Αναζητήσεις σε ένα βουνό – θρύλο: Το «σύνορο» του Γράμμου



Ο Γράμμος ήταν για τα Δυτικά Βαλκάνια κάτι σαν τον Όλυμπο των αρχαίων προγόνων! Γύρω από αυτό το βουνό πλανιόταν ο παλμός της ζωής των Βλάχων.

Ηταν το κέντρο γύρω από το οποίο…εκινούντο όλες οι κοινωνίες των πολυφυλετικών Δυτικών Βαλκανίων: Ηπειρώτες κτιστάδες, κυρατζήδες, Αρβανιτόβλαχοι, Βλάχοι, Σαρακατσάνοι, Αλβανοί. Το βουνό… ατύχησε να βρεθεί στο σύνορο με τις μεγάλες κατατάξεις των Βαλκανίων… Και μοιράστηκε! Μαζί μοιράστηκαν και οι άνθρωποί του, δώθε και κείθε.

Το βουνό έχει το μοναδικό χάρισμα να… μοιάζει εύκολο στον κυνηγό ή στον περιπατητή! Σαν να το κάνει επίτηδες για να σε παρασύρει. Ομως, μόνο εύκολο δεν είναι.

Εμείς, που αξιωθήκαμε και κυνηγήσαμε τις πλαγιές του, τον γνωρίσαμε με τα σκουριασμένα «σημάδια» του Εμφύλιου σπαραγμού στον κορμό του. Με τα παλιά πολυβολεία, τους κάλυκες και τους όλμους. Με τα φυλάκια και τα τολ του στρατού. Με τις περιπολίες των φαντάρων που φύλαγαν τα περάσματα με την Αλβανία. Με τους Αλβανούς τυχοδιώκτες ή λαθρέμπορους, αλλά και τους μπεσαλήδες βοσκούς και από τις δυο πλευρές των συνόρων… Η απεραντοσύνη του μαγικού αλπικού Βουνού, όλα τα εξανέμιζε, τα σκόρπιζε και τα εξάγνιζε.

Κοντά 150 χρόνια πριν, μεσουρανούσε εκεί το διάσημο βλαχοχώρι, η Γράμμουστα. Για τα μάτια μιας όμορφης τσελιγκοπούλας -λέει η ιστορία- την ξεθεμελίωσε ο Αλή Πασάς. Και οι Βλάχοι σκόρπισαν σε άλλα χωριά για να προκόψουν, με τον Γράμμο όμως πάντα στην καρδιά τους…

Λάθος εντύπωση…

Τα απέραντα βοσκοτόπια του φιλοξενούσαν δεκάδες χιλιάδες γιδοπρόβατα που εξασφάλιζαν τροφή και πλούτο για τους Βλάχους (έστελναν γάλα και τυροκομικά, σε όλα τα Βαλκάνια τότε). Αν κυνηγάς στον Γράμμο δεν μπορείς να μη σκέφτεσαι τις ψυχές που τον περπάτησαν και τον έζησαν πριν από σένα, που πολέμησαν, που κοιμήθηκαν στις ομίχλες του ή χάθηκαν εκεί πάνω. Ακόμα και στις μέρες μας, κάποιοι τελευταίοι τυχοδιώκτες των συνόρων πάγωσαν σε απρόβλεπτες θύελλες και… βρέθηκαν αγκαλιασμένοι την άνοιξη, που έλιωσαν τα χιόνια.

 
Ο συντροφός μου στην τελευταία εξόρμηση στον Γράμμο, σ’ ένα διάλειμμα της πορείας μας.

Ο συντροφός μου στην τελευταία εξόρμηση στον Γράμμο, σ’ ένα διάλειμμα της πορείας μας.

Το βουνό έχει το μοναδικό χάρισμα να… μοιάζει εύκολο στον κυνηγό ή στον περιπατητή! Σαν να το κάνει επίτηδες για να σε παρασύρει. Ομως, μόνο εύκολο δεν είναι. Αν το χαρακτηρίζει μια λέξη είναι… η απεραντοσύνη! Τα υψόμετρα των κορυφών του είναι αλπικά, όλα σχεδόν πάνω από τα 2.000 μέτρα. Οι κλίσεις του αλλού ομαλές και αλλού απότομες, έως κοφτές και απάτητες…

Ο κυρίως Γράμμος είναι ένα γιγάντιο πέταλο με τις δύο πλευρές του -βορεινή και δυτική- να αποτελούν σύνορα με την Αλβανία. Δύο παρακλάδια του -το Κάμενικ και οι Αρένες- στέκουν σαν πόδια που τον ριζώνουν μέσα στο ελληνικό έδαφος.

