ΜΠΙΘΙΚΟΥΚΙ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ (11ο ) ( Μπιθικούκι ,Βιθκούτσι. Βιθικούκι , Vithkuqi , Vithkuq Korce ) Σταύρου Π. Καπλάνογλου Συγγραφέα-Ιστορικού ερευνητή.
To Μπιθικούκι το 1392 μ.Χ. εγκαταλείφθηκε από μεγάλη μερίδα των κάτοικων του, που κάποια στιγμή έφθασαν στην Κοζάνη μαζί με κατοίκους της Πρεμετής και της Κόσδιανης ή της Κωστάνιανης
Ήταν τότε ένα μικρο χωρίο κοντά στην Κορυτσά και την Μοσχόπολη κατοικείτο από Ορθόδοξους Χριστιανούς που μιλούσαν Ελληνικά , Αλβανικά , Βλάχικα αλλά και Τουρκικά οι εξισλαμισμένοι .
Υπήρχαν όμως και άλλοι που εγκαταστάθηκαν σε άλλες Ελληνικές περιοχές ή σε άλλες περιοχές της τότε Οθωμανικής επικράτειας .
Σήμερα το Βιθκούκι είναι ένας οικισμός στη νοτιοανατολική Αλβανία που ανήκει στον δήμο της Κορυτσάς .
Επιβεβαίωση για καταγωγή μιας τουλάχιστον από της οικογένειες που αναφέρει ο Π.Λιουφης στην ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗς είχα όταν το 2012 όταν παρουσίαζα την Ιστορία της Κοζάνης στην τηλεόραση και κάποια στιγμή αναφέρθηκα στο Μπιθυκούκι.
Μου επισκέφθηκε στο φυτώριο ένας παλιός και καλός φίλος , ο αείμνηστος Λάκης Τσιώρας και μου διηγήθηκε ότι την εποχή που έπεσε το καθεστώς Χότζα στην Αλβανία στις αρχές της δεκαετίας ου 1980 και οι Αλβανοί αναζητώντας εργασία , έφθαναν στην Ελλάδα , μπήκε στο μαγαζί των χρωμάτων που διατηρούσε η οικογένεια τους στην Κοζάνη στην πλατεία 11ης Οκτωμβρίου και τον ρώτησε για την καταγωγή τους ,όταν τον ρώτησε γιατί ενδιαφέρετε του απήντησε ότι στο χωρίο του το Μπιθικούκι της Κορυτσάς υπάρχει βουνό με το όνομα << Τσιώρας >> και ότι προκείμενου να το επιβεβαιώσει με τα μάτια του, έκανε ένα ταξίδι στο χωρίο της Κορυτσάς και βρήκε το όρος <<Τσιώρας >>
ΘΕΣΗ
Τον 17 -18ο αιωνα το Βιθικούκι έγινε μια μικρή πόλη ένα τοπικό κέντρο του πολιτισμού και του εμπορίου, καθώς βρίσκονται σε στρατηγική θέση στο δρόμο Μπεράτι – Κορυτσά
Το Βιθκούκι βρίσκεται περήφανα μόλις 25 χλμ. από το κέντρο της νοτιοανατολικής πόλης της Κορυτσάς και 21 χλμ νοτίως της Μοσχόπολης. . Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο άνω των 1200 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, νοτιοδυτικά της πόλης της Κορυτσάς
Για το χωρίο έγραφε ο Παναγιώτης Αραβαντινός, στα 1856, έγραφε στη «Χρονογραφία της Ηπείρου»
<< Η ωραιότης της θέσεως με τα άφθονα ύδατα, το εύβοτον των μεγάλων ορέων, και το υγιέστατον κλίμα του τόπου, είναι λίαν άξια λόγου. >>
Πράγματι αυτό φαίνεται και σήμερα είναι ίσως ένας από τους πιο ιδιαίτερους οικισμούς, όσον αφορά τους φυσικούς πόρους, αλλά και τα πολιτιστικά και ιστορικά χαρακτηριστικά που φέρει. Μερικοί δρόμοι και σπίτια διατηρούν ακόμα το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό στυλ με λιθόστρωτα και σπίτια χτισμένα από πέτρα. Στο χωριό, όλοι σε υποδέχονται χωρίς δισταγμό.
