Ποντιακές λέξεις από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών με αρχαιοελληνική προέλευση – Της Δέσποινας Μιχαηλίδου Καπλάνογλου

Της Δέσποινας Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου:

Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου προέρχονται από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών

ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
Όντες φορεί και αναλλάζ’
Όντες φορεί και αναλλάζ’Και ση στράταν εμπαίνει
Εθαρρείς ας σον ουρανόν Άγγελος κατεβαίνει
Όντες φορείς και αναλλάεις Και χτενίεις τα μαλλία σ’
Λέω να γίνουμαι άγγελος Να κείμαι απέσ’ σα ψ̌ήα σ’
Όντες φορείς και αναλλάεις Τα σοκάκια γελούνε
Ση στράταν π’ απαντούνε σε Κλώσκουν’ οπίσ’ τερούνε
Όντες φορείς και αναλλάεις Τα σοκάκια φωτάζ’νε
Σον κόσμον έμορφοι πολλοί Εσέν κανείς ’κι ομοι͜άζ’νε

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ
Όταν φορά τα καλά της ρούχα
Όταν φορά τα καλά της ρούχα και στον δρόμο μπαίνει
Νομίζεις ότι από τον ουρανό κατεβαίνει Άγγελος
Όταν φοράς τα καινούργια ρούχα και χτενίζεις τα μαλλιά σου
Λέω μα γίνω Άγγελος να ξαπλώνω μέσα στην ψυχή σου.
Όταν φοράς τα καινούργια ρούχα οι δρόμοι χαμογελάνε.
Στο δρόμο που σε συναντούν γυρνάνε πίσω και σε κοιτάνε.
Όταν φοράς τα καλά σου ρούχα οι στενοί δρόμοι φωτίζονται
Στο κόσμο πολλοί όμορφοι εσένα κανένας δεν μοιάζει.
 

 
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Αναλλαζ’ , Ομοιαζ΄νε ,Φωταζ’νε , Εθαρρείς , Να κείμαι , Απέσ’σα .

1. Αναλλαζ’
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Αλλάσσω
Ετυμολογία : αλλάζω < αρχαία ελληνική Αλλάσσω Στην νεοελληνική αποδίδεται: Αλλάζω με γιορτινά ρούχα Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Αλλαγή άλλαγμα αλλάζομαι αλλαξιά

2. Ομοιαζ΄νε Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη :.Ομοιάζω Ετυμολογία Μοιάζω < αρχαία ελληνική Ομοιάζω Στην νεοελληνική αποδίδεται: Μοιάζω , έχω κοινά χαρακτηριστικά με κάποιον ή κάτι , φέρνω Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Όμοιασμαν= ομοιότης προσώπων και πραγμάτων, ρήμα ομάζω. Παρόμοιος , ομοιοπαθείς,ομοίωμα.

3. Φωταζ’νε Προέρχεται από τ ην αρχαιοελληνική λέξης : Φως, φωτιά Ετυμολογία Φωτίζω < αρχαία ελληνική φωτίζω < Φως, φωτιά Στην νεοελληνική αποδίδεται: Διαφωτίζω, αποκαλύπτω, ξεδιαλύνω, Ρίχνω φως σε κάτι ώστε να γίνει ορατό Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Φωτάκα,φώταγμαν,φωτασία. Φωταγωγός φωτεινός φωτίγγιον φώτισις φωτισμός

4. Εθαρρείς Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Θάρσος , θάρρος. Ετυμολογία : θάρρος < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική θάρρος, αττικός τύπος του Θάρσος Εθαρρείς, αορ. εθάρρισα Στην νεοελληνική αποδίδεται: Θαρρώ=έχω τόλμη,πεποίθηση , Νομίζεις ,ω υποθέτω φαντάζομαι Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Ξεθαρρεύω, Θαρραλέος,θρασέος,θράσος.

5. Να κείμαι Προέρχεται από τις αρχαιοελληνική λέξη :.Κεῖμαι , κείτομαι. Ετυμολογία :Κείμαι < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική κεῖμαι < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *ḱey- (κεῖμαι) κείτομαι = Είμαι ξαπλωμένος (συνήθως: άρρωστος ή νεκρός) < αρχαία ελληνική κεῖμαι Στην νεοελληνική αποδίδεται: Να ξαπλώσω Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Κείμενος, κείμενο, κείτομαι, κείται.

6.Απέσ’σα Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Μέσος Ετυμολογία Μέσα < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική μέσα < αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου Μέσος Στην νεοελληνική αποδίδεται: Μέσα στα Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Μεσοαστός , μεσάζων.