Μια πρότυπη πολιτιστική πρωτοβουλία με στόχο τη διάδοση και την ανάδειξη της λαλιάς του Πόντου, αλλά και κάθε ντοπιολαλιάς του Ελληνισμού που αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της άυλης πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Το πρώτο διαδραστικό παιχνιδόλεξο για το γλωσσικό ιδίωμα και τις λαλιές του τόπου μας. Μία ευρηματική, ψυχαγωγική κι εκπαιδευτική σειρά παιχνιδιών και συμμετοχικών δράσεων για παρέες, παιδιά, γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, ντόπιους και ταξιδευτές.
Ύιαν και χαιρετίαν! Ντο λες να καλατσέβομεν “Ποντιακά” παίζοντας; Τι είναι το “αερόπον”; Πως λεν την ομελέτα στα ποντιακά; Σκάει η τσάκρικα πουλόπομ’; Τα “τσιτσακόπα” τηγανίζονται; Τι είναι το “πιτσάκ” τραντέλλεναμ’;
Σερανίτσα ή πεζουκλού τανέας; Για πρώτη φορά η ποντιακή διάλεκτος, αλλά κι άλλες ελληνικές λαλιές γίνονται παιχνίδι (επιτραπέζιο, αλλά και ψηφιακό σε λίγο καιρό) και μας προσκαλούν σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στην κοινή πολιτισμική μνήμη και τη λαϊκή παράδοση. Από τη λαλιά του Πόντου και τη Μακεδονία, έως τη λεβεντογέννα Κρήτη και την πιτομάνα Ήπειρο, από την πανελλήνια “λουλούδινη” αργκό του μάγκα και των κουτσαβάκηδων του Πειραιά έως τη ρεμπέτα της Σύρας και της Θεσσαλονίκης.
Ντο πράμα εν ατό; Η “Ντοπιολαλιά” είναι μία πρωτοβουλία, που τελεί υπό την επιμέλεια και το συντονισμό του “Πολιτιστικού Δικτύου για τη Ντοπιολαλιά”, μέσα από το οποίο έγινε πράξη η πρώτη σειρά επιτραπέζιων παιχνιδιών για το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, τις διαλέκτους και τις κοινωνικές ιδιολέκτους της ελληνικής γλώσσας. Αποτελεί μια συλλογική προσπάθεια και το δημιουργικό επιστέγασμα της πολυετούς μελέτης κι έρευνας μιας πλειάδας δημιουργών κι ανθρώπων του πολιτισμού, που αποφάσισαν να ενώσουν τις γνώσεις και την αγάπη τους για την παράδοση και το πολιτιστικό παιχνίδι.
Λελεύω σε! Παίζοντας τα “Ποντιακά” ρίζα μ’ θα εξοικειωθείς με τη διάλεκτο του Πόντου, απόγονο της αρχαίας Ιωνικής. Θα μυηθείς στην ποντιακή κουλτούρα και την ακριτική σκέψη. Θα αποκομίσεις συναρπαστικές γνώσεις για την παράδοση, τον πολιτισμό και τη μακραίωνη ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού. Πρωτότυπη, ψυχαγωγική και εκπαιδευτική, η “Ντοπιολαλιά” αποσκοπεί στην καταγραφή, τη διάσωση και την ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και της προφορικής λαϊκής μας παράδοσης, στη δια-δραστική μύηση των νεότερων γενιών στο συναρπαστικό αυτό κόσμο, αλλά και στην αναβάθμιση της τουριστικής εμπειρίας σε τοπικό επίπεδο.
Κάθε ντοπιολαλιά είναι ξεχωριστή και κάθε παιχνίδι ένα αυτοτελές πολιτιστικό έργο
Τον Πόντον ερωθύμεσα! Η “Ντοπιολαλιά” έχει σχεδιαστεί, έτσι ώστε μέσω της γλώσσας να παρουσιάζεται η ιστορία, ο πολιτισμός, η παράδοση, η γαστρονομία, η καθημερινή ζωή, η αρχιτεκτονική, η πανίδα, η χλωρίδα κι η κουλτούρα κάθε περιοχής. Μέσα από 1.000 ιδιωματικές λέξεις, δομημένες σε μια ευρηματική κι ανατρεπτική πλοκή παιχνιδιού, θα εξοικειωθείς με τη λαλιά του τόπου σου ή κάποιου άλλου, γιατί κάθε “Ντοπιολαλιά” είναι φιλική και φιλόξενη γι’ όλους, μικρούς και μεγάλους, ντόπιους κι επισκέπτες.