ΟΝΟΜΑ
Μπιθικούκι ,Βιθκούτσι. Βιθικούκι , Vithkuqi
Η λέξη είναι Αλβανική και και σημαίνει η πίσω κόκκινη πλευρά (ενδεχόμενα να αφορούσε πλευρά του βουνού που λόγω πετρωμάτων να είχε ερυθρά χροιά.
Το χωριό έδωσε το όνομά του σε μια συγκεκριμένη αλβανική αλφαβητική γραφή, τη γραφή Vithkuqi.Ονομα Το τοπωνύμιο Vithkuqi (παραλλαγή Bythkuqi) σημαίνει «κόκκινη πίσω πλευρά» στα αλβανικά. Είναι σύνθετο δύο αλβανικών λέξεων: bythë και vithë είναι διαλεκτικοί τύποι της λέξης “πίσω πλευρά “. kuqi σημαίνει «κόκκινο».[4]
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Τον 17ο-18ο αιώνα ήταν γνωστή ως ανεπτυγμένη πόλη και στο απόγειο της ακμής της είχε 24 συνοικίες με πληθυσμό που κυμαινόταν από 12.000-15.000 κατοίκους.
Οι Ελληνικές οικογένειες ήταν 343 που κατ’ εκτίμηση αναλογούσε σε περισσότερους από 2000 κατοίκους ,αριθμός σημαντικός αν σκεφθεί κανείς ότι η πόλη εγκαταλείφθηκε από μεγάλο αριθμό κατοίκων στο διάστημα που μεσολαβούσε από την είσοδο των Οθωμανών στα Βαλκάνια , έχοντας σχηματίσει παροικίες στην Κοζάνη ,στην περιοχή της Θράκης και στην Βουλγαρία (Ανατολική Ρωμυλία )
Ο Παναγιώτης Αραβαντινός γράφει το 1856, στη «Χρονογραφία της Ηπείρου»–Κωμόπολεις της Μακεδονίας κατά την επαρχία Κορυτζάς,
<< … οικητάς άλλοτε έχουσα περί τας 5.000 οικογενείας Βλαχικής καταγωγής, ων πλείστων ήσαν έμποροι. Η κωμόπολις αύτη μόλις ήδη ενοικείται υπό 150 χριστιανικών οικογενειών . >>
Για το μέγεθος του οικισμού και όχι μόνον, γράφει και ο Γιάννης Λαμπρίδης :
«Το χωρίον τούτο, τέσσαρας ώρας της Κορυτσάς απέχον, ηρίθμει άλλοτε μεν 5.000 κατοίκων, ήδη δε μόνον 60 οικογενείας, και εν ταις τρισίν συνοικίας οικούσας, υποστάν δε (1781-1819) σπουδαίας παρά των Τουρκαλβανών ως τα πολλά καταστροφάς διελύθη, και οι κάτοικοι αυτού εις διάφορα μέρη διεσπάρησαν.
Η κωμόπολις αύτη μετά την ερήμωσιν της Βοσκοπόλεως ομόρου ούσης υπέκυψεν εις την αυτήν τύχην, και μόλις ήδη ενοικείται υπό 150 χριστιανικών οικογενειών. Συγχρόνως λέγεται ότι ηρημώθησαν και δύο έτεραι γειτνιάζουσαι κωμοπόλεις η Νικολίτζα και Ιππισχία (Σίπσκα) ενοικούμεναι η πρώτη υπό 5.000 οικογενειών Αλβανικής φυλής, και η δευτέρα ωσαύτως υπό 6.000 εν ή ήδη οικούσι περί τας 150 οικογενείας Αλβανοτούρκων ».
ΙΣΤΟΡΙΑ
Το Βιθκούκι, η αρχαία πόλη με τις πάνω από 100 πηγές, τα 3 κάστρα, τις 24 εκκλησίες και τα 3 μοναστήρια .
Φαίνεται ότι ιστορία της πόλης ξεκινάει πολύ πιο παλιά.. από την βυζαντινή περίοδο
Η πρώτη αναφορά για αυτόν τον οικισμό χρονολογείται από τη βυζαντινή περίοδο. Σύμφωνα με την παράδοση, η πρώτη εκκλησία στο Βιθκούκι, αφιερωμένη στον Άγιο Αθανάσιο, χρονολογείται από το έτος 1162.
