρίς πληρωμή και στους εύπορους με πληρωμή.
Η εκποίηση της ακίνητης περιουσίας του απέφερε το ποσό των 2.000.000 δρχ., τα οποία παραχωρήθηκαν στο κεντρικό νοσοκομείο της πόλης. Μετά τη δημιουργία του νοσοκομείου και την λειτουργία του, το 1958 ,η Μαιευτική πτέρυγα φέρει το όνομά του «Στάμκειος»
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΑΜΑΤΣΙΟΣ 1888-1962
Γεννήθηκε το 1888 στην Κοζάνη, από πάμφτωχους γονείς και έμεινε ορφανός από πατέρα σε ηλικία 3 ετών και λίγο αργότερα έχασε και την μητέρα του,γιατί δεν είχαν την δυνατότητα να επισκεφθούν γιατρό και να αγοράσουν τα φάρμακα.
Το 1907 πήγε στην Αμερική να δουλέψει.Το 1912 επιστρέφει στην Ελλάδα, για να πολεμήσει, για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Το 1913 ξαναφεύγει στην Αμερική στην Νέα Υόρκη, όπου εργάζεται για λίγο σαν βοηθός ζαχαροπλάστη και κάποια στιγμή φεύγει για το Μπρίστολ, όπου στήνει το δικό του ζαχαροπλαστείο, μαζί με την γυναικά του ΄Αννα Σιώμου συμπατριώτισσα του.
Παράλληλα, θα διευρύνει την γκάμα των εργασιών του, σε διάθεση χριστουγεννιάτικων δέντρων και ανάλογων αντικειμένων το Πάσχα, πώληση εφημερίδων και περιοδικών, πρόχειρο φαγητό και αναψυκτικά., κ.ά..
Στο Μπρίστολ δώρισε κεντρικό οικόπεδο για την ανέγερση ελληνορθόδοξης εκκλησίας και εντευκτηρίου, ενώ πρόσφερε μια αγροτική έκταση για επέκταση της πόλης.
Έχοντας την τραυματική εμπειρία της μητέρας του, που πέθανε στα χεριά του, θέλησε να προσφέρει στην πατρίδα μου, , ένα νοσοκομείο, ένα καταφύγιο στις ώρες της αρρώστιας και του πόνου για τους φτωχούς, όπως ήταν τότε εκείνος, για να μη πεθαίνουν οι γονείς τους, οι γυναίκες τους ή τα παιδιά τους, χωρίς γιατρό και χωρίς φάρμακα
Έτσι, όταν το 1946 ο τότε δήμαρχος Κοζάνης πήγε στην Αμερική, για να συγκεντρώσει χρήματα για την ανέγερση νοσοκομείου στην Κοζάνη, προσέφερε 100000 δολάρια (πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή του ), για ανέγερση του νοσοκομείου το οποίο προς τιμή του ονομάσθηκε Μαμάτσειο και βέβαια,αυτή δεν ήταν η πρώτη προσφορά για την πόλη της Κοζάνης, μιας και είναι γνωστή η αγορά από τον ίδιο του ωρολογίου που τοποθετήθηκε στο καμπαναριό του Αγ, Νικολάου της Κοζάνης, το 1939.
