Η περίοδος της Γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα, και φυσικά και στην Κοζάνη ήταν μια από τις πιο τραυματικές στην ιστορία της χώρας που είχε πέραν των άλλων , δυσμενείς οικονομικές συνέπειες και πείνα.Οι κατοχικές δυνάμεις λεηλάτησαν τον πλούτο, τις πρώτες ύλες και τα προϊόντα της χώρας για να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες, εξαθλιώνοντας τον Ελληνικό λαό. Μάλιστα ανάμεσα στο 1941-1942 ξέσπασε μεγάλος λιμός στην Αθήνα. Χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως ηλικιωμένοι και παιδιά, πέθαναν από την πείνα. Η εκτεταμένη εκτύπωση νέου χρήματος για την κάλυψη των αναγκών των κατακτητών προκάλεσε ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, καταστρέφοντας την αγοραστική δύναμη του πληθυσμού.
Η κατάσταση αυτή δημιούργησε μετακινήσεις πληθυσμού από τα αστικά κέντρα στη περιφέρεια κυρίως σε μικρά χωριά όπου υπήρχουν καποιες ποσότητες τροφίμων ,οι μικροκαλλιεργητές από την μικρή ποσότητα δημητριακών ή κτηνοτροφικών προϊόντων (που λόγο της ποσότητας δεν προκαλούσαν ενδιαφέρον για τους κατακτητές ) κάνοντας οικονομία στις δικές τους ανάγκες τα διέθεταν σε πολίτες που λιμοκτονούσαν ανταλλάσσοντας με είδη του σπιτιού τους κυρίως. Όσοι δε πολίτες είχαν συγγενικές άλλες σχέσεις με χωριά ,εγκατέλειπαν την πόλη και έμειναν στα χωριά και αυτό συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της κατοχής, μέχρι την αποχώρηση των Γερμανών
Ο ΑΣΤΑΘΜΗΤΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΤΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΠΟΥ ΕΣΩΣΑΝ ΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ
Η 2 τελευταία χρονιά της κατοχής ήρθε στην Κοζάνη , ο Αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος Καντιώτης αντικαθιστώντας τον δολοφονηθέντα από τους Γερμανούς Αρχιμανδρίτη Ιωακείμ Λίουλια από τον Κρόκο .
Ο Καντίωτης με τον πύρινο λόγο του έβγαλε στην επιφάνεια τα φιλανθρωπικά αισθήματα των Κοζανιτών κατορθώσε να οργανώσει συσσίτια, σώζοντας τον κόσμο από την πείνα και συγκρατώντας τον πληθυσμό μέσα στην πόλη της Κοζάνης . Έκανε συσσίτια, που άρχιζαν από 50 πιάτα και έφτασαν τα 8.150 πιάτα ημερησίως. Επιστράτευσε γιατρούς που παρακολουθούσαν δωρεάν την υγεία των παιδιών και των γερόντων. Όσοι κινδύνευαν έμπαιναν σε ειδικό πρόγραμμα με την παρακολούθηση των γιατρών και με ενισχυμένη τροφή μέσα στην ΕΣΤΙΑ συσσιτίων.
Πάρα πολλά παιδιά σώθηκαν χάρη στην δική του φροντίδα.
Ο ίδιος δεν έφαγε ποτέ ούτε σπυρί φαγητό από τα μεγάλα συσσίτια που έκανε. Ο ίδιος έτρωγε στην λέσχη των δημοσίων υπαλλήλων τα νερόβραστα και ευτελή φαγητά που προσέφεραν. Κινδύνεψε στην πόλη πολλές φορές να οδηγηθεί στα γερμανικά αποσπάσματα, Κατηγορήθηκε στους Γερμανούς και από τους μαυραγορίτες και από άλλους φθονερούς ανθρώπους ως κομμουνιστής, γιατί μέσα στα συσσίτια ήταν και 500 παιδιά Ελλήνων, που οι γονείς τους έφυγαν στα βουνά για να αντισταθούν στον κατακτητή. Κινδύνευε, αλλά δεν εγκατέλειπε τον αγώνα· δεν έφευγε στα όρη για να σωθεί και ο Θεός τον προστάτευε και θαυματουργικός επενέβαινε και τον έσωζε..
ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟ
Έφυγαν οι Γερμανοί αλλά δυστυχώς το κακό συνεχίστηκε με τον χειρότερο τρόπο μια και με την υποκίνηση ξενών δυνάμεων ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος .
Η ακραία πολιτική πόλωση και οι διώξεις που ακολούθησαν την απελευθέρωση ενέτεινε την ανάγκη για φυγή από τις αγροτικές περιοχές, όπου πιο συχνά υπήρχαν συγκρούσεις.
Με τον εμφύλιο (1946-1949) οι μετακινήσεις είχαν την αντίθετη φορά τόσο στις άλλες πόλεις της Ελλάδας όσο και στην Κοζάνη
Αιτίες για τις μετακινήσεις αυτές από την ύπαιθρο στις πόλεις γινόταν γιατί πολλοί άνθρωποι ένοιωθαν ότι ήταν ασφαλείς στην πόλη και θα περιοριζόταν ο φόβος διώξεων .
Ο εμφύλιος πόλεμος και οι συγκρούσεις μεταξύ των αντιπάλων παρατάξεων, σε συνδυασμό με την τρομοκρατία και το κλίμα γενικευμένης βίας, έκαναν την ύπαιθρο επικίνδυνη για την επιβίωση των αμάχων.
Οι καταστροφές από τον πόλεμο και την κατοχή, είχαν τελικά στην κατάρρευση της αγροτικής παραγωγής και στην ακραία φτώχεια.
Οι πόλεις, παρά τις δυσκολίες τους, προσέφεραν μεγαλύτερες ελπίδες για εύρεση τροφής και εργασίας. Ακόμα στα αστικά κέντρα συγκεντρωνόταν η ανθρωπιστική βοήθεια από τη συμμαχική οργάνωση UNRRA και άλλους . οργανισμούς, παρέχοντας τρόφιμα και βοήθεια σε όσους την είχαν ανάγκη.
Έχω προσωπική εμπειρία από την ενοικίαση του ενός μικρού δωματίου του προσφυγικού μας σπιτιού 4 ατόμων και μάλιστα κάποιων ενόπλων από διπλανό χωριό της Κοζάνης το 1947 που παρ’ ολίγο να μου στοιχίσουν τη ζωή.
Συγκεκριμένα όπως πληροφορήθηκα σε ηλικία 30 χρονών από πελάτη της επιχείρησης που άνοιξα στην Κοζάνη σαν Γεωπόνος εκείνη τη χρονιά έμενε στο σπίτι μας, μου είπε ότι παίζοντας μαζί μου που ήμουν 3 χρόνους και έχοντας στα χέρια ένα πιστόλι έκανε πως θα με σκοτώσει , βλέποντας η μητέρα μου έτρεξε και φώναξε << Τι κάνεις εκεί Β…. θα το σκοτώσεις το παιδί, άφησε κάτω το πιστόλι >> Ο Β…της απάντησε << Μη φοβάσαι κ. Η ελισάβετ το πιστόλι είναι άδειο .Να κοίτα .. >> ακουμπάει την κάνη του πιστολιού στο παλάμη του και πάντα την σκανδάλη , το όπλο ήταν γεμάτο και το χέρι του τρύπησε από τη σφαίρα , όπως μου διηγήθηκε ο ίδιος, δείχνοντας συγχρόνως το χέρι του με το σημάδι και αυτό το γεγονος μου το επιβεβαίωσε αργότερα η μητέρα μου .
ΠΟΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΟΛΗ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΩΝ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ ΕΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ
Οι ανθρώπινες απώλειες στην Ελλάδα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν τεράστιες και υπολογίζονται σε εκατοντάδες χιλιάδες, καθώς περιλαμβάνουν στρατιωτικές απώλειες, θανάτους από την πείνα της Κατοχής, έργα και τον αφανισμό του Εβραϊκού πληθυσμού.
Οι ακριβείς αριθμοί είναι δύσκολο να καθοριστούν με ακρίβεια, αλλά οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για: Συνολικές απώλειες: 300.000 έως 800.000 νεκρούς: Ποσοστό επί του πληθυσμού εκτιμάται ότι το 7% με 11% του ελληνικού πληθυσμού πέθανε ως αποτέλεσμα της Κατοχής.
Από τον εμφύλιο συνολικοί νεκροί: 150.000,58.000. Άλλες εκτιμήσεις αναφέρουν πάνω από 160.000, με περίπου 40.000 από αυτούς να είναι άμαχοι.
Ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων (πιθανώς πάνω από 1 εκατομμύριο) αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα σπίτια του, ζώντας σε άθλιες συνθήκες σε καταυλισμούς στις πόλεις.
Η ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΠΟΤΕ.
Το χρονικό πλαίσιο, 1940-1951, οπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, πιο συγκεκριμένα τα δεδομένα της απογραφής στην αρχή και το τέλος της δεκαετίας στα οποία βασίζομαι και σχολιάζω προέρχονται από το 1940 και το 1951 αντίστοιχα.
Αν κάποιος δει την απογραφή του 1940 και την απογραφή του 1950 θα δει ότι στην πόλη της Κοζάνης καταγράφηκαν :
Κάτοικοι της Κοζάνης το 1940 : 14022
Κάτοικοι της Κοζάνης το 1951 : 17651
Η Κοζάνη σε αριθμό κατοίκων παρά το γεγονός ότι συνέβησαν δραματικά γεγονότα που θα μπορούσαν να μειώσουν τον πληθυσμό παρουσίασε αύξηση στον πληθυσμό της κατά 3659 κατοίκους, ήτοι σε ποσοστό 21,70%. Δυστυχώς κάνεις δεν κατέγραψε τον αριθμό των πολιτών που εκείνη την εποχή εγκατέλειψαν τα χωριά τους και κατέφυγαν στην πόλη ,άλλα ούτε αργότερα όταν πέρασε η μεγάλη μπόρα του εμφυλίου , πολλοί από αυτούς δεν επέστρεψαν στα χωριά τους και έγιναν μόνιμοι κάτοικοι της πόλης.
ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ
Η αστικοποίηση του Ελληνικού πληθυσμού μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο ήταν ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικοοικονομικά φαινόμενα της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας, με ραγδαίους ρυθμούς και καθοριστικές συνέπειες.
Ο πόλεμος προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές στην ύπαιθρο και ανασφάλεια, αναγκάζοντας χιλιάδες ανθρώπους να αναζητήσουν καταφύγιο και ασφάλεια στα μεγάλα αστικά κέντρα, κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.
Η αγροτική οικονομία αδυνατούσε να προσφέρει επαρκούς και αξιοπρεπούς διαβίωσης στα χωριά , οδηγώντας στην ερημοποίηση της
Τα αστικά κέντρα προσέφεραν περισσότερες προοπτικές εργασίας, εκπαίδευσης και υπηρεσιών, καθώς η χώρα εισερχόταν σε μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης και περιορισμένης εκβιομηχάνισης, μια και η Ελληνική αστικοποίηση δεν συνδέθηκε τόσο άμεσα με τη βιομηχανία όσο σε άλλες χώρες.
Η πόλεις θεωρούνταν κέντρο προόδου, εκσυγχρονισμού και κοινωνικής ανέλιξης, ασκώντας έντονη έλξη στους κατοίκους της ύπαιθρο .