Μια αναφορά ενος υ δασκάλου από τη Μοσχόπολη, αναφέρει ότι το Βιθκούκι χτίστηκε πριν από τη Μοσχόπολη, υπονοεί μια κατασκευή πριν από το έτος 1330.
Κατά τον 17ο-18ο αιώνα, το Βιθκούκι έγινε τοπικό κέντρο πολιτισμού και εμπορίου, καθώς βρισκόταν σε στρατηγική θέση στον δρόμο Μπεράτ – Κορυτσά
. Τον δέκατο όγδοο αιώνα, το Βιθκούκι κατοικούνταν από Ορθόδοξους Αλβανούς και έναν μικρότερο αριθμό Βλάχων.
Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, διάφοροι παράγοντες μετέτρεψαν το Βιθκούκ σε ένα μικρό ορεινό χωριό.
Στα τέλη του 18ου αιώνα , οι κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές κρίσεις, σε συνδυασμό με τον ονομαστικό έλεγχο της οθωμανικής κυβέρνησης, οδήγησαν σε επιδρομές από ντόπιους ληστές και μουσουλμανικές αλβανικές συμμορίες σε ελληνικούς, βλάχικους και ορθόδοξους αλβανικούς οικισμούς
Το Βιθκούτσι, κυρίως ένα ορθόδοξο κέντρο με ελληνική λογοτεχνική, εκπαιδευτική και θρησκευτική κουλτούρα, καταστράφηκε μαζί με άλλους οικισμούς στην περιοχή.
Αυτά τα γεγονότα ανάγκασαν για αλλη μια φορα ορισμένους Ελληνορθόδοξους και Βλάχους από το Βιθκούκι να μεταναστεύσουν σε μέρη όπως η Μακεδονία, η Θράκη και αλλου .
Το Βιθικουκί ήταν κάποτε μεγαλόπολη, που καταστράφηκε όταν έγιναν επιθέσεις και στην γειτονική στην Μοσχόπολι.
Σε μια έκθεση του 19ου αιώνα για την Κορυτσά προς τον Γάλλο πρόξενο της Θεσσαλονίκης γραφτηκε ότι το Βιθκούκι είχε 8 χιλιάδες κατοίκους κατά την εποχή της άλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Ιστορικά έγγραφα καταγράφουν αυτό το κατοικημένο κέντρο το 1448.
Αλλά για να κατανοήσουμε την πυκνότητα του πληθυσμού και τη σημασία του, το Βιθκούκι, τον 15ο αιώνα, αριθμούσε 331 σπίτια ή σχεδόν 8.000 κατοίκους, ενώ η Πεσκόπια, ή με άλλα λόγια, η σημερινή Κορυτσά, αριθμούσε μόνο 31 σπίτια. Και ενώ τον 18ο αιώνα, σύμφωνα με τον ερευνητή Ilo Mitkë Qafzezi, το Βιθκούκι είχε 10-15 χιλιάδες πόρτες, αλλά διορθωμένη από άλλους συγγραφείς, η λέξη «πόρτες» αντικαταστάθηκε με τη λέξη κάτοικοι. Το ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό γνώρισμα του χωριού Βιθκούκ είναι ότι οι κάτοικοι αυτού του χωριού διατήρησαν την παράδοση της πίστης. Σε διάφορες σκοτεινές περιόδους, όταν η χώρα μας έπεσε θύμα βαρβαρικών επιδρομών, παρέμειναν σταθεροί στην Ορθόδοξη πίστη, χωρίς να αποξενώσουν την πίστη στον Θεό στον οποίο προσεύχονταν και εμπιστεύοντα
λόγω της πίστης του, ο Βιθκούκι κάηκε 3 φορές και παρέμεινε όρθιος.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η Χριστιανική κοινότητα του Βιθικουκίου ανήκε στην Μητρόπολη της Καστοριάς στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
–Μονές και ναοί :
Υπήρχαν 18 εκκλησίες, 3 μοναστήρια και ένα μητροπολιτικό κέντρο.στο Μπιθικουκ
Η πρώτη εκκλησία που χτίστηκε στο Βιθκούκ ήταν αυτή του Αγίου Θανάση το 1682, και αργότερα χτίστηκαν και άλλες εκκλησίες. Ενώ η πιο διάσημη εκκλησία είναι αυτή του Αγίου Μιχαήλ, την οποία οι κάτοικοι αποκαλούν εκκλησία του Μιχαήλ ή των Αρχαγγέλων, η οποία αποτελεί πολιτιστικό μνημείο προστατευόμενο από το κράτος που χρονολογείται από το 1682, αλλά σύμφωνα με την παράδοση του χωριού είναι από το έτος «900». Ένα πολύ ιδιαίτερο λατρευτικό αντικείμενο κοντά στην εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ είναι ο «Τάφος της Βάπτισης»
Η εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ είναι μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς στο Βιθκούκι
. Η εκκλησία του Αγίου Αθανάσιου
.Η παλαιότερη εκκλησιά ηταν αφιερωμένη στον Αίγιο Αθανάσιο
Σύμφωνα με την παράδοση, η κατασκευή της πρώτης εκκλησίας, αφιερωμένης στον Άγιο Αθανάσιο, χρονολογείται στο 1162.
