Δυο φιγούρες – πορτραίτα συγκεντρώνουν επάνω τους το βάρος του οργανωμένου κόσμου. Η θέση τους απ’ αρχής ήταν και παραμένει η ίδια: η εξουσία επάνω, η κοινωνία κάτω. Η σχέση τους πολύπλοκη και συνεχώς κυμαινόμενη, χωρίς ποτέ να ανατρέπεται το επάνω-κάτω, ακόμα και όταν έξωθεν παράγοντες συνταράσσουν το σκηνικό.
Η πρώτη αντλεί την ύπαρξή της και το νόημα από τη δεύτερη, αλλά φιγουράρει σαν να είναι αυτοτελής και ανεξάρτητη.
Εξουσία: Συμπαγής παρουσία. Πρόσωπο σκληρό, πίσω από μια γυάλινη οθόνη, για να θυμίζει την απόσταση. Πατάει σε γυάλινα πόδια, το μόνο αδύνατο σημείο της. Και όμως κάνει πάντα επίδειξη ισχύος, αλλάζοντας κατά περίπτωση πρόσωπο και ύφος. Προκλητικά πλούσια εμφάνιση, αλαζονικό ύφος, σαρκαστικό, σαδιστικό, ειρωνικό, τρελά χαρούμενο από την καλοπέραση, βλοσυρό, σκληρό και ανακριτικό, όταν οι «από κάτω» τολμούν να σηκώσουν κεφάλι , ανάλογα με τη συνθήκη.
Στα χέρια της κρατά δεμένους με αόρατα σχοινιά θεσμούς, μηχανισμούς, κυκλώματα, αλλά και άτομα που υπηρετούν το σκοπό της. Κατά περίπτωση χρησιμοποιεί και έξωθεν δυνάμεις όπως η τεχνολογία και η επιστήμη. Στο ένα χέρι της κρατά τις προσφορές με τις οποίες εκμαυλίζει συνειδήσεις: χρήμα, θέσεις, χλιδή, καλοπέραση, δημοσιότητα, προνόμια. Στο άλλο κρατά πέλεκυ, με τον οποίο κόβει όλα όσα αιτούνται οι αντίπαλο: δικαιώματα, κοινωνικά αγαθά, ελευθερίες. Βρυχάται σαν θηρίο όταν απειλείται η θέση της. Το στόμα της φυσάει και σκορπάει το φόβο. Δεν ξεχνά ποτέ το σκοπό της, τα κέρδη και η υποταγή των «από κάτω». Πιστοί ακόλουθοί της η βία και η προπαγάνδα τη συνδράμουν σε κάθε πιθανή απειλή.
Αυτοί οι από κάτω είναι η κοινωνία, το δεύτερο πορτραίτο. Το σώμα της πολυσύνθετο, παλλόμενο και διαρκώς ανανεούμενο. Στο κεφάλι της χορεύουν άπειρες ιδέες, σκέψεις, θεωρίες, ιδεολογίες…
Το σώμα της συνθέτουν ποικίλες ομάδες, μικρές και μεγάλες, ισχυρές και αδύναμες. Από το στόμα της, ζωγραφιά από μυριάδες πολύχρωμα χείλη, βγαίνουν κραυγές και ψίθυροι, μελωδίες και συνθήματα, τραγούδια, διάλογοι και μονόλογοι, αγωνίες, σιωπές.
Στα χέρια της παίζουν οι τέχνες, ζωγραφίζουν, γράφουν μουσική, στίχους, βιβλία, δίνουν χειραψίες, κάνουν αγκαλιές, χαιρετούν, υψώνουν γροθιά. Ο σφυγμός της καρδιάς της ευαίσθητος στις δονήσεις που προκαλούν τα μέτρα της εξουσίας και οι αντιδράσεις κάθε ομάδας.
Στα πόδια της πήραν θέση ο χορός και ο αθλητισμός. Όλο της το σώμα σφύζει από ζωή.
Αλλά. Δυσκολεύεται να εκφράσει ενιαία σκέψη, να χαράξει σταθερή πορεία. Παλεύει να συγκροτηθεί σε σώμα, να συνθέσει προτάσεις. Τα αντανακλαστικά της εξαρτώνται από τις κινήσεις της εξουσίας, στην οποία παραχώρησε το προνόμιο να ρυθμίζει τις σχέσεις και την πορεία της με τους νόμους. Αυτό έγινε και το όπλο της για να της επιβάλλεται. Παίζει με τους όρους του ισχυρού, που γνωρίζει καλά τις αδυναμίες του αντιπάλου. Ενεργεί χωρίς ηθικούς φραγμούς. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Και η κοινωνία μόνιμα σε θέση άμυνας, προσπαθεί να θεραπεύσει τα τραύματα.
Και ήρθε το χειρότερο: ένα τσουνάμι φόβου κατέκλυσε τον κόσμο.. Η κοινωνία μούδιασε, μαζεύτηκε κουβάρι και η εξουσία κάνει το παιχνίδι της ξέφρενα, ανεξέλεγκτα. Όμως το παλλόμενο σώμα της κοινωνίας δεν μπορεί να μείνει φυλακισμένο. Ακινητοποιημένο. Η επιβολή προκαλεί αντίδραση. Ο φόβος γίνεται οργή, έκρηξη ή και περίσκεψη. Αυτή με τη συνδρομή της τέχνης, γνήσιο παιδί της κοινωνίας, θα ρίξουν αχτίδες φωτός και θα διαλύσουν την καταχνιά του φόβου. Θα έρθει και πάλι η στιγμή, που η εξουσία θα απλώσει το χέρι να ζητήσει τη στήριξη της κοινωνίας, για να υπάρχει στη θέση της.
Γκουτζιαμάνη Γιάννα
