ΚΑΣΤΡΟ ΚΤΕΝΙΟΥ- ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣΗΣ ΤΡΑΝΤΑΣ- ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
Στις Π.Ε. Κοζάνης και Γρεβενών που κάποτε, αποτελούσαν ένα κοινό νόμο.καταγράψαμε περισσότερα από 50 κάστρα. Τα τελευταία, που κατοικούνταν και καταστράφηκαν από τους Οθωμανούς, ήταν των Σερβίων και του Δρεπάνου. Αλώβητο έμεινε ένα, ίσως και το μεγαλύτερο σε έκταση (450 στρ.) περίπου, το Κάστρο του Κτενιού. Το κάστρο αυτό κατοικούνταν, για περισσότερα από 200 χρόνια, μετά την έλευσή τους ,όμως, έμελλε να έχει την ίδια τύχη μιας και ορδές Τουρκαλβανών το στοχοποίησαν και το 1650, μετά από τρίμηνη πολιορκία το κατέλαβαν και το κατέστρεψαν, εντελώς. Το ευτύχημα ήταν, ότι οι κάτοικοι του κατόρθωσαν και έφυγαν 3 ημέρες, πριν την κατάληψη και με αρχηγό τον Τραντόγιαννη ( Ιωάννη Τράντα ) ,122 οικογένειες και όλο το ζωικό τους κεφάλαιο ήρθαν στην Κοζάνη και εγκαταστάθηκαν στα Κρεβατάκια, σε μια περιοχή πίσω από τον Αγ. Γεώργιο, σε καλύβες, όπου και εξακολούθησαν την ζωή τους .
Η Κοζάνη τότε ήταν ένα χωριό και οι κατοικίες βρισκόταν σε δυο, κυρίως, περιοχές την Σκ’ρκα και τα Αγραφιώτικα. Ο Γιάννης Τράντας είχε ένα γιο, τον Χαρίση, τον οποίο είχε στείλει στην Ρωσία να συντροφεύει τον θείο του, που ήταν υψηλόβαθμος αξιωματικός του Ρωσικού στρατού. Το θείο αυτό κληρονόμησε ο Χαρίσης και αποφάσισε να γυρίσει πίσω και να πραγματοποιήσει ένα όραμα που είχε: αυτό της δημιουργίας μιας Κοζάνης, που δεν θα παρέμεινε ένα ασήμαντο χωριουδάκι, αλλά θα γινόταν μια λειτουργική χριστιανική πόλη που θα εξασφάλιζε την ασφάλεια των κατοίκων της και την, εν συνεχεία, ανάπτυξη της και ,από ότι έδειξαν τα πράγματα, το πέτυχε .
Γιατί τα χρόνια που ακολούθησαν, οι Κοζανίτες έμποροι κατόρθωσαν να διεισδύσουν στις αγορέςς της Αυστροουγγαρίας και της υπόλοιπης Ευρώπης, με προϊόντα της περιοχής και να διαπρέψουν ,να μάθουν γράμματα και να φτάσουν σε μεγάλα αξιώματα. Πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν μόνιμα εκεί, χωρίς να ξεχάσουν την πατρίδα τους. Στην ημερίδα που θα γίνει το Σάββατο 20/5/2017 στο Λαογραφικό Μουσείο, θα δούμε και θα ακούσουμε μια περίληψη της ιστορίας της Κοζάνης, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι το 1650 μ.Χ. Θα δούμε το Κάστρο το Κτενιού και θα μιλήσουμε για την ιστορία του, την περιπέτεια των κατοίκων του Κτενιού το 1650 μ. Χ. και την πρωτοβουλία του Γιάννη Τράντα, να έλθει στην Κοζάνη. Θα αναφερθούμε στον Χαρίση Τράντα και τα προσόντα που είχε αποκτήσει, από την δεκαετή παραμονή του στην Ρωσία, την πιθανή προέλευση της τεράστιας περιουσίας του θείου του, που κληρονόμησε, αλλά και για την σχέση του Χαρίση Τράντα με τους ξεριζωμένους κατοίκους του Πόντου, που έμειναν κάτω από άθλιες συνθήκες στην περιοχή του Σοχούμ της ,τότε, Ρωσίας.
Θα δούμε τον τρόπο, με τον οποίο, απέκτησε ο Χαρίσης, στην Κωνσταντινούπολη, το Οθωμανικό Διάταγμα ”Μαλικανέ’,’που εξασφάλιζε την προστασία των κατοίκων της, υπό δημιουργία, πόλης της Κοζάνης. Την οικοδόμηση της σύγχρονης πόλης, με τέτοιο τρόπο, που θα την έδιδε επιπλέον προστασία από τους εχθρούς της. Την επιλογή του να ονομάζεται η κεντρική νέα εκκλησιά Άγιος Νικόλαος και τον λόγο. Την τιμή, που του επιφύλαξαν οι Κοζανίτες, μετά τον θάνατο του Χαρίσηκαι για πολλά χρόνια μετά, αλλά όχι στις μέρες μας,
Τέλος, σε όποιον παραβρεθεί στην ημερίδα, θα δοθεί η ευκαιρία να ακούσει από τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών, κ. Πολυνείκη Αγγέλη, για τον τρόπο, με τον οποίο, εξασφαλίστηκαν τα ξυλόγλυπτα, που διακοσμούσαν το Αρχοντικό του πρώτου σπιτιού, που έκτισε ο Χαρίσης Τράντας, για τον εαυτό του και την οικογένεια του και υπήρχε μέχρι λίγο μετά την απελευθέρωση της Κοζανίτης το1912 ,αλλά και για τον τρόπο, που διασώθηκαν και συντηρήθηκαν ,έτσι ώστε να στηθεί ο ”Οντάς του σπιτιού του’, μέσα στο Μουσείο τον οποίο θα έχει την ευκαιρία, μετά το τέλος των ομιλιών, να δει.