* Μονή Αγίων Πέτρου και Παύλου, .
Το μοναστήρι του Άγιοι Πέτρος και Παύλος είναι το μεγαλύτερο λατρευτικό συγκρότημα που υπάρχει στο Βιθυκούκι . βρίσκεται είκοσι χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Κορυτσάς και νότια της γειτονικής Μοσχόπολης
Χτισμένο στο λόφο που βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού , αποτελείται από την ομώνυμη εκκλησία και τους ξενώνες που έχουν καταστραφεί εδώ και καιρό.
τισμένο σε υψόμετρο 1300 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, το μοναστήρι περιβάλλεται από ψηλά βουνά, τα οποία δημιουργούν ένα πανέμορφο φυσικό και γραφικό τοπίο. Στο παρελθόν, το μοναστήρι ανήκε στην εκκλησιαστική επαρχία που διοικούνταν από τη Μητρόπολη Καστορίας
Σύμφωνα με τον κώδικα της μονής, που δημοσιεύτηκε από τον Φιλάρετο Βαφείδη, η μονή χτίστηκε σταδιακά σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση της κατασκευής ξεκίνησε το 1709, . Ο πρωτομάστορας που έχτισε το μοναστήρι ήταν ο Θάνας Λένας, από το ιδιο το χωριό . Το 1710, η εκκλησία εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Καστοριας με καταγωγή από την Μοσχοπολη.α, Διονύσιο, και τον Επίσκοπο Πρεσπών, Ιωάσαφ, ο οποίος αργότερα έγινε Αρχιεπίσκοπος Αχρίδας.
Η δεύτερη φάση ξεκίνησε το 1759, την εποχή που ηγούμενος της μονής ήταν ο Νίκος Ταράσης , με την κατασκευή της κεντρικής εκκλησίας, αφιερωμένης στους Αγίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Η εκκλησία, τύπου βασιλικής με τρούλο, αγιογραφήθηκε το 1763 από τους αδελφούς Κορυτσάς Κωσταντίν και Αθανά Ζωγράφη. Το 1761 αγιογραφήθηκε το τέμπλο της εκκλησίας
* Εκκλησία των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού,
Η εκκλησία των Κοσμά και Δαμιανού, χτίστηκε το 1736 .
Χτισμένο με λιθοδομή σε απόκρημνο έδαφος και Αποτελούμενη από δύο ορόφους, η εκκλησία είναι μονόκλιτη βασιλική με διαστάσεις 12,5 x 4,95 μ. Αποτελείται από τον κυρίως ναό, την Αγία Τράπεζα και τον νάρθηκα, οι οποίοι καλύπτονται με κυλινδρικούς θόλους, ενώ ο επάνω όροφος Οι επάνω όροφοι συνδέονται μέσω σκάλας που οδηγεί στον νάρθηκα και στο υπόγειο,
Το μοναστηριακό συγκρότημα περιλαμβάνει επίσης την κοιμητηριακή εκκλησία Η εκκλησία αγιογραφήθηκε το 1750 , επίσης από τους αδελφούς Κωσταντίν και Αθανά Ζωγράφη. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, ο ναός χτίστηκε την εποχή που ηγούμενος της μονής ήταν ο Μεθόδιος, με έξοδα του εικονομάχου ιερέα, πατρός Ιωάννη από το «Αιδονοχώρι Σερρών».
