Το πήδημα της γάστρας: Πρωτο-ινδο-ευρωπαϊκό έθιμο γονιμότητας – Άρθρο του Θανάση Καλλιανιώτη



Γράφει ο Θανάσης Καλλιανιώτης:

Το πήδημα γάστρας, πυρολατρική τελετή των εορτών της ανοίξεως στην ύπαιθρο της Δυτικής Μακεδονίας, εντάσσεται σε μια σειρά παλαιοτάτων ειδωλολατρικών εθίμων για την γονιμότητα της γης και του ανθρώπου. Εδώ εξετάζεται η εκτενής αφετηρία και η ευρεία πορεία του στον τόπο και τον χρόνο

Έρχονται στιγμές που πρέπει ο ερευνητής να υπηρετήσει ή αποδομήσει μύθους και διαλέγει το δεύτερο γνωρίζοντας ότι εκμανούνται όσοι έχουν αναδειχθεί χάρη σ΄ αυτούς ή ωφελούνται από την ύπαρξη και διάδοσή τους κι, ακόμη χειρότερα, ξέροντας πως στενοχωρεί όσους με καλή διάθεση έχουν καταφύγει εντός των. Αλλά, όταν αισθάνεται ότι η αλήθεια καλύπτεται κάτω από φανταστικές προσχώσεις, γιατί να μην την αποκαλύπτει υποβαστάζοντας το τίμημα;

Στην υπόθεση των εορτών της άνοιξης επικρατεί η άποψη ότι το έθιμο των Λαζαρίνων των Βαλκανίων είναι «αρχαιοελληνικό», άποψη που θα είχε ενδιαφέρον να εντοπιστεί ο πρώτος καταθέτης, ορθότερα οι αιτίες διατύπωσής της, κι όχι οι ύστεροι διαδοσίες της -άλλωστε τους τελευταίους εύκολα υποθέτει κανείς- χωρίς πρόθεση ονειδισμού, απλώς για μια ψαύση των ιμάντων μετάδοσής της.

Αν δεν υπήρχε η ανεξάντλητη αρωγή του Διαδικτύου, το παρόν κείμενο δεν θα έβλεπε το φως, αφού ούτε διορισμένοι ανά τον κόσμο διπλωμάτες έχουμε χρηματίσει, ώστε να έχουμε άμεση πρόσβαση σε ήθη κι έθιμα άλλων λαών, ούτε δημοσίως επιχορηγούμενοι περιηγητές για να τα μελετήσουμε από κοντά. Χάρη σ’ αυτό κατορθώθηκε η οικοδόμησή του, με τις πηγές όμως της συγγραφής να χρειάζονται χρόνο για να εντοπιστούν, ιδρώτα να παραμείνουν ως έχουν ή απολεπισμένες στην τράπεζα της έρευνας και μόχθο για να τοποθετηθούν στον τελικό καμβά. Η επιβράβευση του εγχειρήματος είναι σημαντικότατη: ψυχική ικανοποίηση από επισκέψεις σε τόπους μακρινούς, χρόνους παρελθοντικούς, άλλες γλώσσες, διάφορες θρησκείες, πολύχρωμα ενδύματα κι εξωτικά εδέσματα, εν τέλει όμως κοινά χαρακτηριστικά.

Βασικό στοιχείο του εθίμου η λατρεία της ζωής, η οποία έχει νόημα μόνον όταν αντιπαραβάλλεται με την κατάλυσή της, τον θάνατο. Με τις θεωρίες του ζωροαστρισμού κι άλλων φιλοσοφικών τάσεων η διαπάλη πνεύματος και ύλης, με πρακτική ματιά η διαιώνιση του ανθρώπινου είδους με τη μείξη αρσενικού και θηλυκού τους παλαιούς καιρούς. Σήμερα η αγροτική και κτηνοτροφική κοινωνία της υπαίθρου όπου δημιουργήθηκαν κι εκτυλίσσονταν τα ειρημένα έθιμα χάνει ανελλιπώς έδαφος καθώς νέα ήθη, νέα φύλα, νέες τακτικές συναντήσεων και καινούριες τεχνικές γονιμοποίησης εισέρχονται στο προσκήνιο. Τα αναφερόμενα έθιμα δεν έχουν βαθύ μέλλον ως προς την αυθεντικότητά τους, τραυματίστηκαν βαρύτατα από την άφιξη του ηλεκτρισμού, και σχεδόν μόνο με την επαγγελματική αρωγή ραπτών, χοροδιδασκάλων και εικονοληπτών επιζούν ως σήμερα, κάτι οπωσδήποτε πρόσφορο.

