Mπορείς να κλέψεις τις εικόνες; Αυτές τις κιτρινισμένες φωτογραφίες του μυαλού «για το σπίτι, όπου εγκαταστάθηκαν οι παππούδες από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία…». Εκεί, στη μέση της Σαριγκιόλ, της Κίτρινης Λίμνης, που την αποξήραναν πριν από τον Πόλεμο για να στηθούν στην κοιλάδα της Κοζάνης τα χωριά των προσφύγων και αργότερα, όταν ανακαλύφθηκε ο πολύτιμος λιγνίτης, τα εργοστάσια της ΔΕΗ. Τις εικόνες για τα σπίτια της Χαραυγής, του Κλείτους, της Εξοχής, του Κόμανου, της Καρδίας, των χωριών που «σήκωσε» ο λιγνίτης και ξανάστησε η ΔΕΗ, λίγο μακρύτερα, έξω από την Κοζάνη, τις πήραν μαζί τους αυτοί που έφυγαν.
Αυτό δεν το ήξερε ο άνδρας που
έσκαβε με μανία σε έναν εγκαταλελειμμένο κήπο του έρημου Κλείτους για να πάρει μια τριανταφυλλιά. «Καλησπέρα σας, ζούσατε εδώ παλιά;» τον ρώτησε ο φωτογράφος της «Κ». «Οχι, είμαι από την Πτολεμαΐδα», απάντησε. «Και γιατί ξεριζώνετε την τριανταφυλλιά;» «Θα την πάρω σπίτι μου. Δουλεύω πολλά χρόνια εδώ στη ΔΕΗ…», είπε και έκλεισε με νόημα το μάτι.
Οπως συμβαίνει με την τριανταφυλλιά και τον άντρα, έτσι ακριβώς συμβαίνει με τη ΔΕΗ και τα χωριά του λεκανοπεδίου, από τη δεκαετία του ’70 και εντεύθεν. Εκεί που τα χωριά των προσφύγων είχαν ριζώσει, όπως η τριανταφυλλιά στον κήπο της του Κλείτους, ήρθε το γιγαντιαίο πρόγραμμα της (αναγκαστικής) μετεγκατάστασης οικισμών και όλα σχεδόν τα χωριά που βρέθηκαν πάνω από τα πλούσια κοιτάσματα άλλαξαν τόπο στον χάρτη της Κοζάνης. Για πολλούς από τους κατοίκους οι απαλλοτριώσεις και οι αναγκαστικές μετακινήσεις ήταν μια καλύτερη τύχη. Απέκτησαν καινούργια σπίτια, τα χωριά ρυμοτομία, σύγχρονα δίκτυα υποδομών. Για άλλους ήταν ένας νέος ξεριζωμός. Γι’ αυτόν τον λόγο, ορισμένοι επιμένουν σήμερα να επιστρέφουν ανάμεσα στις χορταριασμένες αυλές και στα χαλάσματα των έρημων πια χωριών τους, όσων δεν κατάπιαν ακόμη οι μεγάλοι εκσκαφείς της ΔΕΗ και δεν σκεπάστηκαν από τους ταινιόδρομους και την τέφρα.
Ο κυρ Γιάννης ήταν από τους τελευταίους που έφυγαν το 1990 – 91 για να εγκατασταθούν στη Νέα Χαραυγή. Το σπίτι του ακόμα είναι όρθιο και επιστρέφει για να φροντίσει καθημερινά 30 πρόβατα, τέσσερα σκυλιά κι ένα μικρό κοτέτσι. Εχει γυναίκα, τρία παιδιά και όταν δεν δουλεύει ως φύλακας, περνάει όλη τη μέρα του στο παλιό χωριό επισκευάζοντας… αναμνήσεις μιας άλλης καθημερινότητας.
Στο Κλείτος τα γιγαντιαία μηχανήματα της ΔΕΗ μπήκαν πέρυσι. Γκρέμισαν τα πάντα και άφησαν σαν νησίδες σε θάλασσα την εκκλησία, ένα βουλκανιζατερ κι ένα – δυο σπίτια. Ο κυρ Κωστας και η οικογένειά του, αν και απέκτησαν καινούργιο σπίτι στο Νέο Κλείτος, δεν φεύγουν γιατί φροντίζουν την κτηνοτροφική μονάδα. «Εγινε η μετεγκατάσταση, αλλά δεν σκέφτηκαν να βρουν χώρους για τους κτηνοτρόφους». Ο διπλανός Κόμανος είναι πια στο κέντρο της εξόρυξης. Εκεί που ήταν το χωριό είναι πλέον μια «τρύπα» εκατό μέτρων. Μόνο η εκκλησία και το νεκροταφείο απέμειναν όρθια.
Αλλά δυο χωριά, η Ποντοκώμη και η Μαυροπηγή, θα μετεγκατασταθούν τα επόμενα πέντε χρόνια, ενώ στις αρχές του χρόνου το ΥΠΕΚΑ ανακοίνωσε τη μετεγκατάσταση των οικισμών Ακρινής Κοζάνης και Αγίων Αναργύρων Φλώρινας όχι για τον λιγνίτη τους, αλλά λόγω της μεγάλης ρύπανσης που καθιστά απαγορευτική την παραμονή τους και «βαφτίζει» τους 1.500 κατοίκους ως τους πρώτους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες της χώρας. Ο πρόεδρος του Συλλόγου Περιβάλλοντος Ακρινής κ. Κ. Πουτακίδης και εκπρόσωποι φορέων της περιοχής εκφράζουν αμφιβολίες για την εφαρμογή του προγράμματος μετεγκαταστάσεων, λόγω της οικονομικής κρίσης και των σχεδίων περί ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ.
Καθημερινή