Από το μοναστηριακό συγκρότημα σώζονται σήμερα η κεντρική εκκλησία των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου και η εκκλησία των Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, που βρίσκονται έξω από τα τείχη της μονής
— Η εκκλησιά του Αρχαγγέλου Μιχαήλ
Η εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ είναι η μεγαλύτερη και παλαιότερη εκκλησία στο Βιθκούκι.
Σύμφωνα με Σύμφωνα με την επιγραφή που βρέθηκε πάνω από τη νότια πύλη στο εσωτερικό της εκκλησίας, είναι αφιερωμένη στον αρχάγγελο Μιχαήλ. και ο Γαβριήλ, που χτίστηκε από την αρχή το 1682 και αγιογραφήθηκε το 1728
. Το ιερό είναι ένα Τρίκλιτη βασιλική διαστάσεων 15,5 x 9,5 μ., που αποτελείται από κυρίως ναό, Αγία Τράπεζα, νάρθηκα και πρόσταση. Ο κυρίως ναός χωρίζεται από δύο σειρές κιόνων, με τον κεντρικό ναό να είναι ψηλότερος και πλατύτερος από τα δύο κλίτη. πλάγια όψη. Οι κίονες συνδέονται μεταξύ τους με ένα σύστημα τόξων, δημιουργώντας έναν πυρήνα. τρούλοι κρυμμένοι κάτω από τη διώροφη στέγη της βασιλικής. Στην ανατολική πλευρά βρίσκεται η αψίδα. πεντάπλευρος, ενώ ο νάρθηκας προστέθηκε αργότερα στη δυτική πλευρά. Αποτελείται από ένα σειρές κιόνων και καλύπτεται από ξύλινη στέγη χωρίς οροφή. Στο νότιο τμήμα η βασιλική είναι εξοπλισμένη με μια βεράντα μπροστά από την οποία υπάρχει μια μεγάλη πλατεία. Κοντά στην εκκλησία στο βόρειο τμήμα βρίσκονται νεκροταφείο χωριού
Η εκκλησία αγιογραφήθηκε το 1750 (18 Μαΐου) από τους Κορυτσάνους ζωγράφους Κωνσταντίν και Αθάνα Ζωγράφη, ενώ τα έξοδα αγιογράφησης βαρύνουν τον Άρχοντα Σιρόπουλο από το Αϊδονοχώρι και τον Παναγιώτ Ντεσίνα από το Βιθκούκι. Το γεγονός ότι δύο από τους δωρητές της κατασκευής και αγιογράφησης της εκκλησίας κατάγονταν από το Αϊδονοχώρι Σερρών μαρτυρά τις εμπορικές σχέσεις που είχαν οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής της Μοσχόπολης με την περιοχή των Σερρών.
— Η εκκλησιά της Αγίας Μαρίας,
Η εκκλησία αυτη που χτίστηκε στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα είναι αυτή της Αγίας Μαρίας, το οποίο αποτελείται από τον κυρίως ναό, την Αγία Τράπεζα, τον νάρθηκα και την πρόσταση Το παλαιότερο τμήμα του ανήκει στον κυρίως ναό. Κλιτά διαστάσεων 7,90 x 4,80 μ., καλυμμένα με τρούλο. Αργότερα, προστέθηκε και η εκκλησία ο νάρθηκας και στη συνέχεια η πρόσταση στο νότιο τμήμα που στηρίζεται σΕ ξύλινες βέργες. Και τα δύο αυτά Οι χώροι είναι στεγασμένοι και χωρίς οροφή. Ενώ η τοιχοποιία είναι χτισμένη με πέτρες.Η εκκλησία της Αγίας Μαρίας, η οποία χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα.
— Άγιος Μηνάς, Άγιος Γεώργιος, και η εκκλησιά του του Ευαγγελισμού
Τρεις εκκλησίες, όπως αυτές του Αγίου Μηνά του 16ου αιώνα. Η εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, του 16ου αιώνα. Και την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. μια περίοδος που συμπίπτει με την αστική επέκταση του Βιθκούκι, όπου κάθε γειτονιά είχε τη δική της εκκλησία.