Δύο είναι οι εξηγήσεις για την διασπορά των εθίμων του Νέου Χρόνου ή της Αρχής της Άνοιξης από την Ινδία έως την Ιρλανδία: η κοινή δημιουργία τους στην Ποντο-Κασπιακή στέπα πριν αποσχιστούν από τον κεντρικό κορμό οι Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαίοι,ii οι οποίοι το πήραν μαζί ως τις νέες πατρίδες τους και οι εμπορικές σχέσεις λαών, ομάδων κι ατόμων, οι οποίοι το μετέδιδαν στους ιθαγενείς των περιοχών δραστηριοποίησής των.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ

4 σχόλια στο άρθρο “Το πήδημα της γάστρας: Πρωτο-ινδο-ευρωπαϊκό έθιμο γονιμότητας – Άρθρο του Θανάση Καλλιανιώτη

  1. Πυροστιά( πύρ και εστία= σπίτι,τζάκι)

    - Edit

    Απαντήστε

    Μεγάλη υπόθεση!
    Το πήδημα της γάστρας πρώτο έθιμο ινδο- ευρωπαικής γονιμότητας!!
    Τα πηδήμα του λαού μάλλον είναι το πιό πρώτο έθιμο,κρατάει χρόνια πολλά και καιίει πιο πολύ απ την πυροστιά!!Μόνο το οθωμανικο κράτησε πάνω απο 400 χρόνια και επτά το συνταγματαρχικο και 22 μηνες τωρα το της ” αριστείας” !!τι να σε κάψει μια γάστρα,αν περάσεις απο πάνω;

  2. Άβελ και Κάιν και στελιος

    - Edit

    Απαντήστε

    Πάντως το σουβλισμα του αρνιου ειναι το πρωτο εθιμο απ ολα τ αλλα!
    Ξεκινησε μετα το “σουβλισμα” του αδελφου απο αδελφο,απ αρχης του κοσμου!!
    Αν και ξεκινησε ως έθιμον αδελφοκτονον,εξελιχθη ως εθιμον ζωοκτονον!!
    Αδελφός,απο αδελφεός<α- δελφεσ-ος απο το α- αθροιστ+δελφος απο δελφύς= μήτρα!!
    Αδελφια,τα γεννήματα μιας μητερας!!
    Το σούβλισμα ξεκινησε απο τ αδελφια,περασε στα ξαδελφια,συγγενεις,περασε στην φυλη,στο χωριο,στην πολη,στο εθνος ,στα έθνη,στην μια ήπειρο,στις ηπείρους!!
    Οσον αφορα το σούβλισμα,ολοι ειμαστε ενα χωριό,οσον αφορα την ανθρωπια,ειμαστε ο ενας απ τη Δύση κι ο αλλος απ την Ανατολη!!

  3. Το τελειο δημιούργημα καθ' ονομα!!στελιος

    - Edit

    Απαντήστε

    Περι ηθών και εθίμων συνεχεια!!!
    Τι καλο περιμενει κανεις απ εναν κοσμο,εναν κοσμο που,τα πρωτα αδελφια,τα πρωτα παιδια που γεννηθηκαν απ την ιδια κοιλια μιας μανας,φαγωθηκαν μεταξυ τους,αλληλοσκοτωθηκαν;
    Ειχαν μπροστα τους ολον τον κοσμο,την στερια,την θαλασσα,τους ουρανους,ολα δικα τους και ομως τα χάλασαν στην μοιρασια,δυο αδελφια και δεν χωρούσαν σ εναν απεραντο κοσμο!!
    Τι να σε κανει και ο μεθ’ ολιγον Αναστάς να καθεται πανω απ το κεφαλι καθενος και να προσεχει μηπως ο αδελφος κλεψει τον αδελφο,αδικησει τον γειτονα,μηπως πληγωσει τον συνανθρωπο;
    Να καθεται πανω απ τα κεφαλια μας και να αποτρεπει τον αδελφο να τρώει τον αδελφο;
    Αδελφος,η λεξη κυριολεκτικα και μεταφορικα!!

Γράψτε απάντηση στο Ιδού η Ρόδος Ακύρωση απάντησης

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.