Απόμερα χωριά κρυμμένα σε γκρεμοτόπια και δάση, βουερά ποτάμια, σκιερές ρεματιές, χιονισμένες βουνοκορφές. Σε τούτη τη γωνιά της μακεδονικής γης κρύβεται όλη η μαγεία της άγριας φύσης, αλλά και η γοητεία των ορεινών βουκολικών κοινοτήτων με πολιτιστικές δομές ριζωμένες στα βάθη του χρόνου.
Το πιο γνωστό βλαχοχώρι της Πίνδου, η Σαμαρίνα, είναι κτισμένη σε ύψος 1.500 μέτρων στις ανατολικές υπώρειες του Σμόλικα. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός της αγγίζει τους 5.000 κατοίκους! Τον υπόλοιπο χρόνο όμως τα μοναδικά ίχνη ανθρώπινης παρουσίας υποδηλώνουν οι καμινάδες των ελάχιστων ξενώνων που, σχεδόν ηρωικά, τολμούν να λειτουργούν, ακόμα και μέσα στον «λευκό… αποκλεισμό» της βαρυχειμωνιάς! Παλαιότερα στη Σαμαρίνα ανθούσε μια δραστήρια ορεινή κοινότητα. Υπήρχαν βιοτεχνίες ξυλογλυπτικής και κατεργασίας μαλλιού.
Τα «παιδιά της Σαμαρίνας», όπως αποκαλεί τους σκληροτράχηλους κατοίκους το δημοτικό τραγούδι, με τα πρώτα κρύα έπαιρναν τα κοπάδια τους και κατηφόριζαν για τα χειμαδιά της Θεσσαλίας. Την άνοιξη, μόλις το παχύ χορτάρι κάλυπτε τα βοσκοτόπια, επέστρεφαν πάλι στο χωριό.
Μαζί με τους τσελιγκάδες έρχονταν και οι υλοτόμοι, οι τυροκόμοι, οι σαμαράδες, οι πεταλωτές…
Οι Σαμαρινιώτες κυραντζήδες (αγωγιάτες) οδηγούσαν τα καραβάνια τους μέσα από τα δύσβατα μονοπάτια της Πίνδου στις πόλεις, μεταφέροντας μαζί με τα εμπορεύματα και τον πολιτισμό των βουκόλων ορεσίβιων ξωμάχων. Η προέλευση των κατοίκων αυτού του καθαρόαιμου βλαχοχωριού δεν έχει εξακριβωθεί. Σύμφωνα με μια εκδοχή, Κουτσόβλαχοι από τον Βορρά μετοίκησαν την περιοχή, ενώ μια άλλη εκδοχή τους θέλει αυτόχθονες που εκλατινίστηκαν. Οπως και να έχει, θεωρούνται από τα εκλεκτότερα κομμάτια του ελληνισμού.
Ερχόμενοι από τα Γρεβενά στο ύψος του χωριού Αλατόπετρα αφήνουμε πίσω το κομβόι των οχημάτων που κατευθύνεται στο χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας και ακολουθούμε τον ασφάλτινο δρόμο που ελίσσεται ανάμεσα σε δασωμένα διάσελα και γκρεμούς. Προσπερνάμε τα χωριά Αετιά και Φιλιππαίοι και καταλήγουμε στη Σαμαρίνα, την πάλαι ποτέ ορεινή πολιτεία που γνώρισε ημέρες δόξας.
Η πρώτη εντύπωση της Σαμαρίνας από μακριά, είναι υπέροχη: Το μεγάλο κεφαλοχώρι στέκεται στους πρόποδες του δεύτερου σε ύψος βουνού της Ελλάδας, κάτω από τις χιονισμένες -έως αργά τον Μάη- ακρώρειές του με τις τελευταίες γειτονιές του να ακουμπούν στις δασωμένες παρυφές. Από κοντά η εικόνα αλλάζει καθώς η αλλοίωση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του οικισμού, λόγω των ολοένα αυξανόμενων, αμφιλεγόμενης αισθητικής, κατασκευών δεν μπορεί να κρυφτεί.
Ωστόσο η Σαμαρίνα έχει και πολλές ομορφιές, μεταξύ των οποίων, το καμάρι των Σαμαρινιωτών, τη μεγαλόπρεπη εκκλησία της Παναγιάς -η μεγαλύτερη Βασιλική της Πίνδου- με το αιωνόβιο πεύκο που ριζώνει στο ιερό της.
Οι ήρωες του 1940
Αρχές Νοέμβρη του 1940. Η επίλεκτη Τρίτη Μεραρχία Αλπινιστών «Τζούλια» επιχείρησε να διεισδύσει στην Πίνδο. Στο ύψωμα «Αννίτσα» που δεσπόζει ανάμεσα στη Σαμαρίνα και στους Φιλιππαίους, μια ελληνική μικρή στρατιωτική μονάδα, στελεχωμένη κυρίως από άνδρες των γειτονικών χωριών, όχι μόνο απέκρουσε την επίθεση, αλλά υποχρέωσε τους Ιταλούς να υποχωρήσουν άτακτα προς την περιοχή της Κόνιτσας. Σε ανάμνηση του γεγονότος κτίστηκε το σύγχρονο μνημείο στα 1.728 υψόμετρο.
Οι καταρράκτες
Ανάμεσα στα χωριά Αλατόπετρα και Αετιά δεσπόζει ο βραχώδης ορεινός όγκος του βουνού Τσούργιακας (υψ. 1.340). Εδώ βρίσκεται και ο μικρός, αλλά εντυπωσιακός καταρράκτης στο Στόμιο. Θα τον προσεγγίσετε ακολουθώντας βατό μονοπάτι για λίγα λεπτά.
Δείτε ολόκληρο το αφιέρωμα της Σαμαρίνας στην ηλεκτρονική έκδοση του Έθνους – Κλικ εδώ