Υπήρχαν ακόμη οι εκκλησίες :
Εκκλησία του Αγίου Νικολάου
Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη
Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Το 1724] οι κάτοικοι του Βιθκούκι χρηματοδότησαν την ίδρυση του πρώτου ελληνικού σχολείου στην Κορυτσά.Τον δέκατο όγδοο αιώνα, το Βιθκούκι κατοικούνταν από Ορθόδοξους Αλβανούς και από μικρότερους αριθμούς Αρμάνων (Βλάχων).[
Εν τω μεταξύ, υπήρχε ένα Ελληνικό σχολείο, σύμφωνα με αρχεία, αντίστοιχο με αυτό της Μοσχόπολης .
Ο Λαμπρίδης στο «περί των εν Ηπείρω αγαθοεργημάτων» γράφει για το Βιθκούκι
<<.΄΄ Οι κάτοικοι λαλούσι διαφορετικήν της Σκυπηταρικής διάλεκτον, ως προς την προφοράν μάλλον … >>
:
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι κάτοικοι ήταν κυρίως κτηνοτρόφοι .
Εξήγαγε μάρμαρον διαφόρων ωραίων χρωμάτων, και ελαφρόπετραν σπογγώδη.
ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΤΕΥΘΗΝΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΘΡΑΚΗ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥΣ &ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ ΤΟΥΣ ΚΑΝΕΙ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ 1922 .
Από ότι φαίνεται οι έποικοι της Κοζάνης που ήρθαν από το Μπιθκουκι αντελήφθησαν πολύ πιο μπροστά ποια θα ήταν η συνεχεία και την εγκαταλείψανε εγκαίρως.
Δεν συνενώνει όμως το ίδιο με τους συχωριανούς τους
Το Βιθκούκι στην ακμή του, τη δεκαετία του 1730, είχε 20-25.000 κατοίκους
Το Βιθκούκι μαζί με τη Μοσχόπολη και άλλες βλαχόφωνες πόλεις της περιοχής αποτελούσε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα του ελληνικού πολιτισμού της εποχής: ελληνικά σχολεία, εκκλησίες, πλήθος λογίων, δασκάλων και εθνικών ευεργετών προήλθε από την περιοχή αυτή.
Τα δεδομένα όμως είχαν ήδη αρχίσει να αλλάζουν μετά την οθωμανική κατάκτηση, καθώς η συντριπτική πλειονότητα των αλβανόφωνων άρχισε να μεταστρέφεται στον μωαμεθανισμό. Μέσα σε 1-2 γενιές, μία νέα συμπαγής κοινωνική συσσωμάτωση κυριάρχησε στην περιοχή: οι Τουρκαλβανοί.
Αυτοί ήταν αλβανόφωνοι μουσουλμάνοι οι οποίοι είχαν ταυτιστεί πλήρως με την οθωμανική εξουσία και αποτέλεσαν έκτοτε το στήριγμά της στη βαλκανική χερσόνησο. Άτακτα στίφη Τουρκαλβανών υπό την κάλυψη των τοπικών μουσουλμάνων αρχόντων αλλά και των διεφθαρμένων οθωμανών αξιωματούχων συγκεντρώθηκαν γύρω από τις ευημερούσες χριστιανικές πόλεις της περιοχής της Μοσχόπολης.
Υπό την απειλή της γενικής επίθεσης και λεηλασίας, επί πολλά έτη κατάφερναν να αποκομίζουν τεράστια χρηματικά ποσά από τις πόλεις αυτές.
Τελικά, το 1769, οι Τουρκαλβανοί εισήλθαν στη Μοσχόπολη, στο Βιθκούκι και στις υπόλοιπες πόλεις και τις λεηλάτησαν.
Οι χριστιανοί κάτοικοι εγκατέλειψαν την περιοχή και διέφυγαν προς όλες τις κατευθύνσεις.
Αρκετοί κάτοικοι του Βιθκουκίου, που γλίτωσαν από τη λεηλασία μετακινήθηκαν στις γύρω περιοχές (Κορυτσά, Καστοριά, Φλώρινα, Κρούσοβο κλπ.),
Εγκαταστάθηκαν στο σημερινό Λέχοβο της Φλωρίνης που παλιότερα άνηκε στην Καστοριά.