Οι πέρδικες…

Η κούραση στον Γράμμο θα έρθει από τις αποστάσεις, τη διαρκή αστάθεια της περπατησιάς στο γλιστερό γρασίδι και στην τριμμένη πέτρα.

Η κούραση στον Γράμμο θα έρθει από τις αποστάσεις, τη διαρκή αστάθεια της περπατησιάς στο γλιστερό γρασίδι και στην τριμμένη πέτρα.

Ο Γράμμος δεσπόζει σαν «κάστρο» ανάμεσα στην Ηπειρο και την Καστοριά. Τα νερά κυλάνε παγωμένα παντού, ακόμα και τις χρονιές με ξηρασία… Αν περπατήσεις τον Γράμμο ακολουθώντας κάποια από τα μυριάδες πατήματα των ζώων που τον βόσκουν, η κούραση δεν θα έρθει από την κλίση ή τους χαλιάδες, όπως στην Πίνδο. Η κούραση στον Γράμμο θα έρθει από τις αποστάσεις, τη διαρκή αστάθεια της περπατησιάς στο γλιστερό γρασίδι και στην τριμμένη πέτρα.

Οσοι από εμάς αγαπούν τα σκυλιά μεγάλης έρευνας, εδώ θα τα λατρέψουν, αλλά… και θα τα απομυθοποιήσουν. Γιατί εδώ βλέπει κανείς πραγματικά… πόσο πάει και για πόσο πάει ένα κυνηγόσκυλο! Και κυρίως… τι βρίσκει -αν βρίσκει- και με τι κουράγια συνεχίζει να βρει το επόμενο κοπάδι πέρδικες!

Κάποτε το βουνό ήταν όντως ένας εξαιρετικός περδικότοπος. Σήμερα, οι δρόμοι που κόβουν το μεγάλο πέταλο στα δύο, όπως και η κυνηγετική πίεση από όλους όσοι έλκονται από τον θρύλο του βουνού, έχουν μειώσει τα πουλιά. Ο Γράμμος πάντως, έχει και καμπίσιες και βουνίσιες πέρδικες επάνω του! Οι καμπίσιες είναι αυτές οι μικρές βαλκανικές με το πολύ γρήγορο πέταγμα και την πολύ νευρική συμπεριφορά. Οι βουνίσιες όμως είναι μεγάλες, αλλιώτικες, με έντονα χρώματα. Εκμεταλλεύονται την απεραντοσύνη του βουνού και χάνονται με μεγάλα πετάγματα, έτοιμες πάντα να αποδράσουν σαν φαντομάδες.

 
Το «σύνορο» του Γράμμου

Ο Γράμμος είναι ένα βουνό που σαρκάζει με την αφέλεια όποιου κυνηγού φαντάζεται πως θα βρει τα πουλιά στα ισάδια και στα αλπικά λιβάδια. Οχι ότι δεν είναι ποτέ εκεί, αλλά αν νιώσουν τον κίνδυνο θα τραβηχτούν στα ρέματα και στα «κοφτά» που δεν πατιούνται. Εχω κάνει εκεί κάποια από τα καλύτερα κυνήγια μου, εκεί όμως έχω σημειώσει και τα περισσότερα «κουλούρια» μου! Και τα μεν και τα δε ήταν πληρωμένα με πολλά χιλιόμετρα και πολύ μα πολύ ιδρώτα!

Οι αλλαγές…

Σήμερα ο Γράμμος αλλάζει γρήγορα… Τα γιδοπρόβατα μειώθηκαν δραματικά και τη θέση τους πήραν τα μοσχάρια ελεύθερης βοσκής. Τα μαντριά των παραδοσιακών Βλάχων δεν γεμίζουν πια με αρνιά, γιατί έχουν κόπο και μόχθο ασυμβίβαστο με τη γρήγορη επιθυμία κέρδους.

