Πιάνω συχνά στα χέρια μου κλασικά παραμύθια. Τα ξεφυλλίζω, τα διαβάζω -για την ακρίβεια τα ‘χω διαβάσει αμέτρητες φορές-, μυρίζω τις σελίδες τους, χαζεύω τις εικόνες τους, τις εξηγώ, τις αναλύω. Τα ποτίζω με χρώματα και μυρωδιές του «σήμερα», με αναμνήσεις νοσταλγικές του «αύριο» που θα ‘ρθει να μας βρει πριν καλά καλά το καταλάβουμε. Σκέφτομαι πως, πριν από χρόνια έβρισκα τον εαυτό μου παιδί στις σελίδες αυτές, και μετά από χρόνια στις ίδιες αυτές σελίδες θα ξαναβρίσκω τον παλιό μου εαυτό, και μαζί του τόσα άλλα που περνάνε ανεπιστρεπτί.
Πολλές φορές αναρωτιέμαι, διαβάζοντάς τα, τι είναι αυτό που τα κάνει αναλλοίωτα στον καιρό, ποια είναι η δύναμή τους, τι τα κάνει να αντέχουν στο χρόνο και τι στ’ αλήθεια θέλουν να μας πουν. Πόση γοητεία ασκούν στα παιδικά αυτιά, πόσο όμορφα είναι, μα και πόσο στενά συνδεδεμένα με κοινωνικά στερεότυπα της κάθε εποχής, ή με ‘διαχρονικά’ στερεότυπα που δεν αλλάζουν σε καμία εποχή.
Ας πούμε… Γιατί το τέλος των παραμυθιών να είναι πάντα καλό; Και οι καλοί; Γιατί να είναι πάντα όμορφοι; Και οι κακοί; Γιατί να είναι πάντα άσχημοι; Κι η μητριά; Γιατί να είναι πάντα κακιά; Κι ο φόβος…; Ναι, υπάρχει φόβος. Έχουν κάτι από ταινία τρόμου φορές τα παραμύθια… Η κοκκινοσκουφίτσα, που την τρώει ο λύκος μαζί με τη γιαγιά… Τα εφτά κατσικάκια, που η μαμά τους ανοίγει την κοιλιά του λύκου με ψαλίδι και τα βγάζει ζωντανά… Η κακιά νεράιδα που καταράστηκε την Κοιμωμένη να τσιμπηθεί από το αδράχτι και να πεθάνει… Η μάγισσα που τάιζε τον Χάνσελ για να τον παχύνει και μετά να τον φάει… Κι η άλλη μάγισσα που κρατούσε φυλακισμένη τη Ραπουνζέλ στον πύργο και τύφλωσε τον πρίγκιπα…
Το καλό και το κακό σε μια ατέλειωτη πάλη μέσα στο χρόνο. Το καλό που θριαμβεύει. Το κακό που νικάται. Σ΄ αυτό τον μη πραγματικό κόσμο, τον φανταστικό και ιδανικό, οι ήρωες καλούνται να παλέψουν και να ‘ρθουν αντιμέτωποι με αμέτρητες δυσκολίες, προκειμένου να βρουν την ευτυχία. Όπως συμβαίνει και στη ζωή. Μόνο που στη ζωή το κακό δεν τιμωρείται πάντα, κι οι καλοί δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ευτυχούν. Αμέτρητες σκέψεις, απόψεις, αντιλήψεις και παραδοχές, εισχωρούν από νωρίς στο μυαλό των παιδιών ως δεδομένες: Η ηθική σύγκρουση ανάμεσα στο καλό και στο κακό, το επιτρεπτό και το μη επιτρεπτό, το αποδεκτό και το μη αποδεκτό, η παρέκκλιση, ο άντρας, η γυναίκα, οι ρόλοι κι οι διαφορές. Οι κοινωνικές και ηθικές μας αξίες εκφρασμένες και εικονογραφημένες λεπτομερώς. Άριστα διατυπωμένες στις αδρές γραμμές ενός αθώου παραμυθιού. Διαβάζοντας ένα κλασικό παραμύθι, αντιλαμβάνεται κανείς πολλά για την κοινωνία και τον πολιτισμό του.
Σαφώς σήμερα υπάρχουν πολλές διαφορετικές «φωνές», που μας διηγούνται τα παραμύθια «αλλιώς», για να δούμε την άλλη οπτική της πραγματικότητας. Ήρθε, για παράδειγμα, ο Ρούνι το κακό γουρούνι, για να συμφιλιωθεί τελικά με τα τρία μικρά –καλά- λυκάκια, και να ανατραπεί έτσι, παράλληλα, η εικόνα του αιώνιου κακού λύκου. Και δεν είναι, βέβαια, η μόνη ανατρεπτική ιστορία αυτή. Στα σημερινά παραμύθια ο λύκος δεν είναι πια τόσο κακός. Ούτε οι πριγκίπισσες είναι πάντα ξανθιές.
Υπάρχει μία εντελώς διαφορετική θεώρηση και παρουσίαση των πραγμάτων γενικά. Κι αυτό είναι πολύ θετικό. Τα σύγχρονα παραμύθια είναι προσαρμοσμένα στην εποχή και τα δεδομένα της.
Λένε πως είναι καλό να παρουσιάζει κανείς στα παιδιά μία άλλη εκδοχή των κλασικών παραμυθιών. Μια εκδοχή πιο ήπια, πιο εύκολα «αποδεκτή», που να κλειδώνει, ας πούμε τη γιαγιά στη ντουλάπα και να μην την αφήνει στα δόντια του λύκου… Δεν ξέρω αν αυτό είναι το ιδανικό, αν πρέπει να ‘αποκρύπτει’ κανείς την αλήθεια ή όχι. Για κάποιο λόγο, εντελώς δικό μου, δεν μου αρέσει να τα «πειράζω» τα παραμύθια. Μου αρέσουν όπως είναι. Θέλω απλά να λέω ότι υπάρχει και η «άλλη» εκδοχή. Ότι τα πράγματα δεν έχουν μόνο μία όψη. Είναι σαν την παράδοση. Μπορεί να μην εκφράζει αυτό που είσαι σήμερα, να έχει αναφορές σε κάτι το εντελώς «άλλο» και παρελθοντικό, όμως την αγαπάς και τη θέλεις έτσι όπως είναι, γι’ αυτό ακριβώς που είναι.
Τα κλασικά παραμύθια φέρνουν μαζί τους όλα τα στερεότυπα της κοινωνίας μας, αυτή είναι η αλήθεια. Και είναι μάλλον λιγάκι τρομαχτικά κάποιες φορές. Παρόλα αυτά, έχουν απίστευτη δυναμική. Και θα ασκούν πάντα μεγάλη γοητεία σε μικρούς και μεγάλους. Σε κάθε εποχή. Δεν ξέρω γιατί… είμαι όμως βέβαιη πως, και μετά από χρόνια, πολύ πιο μετά από εμάς, η Χιονάτη πάντοτε θα δαγκώνει ένα μήλο, η κοκκινοσκουφίτσα πάντα θα θέλει να σωθεί από το λύκο, η μολυβένια καρδιά του στρατιώτη και το στέμμα της μπαλαρίνας θα καίγονται ακόμα στις φλόγες μαζί, κι η Σταχτοπούτα θα χάνει το γοβάκι της, και κάποιος πρίγκιπας θα ψάχνει να τη βρει.
Κι έτσι, απολύτως κλασικά, πάντα θα ζουν αυτοί καλά, κι εμείς καλύτερα.