Το Λέχοβο βρίσκεται 60 χλμ. νότια της Φλώρινας κοντά στα σύνορα του νομού με τους νομούς Καστοριάς και Κοζάνης και είναι χτισμένο στους πρόποδες του όρους Βέρνου (ή Βιτσίου).
Ο πληθυσμός του στην απογραφή 2001 ανερχόταν σε 1.279 κατοίκους. Το χωριό ιδρύθηκε γύρω στο 1600 από κυνηγημένους Αγραφιώτες λόγω της συμμετοχής τους στο κίνημα του Δεσπότη Διονυσίου του Φιλόσοφου και λεγόταν << Καντήλι >> Σταδιακά αυξήθηκε πληθυσμιακά και μετονομάστηκε σε «Λέχοβο >>
. Αρχικά, οι κάτοικοι ήταν ελληνόφωνοι και αρβανιτόφωνοι, ενώ σταδιακά επικράτησε η αρβανίτικη διάλεκτος.
Αυτό συνέβη γιατί στα χρόνια του Αλή Πασά πολύ από κατοίκους της Ηπείρου και του Σουλίου που κατέφυγαν εδώ ανάμεσα τους και πολλοί κάτοικοι του Μπιθυκουκίου.
Κατά την Επανάσταση του 1821 πολλοί Λεχοβίτες αγωνίστηκαν προσφέροντας στον αγώνα
Στα χρόνια του Μακεδονικού αγώνα το Λέχοβο υπήρξε προπύργιο του ελληνισμού. Αποτέλεσε το καταφύγιο και το ορμητήριο των μακεδονομάχων που έδρασαν στη Δυτική Μακεδονία. Εδώ έδρασαν πολλοί γνωστοί οπλαρχηγοί, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Γεώργιος Κατεχάκης («καπετάν-Ρούβας»), ο Γεώργιος Δικώνυμος-Μακρής, ο Γεώργιος Σεϊμένης, κ.ά. Με έδρα το Λέχοβο έδρασε μεγάλο σώμα Κρητικών από την Ανώπολη Σφακίων.
Το μεγαλύτερο τμήμα τους κατευθύνθηκε προς την Ανατολική Θράκη, η οποία τους ήταν γνωστή καθώς εκεί εργάζονταν πολλοί από αυτούς ως εποχιακοί εργάτες στους κάμπους των Οθωμανών τσιφλικάδων.
Οι πλούσιοι έμποροι του Βιθκουκίου ακολούθησαν αυτούς της Μοσχόπολης και μετανάστευσαν στη Βιέννη, στη Βουδαπέστη και σε άλλες πόλεις της Ευρώπης που ασκούσαν τις εμπορικές τους δραστηριότητες.
Οι Αρβανίτες που κατευθύνθηκαν στη νότια Ανατολική Θράκη ίδρυσαν οικισμούς που θύμιζαν τις γενέτειρές τους στην Ήπειρο: το Βιθκούκι (Σουλτάνκιοϊ στα τούρκικα) και την Κιουτέζα (όνομα μικρού χωρίου διπλά από το ΒιθκοΎκι . Κοντά σε αυτά τα χωριά υπήρχαν επίσης τα αλβανόφωνα χωριά Αλτίν Τας, Παζάρ Δερέ, Καρατζά Χαλήλ και Γιλανλή. Τα χωριά αυτά ίσως προέρχονται από τη μετανάστευση του 1769, χωρίς να αποκλειστούν κι άλλα ενδεχόμενα.
Είχαν Ελληνικά σχολεία, ως λατρευτική γλώσσα χρησιμοποιούσαν την ελληνική και γενικά σε κάθε ευκαιρία τόνιζαν την ελληνική τους. Τα χρόνια που ακολούθησαν την άνοδο των Νεότουρκων στην εξουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1908-1922) ήταν δραματικά για τον Ελληνισμό της Θράκη.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε με το ξέσπασμα των Βαλκανικών Πολέμων και ξέφυγε από κάθε έλεγχο κατά τα έτη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα αρβανιτοχώρια, ακολουθώντας την τύχη του Ελληνισμού της περιοχής, λεηλατήθηκαν και οι κάτοικοί τους εξορίστηκαν, ενώ πολλοί δολοφονήθηκαν.