Τα τελευταία χρόνια η οικοπεδοποίηση και η οικοδομική δραστηριότητα έκαναν και εδώ την εμφάνισή τους. Αρχισαν να φτιάχνονται σπίτια και βίλες στη θέση της παλιάς Γράμμουστας, οι δρόμοι που οδηγούν στον Γράμμο βελτιώθηκαν, ενώ η πρόσβαση είναι πια εύκολη και χωρίς τετρακίνητο αμάξι. Στα απέραντα δάση γύρω του, τα γιγάντια καπριά του τόπου κυνηγιούνται από μακεδονίτικες και ηπειρώτικες παρέες…

Ο τόπος μέσα στα χρόνια που τον επισκέπτομαι αλλάζει: η βλάστηση μεγαλώνει, η υλοτομία δεν προλαβαίνει να την ελέγξει. Οι οξιές και τα ελατόπευκα που είναι ο γνήσιος πλούτος του βουνού, πέφτουν σήμερα θύματα λαθροϋλοτομίας από οργανωμένα κυκλώματα και Αλβανών και Ελλήνων.

Η ελπίδα για ένα καλό κυνήγι μαζεύει κάθε χρόνο κυνηγούς από όλη την Ελλάδα, αλλά… το «καλό κυνήγι» είναι όλο και σπανιότερο όσο περνούν τα χρόνια. Επειδή όμως το χούι πεθαίνει τελευταίο, δεν αρνήθηκα την πρόσκληση του φίλου μου του Νικόλα και φέτος ανεβήκαμε μαζί στο απέραντο βουνό. Ο Γράμμος σε ζωντανεύει! Εδώ διαμορφώνεις στρατηγική για να μπορέσεις να «μαζέψεις» τον τόπο, να κυνηγήσεις με τέχνη, να βγάλεις τις διαδρομές, να έρθεις στα όρια των αντοχών σου, των δικών σου και των σκύλων σου…

Κατεβαίνοντας από το βουνό, η τελευταία μόδα έκανε την εμφάνισή της… με καπνούς: ήταν το κάψιμο των κέδρων που περιορίζουν το λιβάδι των μοσχαριών. Ο Αλβανός βοσκός -εργαζόμενος σε Ελληνα τσέλιγκα βέβαια- περπατά, ανάβει στουπιά και καίει κέδρα. Ο καπνός υψώνεται πυκνός σε σειρές, σαν σύνθημα Ινδιάνων!

Τα κέδρα «κλέβουν» τόπο και χορτάρι από το λιβάδι, γίδια δεν υπάρχουν πια, η εύκολη λύση είναι το… κάψιμο.

Η απουσία κάθε κρατικής μέριμνας εδώ πάνω είναι τόσο επικίνδυνη όσο και η προσπάθεια να γίνει ο τόπος αποστειρωμένο «Πάρκο» με εξόριστο τον άνθρωπο βοσκό, κυνηγό ή υλοτόμο…

Φεύγοντας στον κατήφορο, δύο θηλυκά ζαρκάδια πέρασαν μπροστά μου πάνω στον δρόμο. Ετσι, για να αφήσουν σαν δώρο τη χάρη που σκορπά η κίνησή τους. Ο Γράμμος είναι ένα βουνό που δεν το ξεχνάς ποτέ. Είναι ένας κόσμος από μόνο του…

 
ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;

Θα ήθελα να έκανα ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, για να δω πώς ήταν το βουνό βοσκημένο από τα χιλιάδες γιδοπρόβατα, την εποχή που ο Αλή Πασάς έβαζε στο μάτι το κορίτσι της Γράμμουστας.

Στα Βαλκάνια η σχέση του ανθρώπου και του βουνού είναι αρχαία, και όχι πάντα ιδανική…

Με όλες τις εκτροπές, τις λαθροθηρίες και τις άλλες ανομίες, στον Γράμμο συνεχίζουν να υπάρχουν σήμερα και αγριόγιδα και ζαρκάδια και αρκούδες και λύκοι.

Νίκος Κράλλης
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Νίκος Κράλλης

ethnos.gr
το είδαμε στο fouit.gr

Σχολιάστε

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.