Αποτέλεσμα όλης αυτής της κατάστασης ήταν η γιγάντωση του πληθυσμού της Αθήνας κυρίως αλλά και της Θεσσαλονίκης.
Στην πόλη της Κοζάνης υπήρχε ένας επί πλέον λόγος που άρχισε ο αριθμός των κατοίκων να αυξάνει με μεγαλύτερο ρυθμό ήταν η δημιουργία των εργοστασίων της ΔΕΗ και η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του λιγνίτη,
Τα εργοστάσια της ΔΕΗ επηρέασαν την αστικοποίηση της Κοζάνης και κυρίως της Πτολεμαΐδας σε πολύ μεγάλο βαθμό, λειτουργώντας ως ο κύριος καταλύτης για την πληθυσμιακή και οικιστική τους ανάπτυξη κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
Στα πρώτα χρόνια και μέχρι το τέλος της δεκαετίας περίπου του 1960 που σταμάτα η δίκη μας αφήγηση περιορισμένα στην << Νεότερη ιστορία της Κοζάνης >> για να γίνει εκρηκτική αργότερα και μέχρι το 2010 περίπου όταν τα μνημόνια και η απολιγνοτοποίηση άρχισαν να οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα στις πόλεις και τα χωριά με τη μείωση του πληθυσμού σε ολόκληρη την περιοχή
Η δημιουργία των μεγάλων λιγνιτικών μονάδων (ο ΑΗΣ Πτολεμαΐδας ξεκίνησε να λειτουργεί το 1959) και των σχετικών ορυχείων δημιούργησε χιλιάδες θέσεις εργασίας, τόσο άμεσα στη ΔΕΗ όσο και σε παρεμφερείς. δραστηριότητες και υπηρεσίες. Αυτό προσέλκυσε μεγάλο αριθμό μεταναστών και εργαζομένων από άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Η εισροή εργατικού δυναμικού και των οικογενειών τους οδήγησε σε σημαντική και συνεχή αύξηση του πληθυσμού και στις δύο πόλεις, με την Πτολεμαΐδα, λόγω της άμεσης γειτνίασης με τα ορυχεία και τους σταθμούς, να μετατραπεί από μια μικρή κωμόπολη σε μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της. Δυτικής Μακεδονίας.
Η αυξημένη ζήτηση για στέγαση, υποδομές και υπηρεσίες οδήγησε σε ραγδαία αστική επέκταση. Αναπτύχθηκαν νέες γειτονιές, σχολεία, νοσοκομεία και εμπορικά κέντρα για να καλύψουν τις ανάγκες του αυξανόμενου πληθυσμού. Τα αποτελέσματα της απογραφής στην πόλη της Κοζάνης του 1961 και του 1971
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των απογραφών της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος (ΕΣΥΕ), ο πληθυσμός της πόλης της Κοζάνης κατά τα έτη 1961 και 1971 ήταν :
• Απογραφή 1961: Ο πραγματικός πληθυσμός της πόλης (Δήμου) της Κοζάνης ήταν 21.522 κάτοικοι.
• Απογραφή 1971: Ο πραγματικός πληθυσμός της πόλης (Δήμου) της Κοζάνης ήταν 23.151 κάτοικοι. • •
* Απογραφή του 2021 ο πραγματικός πληθυσμός ήταν 42.140 άτομα
Ο μόνιμος πληθυσμός της Κοζάνης παρουσίασε μείωση μεταξύ των απογραφών του 2011 και του 2021.
Συγκεκριμένα, στην Π.Ε. Ο Κοζάνης καταγράφηκε μείωση πληθυσμού κατά 8,7%, που αντιστοιχεί σε περίπου 4.200 λιγότερα άτομα στον Δήμο Κοζάνης και αντίστοιχες υπήρχαν μειώσεις στους Δήμους Εορδαίας, Βοΐου, Σερβίων και Βελβεντού