Το Μεγάλο Ζαλούφι (Ιούλιος 1913) και το Αμπαλάρ (Νοέμβριος 1913) λεηλατήθηκαν από τους Τούρκους μετά την ανάληψη από τους τελευταίους της Ανατολικής Θράκης στο Β’ Βαλκανικό Πόλεμο.
Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους η Μανδρίτσα, η οποία είχε επιδικαστεί στη Βουλγαρία, λεηλατήθηκε από τους Βούλγαρους και οι κάτοικοί της κατέφευγαν στη Θράκη (στα χωριά Παλιούρι, Λάδη, Μεταξάδες και Βρυσικά) και στη Μακεδονία: στις Σέδες, στη Σουρωτή, στο Ζαγκλιβέρι, στη Μουσθένη, στην Καράνη Καβάλα και στον Καλό Αγρό Δράμα. Ο κύριος όγκος όμως των Μανδριτσιωτών κατέλυσε στο Αμπάρκιοϊ Κιλκίς το οποίο μετονομάστηκε σε Μάνδρες. Το 1926 οι προερχόμενες από τη Μανδρίτσα προσφυγικές οικογένειες ήταν εγκατεστημένες ως εξής:
Στη Σουρωτή Θεσσαλονίκης 20, στο Τριάδι Θεσσαλονίκης 9, στη Μουσθένη Καβάλας 50, στις Μάνδρες Κιλκίς 200, στο Πρωτοκκλήσι Έβρου 60, στο Μαυροκκλήσι 40, στο Έβρου (Θούριο Έβρου) 10 και στον Καλό Αγρό Δράμα 20. Το Σουλτάνκιοϊ (Μπιθκούκι της Θράκης ) λεηλατήθηκε από τους Τούρκους τον Απρίλι
ου 1914, ενώ γενικά όλα τα αρβανιτοχώρια βίωσαν ως τμήμα του ελληνισμού της Θράκης την πολιτική εθνοκάθαρση που εφήρμοσε η νεοτουρκική εξουσία. Τον Ιούλιο του 1920 ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την Ανατολική Θράκη. Στην απογραφή που γίνεται τον Δεκέμβριο του 1920, ο πληθυσμός των αρβανιτοχωρίων είναι εμφανώς μειωμένος. Υπολογίζεται ότι σχεδόν το 1/3 αυτών δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους ή πέθαναν από τις κακουχίες στα τάγματα εργασίας κατά τα έτη 1908-1920, ενώ αρκετοί από αυτούς εκπατρίστηκαν στην Ελλάδα και δεν παλιννόστησαν μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τον Οκτώβριο του 1922, ο Ελληνισμός της περιοχής εκκενώνει την Ανατολική Θράκη και μεταναστεύει στην Ελλάδα.
Οι βόρειοι Αρβανίτες εποικίζουν ως επί το πλείστον χωριά του βορείου Έβρου: Δίκαια, Καβύλη, Σάκκο, Κλεισώ, Νέο Χειμώνιο, Θούριο, Σοφικό, Ασημένιο, Ρήγιο, Πύθιο. Στη Μακεδονία και ειδικά στο Νομό Σερρών τα χωριά Νεοχώρι, Παραλίμνιο, Νέα Πέτρα, Θόλο, Κοίμηση, όπως επίσης και το Καλοχώρι Θεσσαλονίκης και Παραδημή Ροδόπης
Οι νότιοι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης κινήθηκαν προς το Σουφλί αρχικά όπου και διέμεναν για λίγο μέχρι να αποφασιστεί ο νέος τόπος διαμονής τους. Λίγους μήνες μετά, εντός του 1923, κινήθηκαν νοτιοανατολικά, παράλληλα και κοντά στον ποταμό Έβρο.
Οι κάτοικοι του Βιθκούκι εγκαταστάθηκαν στα χωριά Τύχιο/Τυχερό, Τάρσιο, Πυρόλιθος), Φέρες, Πέπλος, και Γεμιστή).
ΣΗΜΕΡΑ
Το χωριό είχε προς το τέλος 20ου αιώνα περίπου 150 κατοικίες ή περίπου 400-500 κατοίκους. Οι περισσότεροι κάτοικοι είχαν μεταναστεύσει,.
Ο πληθυσμός στην απογραφή του 2011 ήταν 1.519.