Θα την απολαύσεις καλύτερα μαζί με τοπικά εδέσματα ή παρέα με αυθεντικούς ομιλητές. Θα σε επιβραβεύσει με χρήσιμες γνώσεις για τοπωνύμια, υδρωνύμια, θρύλους, ιστορίες, ήθη και έθιμα, φορεσιές, παροιμίες και τραγούδια. Θα σε διασκεδάσει με σκωπτικά αστεία, ντόπια χωρατά και αινίγματα. Θα σε συναρπάσει με την πλοκή, τις εκπλήξεις και τις ανατροπές της.
Μάντεψε σωστά γιάβροπομ’, επέλεξε σοφά, λύσε τους γρίφους, εξουδετέρωσε τις παγίδες. Απόφυγε τις κακοτοπιές και τα στοιχειά, διαπραγματεύσου στα παρχάρια με σύνεση, κέρδισε αντίδοτα, φυλακτά και πόντους. Το νου σου πουλόπομ’, μην σε ματιάσουν, σε εξαπατήσουν οι επιτήδειοι ή σε πλανέψουν όθεν πορπατείς μάισες, ξωθιές και πιζηλά.
Οι πρώτες θεματικές εκδόσεις της “Ντοπιολαλιάς”, που ήδη κυκλοφορούν, περιλαμβάνουν τα “Ποντιακά”, τα “Κρητικά”, τα “Ηπειρώτικα” και τα “Κουτσαβάκικα”, αλλά στο επόμενο διάστημα η σειρά θα εμπλουτιστεί και με νέες ντοπιολαλιές. Η βάση του παιχνιδιού είναι κοινή σε όλες τις εκδόσεις κι ενσωματώνει με τρόπο ευρηματικό και ψυχαγωγικό ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών, λαογραφικών, ιστορικών και πολιτισμικών δεδομένων της λαϊκής προφορικής παράδοσης, που αντλούνται από μια ποικιλία πρωτογενών και δευτερογενών πηγών, καθώς κι από αυθεντικούς ομιλητές της γλώσσας.
Κάθε παιχνίδι, από τη σταχυολόγηση του γλωσσικού και πολιτισμικού περιεχομένου μέχρι την πρωτότυπη εικονογράφηση και τον εμπνευσμένο σχεδιασμό, παραπέμπει περισσότερο σε ένα χειροποίητο, λεπτοδουλεμένο έργο ενός λαϊκού δημιουργού, με πρώτη ύλη την προφορική γλώσσα και καλέμι το παιχνίδι.
Η “Ντοπιολαλιά” είναι φιλόξενη και γεφυρώνει το χάσμα των γενεών
Η “Ντοπιολαλιά” δεν είναι μόνο διασκεδαστική κι επιμορφωτική. Αποτελεί μια ευρηματική δημιουργική απασχόληση γι’ όλη την οικογένεια στην πιο διευρυμένη της μορφή, αλλά και για κάθε είδους παρέα. Ενισχύει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των νεότερων και τους μυεί ψυχαγωγικά στις παραδόσεις και τον πολιτισμό μιας περιοχής. Συμβάλλει στην εξάσκηση της μνήμης κι άλλων δεξιοτήτων, καθώς και στην ψυχική και πνευματική υγεία των ηλικιωμένων. Κοινωνικοποιεί και φέρνει σε επαφή παιδιά, γονείς, γιαγιάδες και παππούδες, γεφυρώνει δημιουργικά το χάσμα γενεών.
Είναι ένα παιχνίδι που μπορεί να λειτουργήσει ως μια πολύ καλή αφορμή διασκεδαστικής επανασύνδεσης με την ιδιαίτερη πατρίδα, αλλά κι ως ιδανικός τρόπος ψυχαγωγικής μύησης τουριστών στην ιδιαίτερη πολιτισμική φυσιογνωμία του τόπου που επισκέπτονται. Για να απολαύσει κάποιος τη “Ντοπιολαλιά”, δηλαδή, δεν απαιτείται να είναι ντόπιος ή να κατάγεται από τη συγκεκριμένη περιοχή, καθώς έχει σχεδιαστεί, έτσι ώστε να παίζεται με ευκολία ακόμα κι από όσους δεν γνωρίζουν ούτε μία λέξη από την εκάστοτε τοπική διάλεκτο.
Η “Ψηφιακή Ντοπιολαλιά” και οι “Λεξορμήσεις”: Στείλον μένεμαν!
Η ερευνητική ομάδα της “Ντοπιολαλιάς”, αξιοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες που παρέχει ο κόσμος των παιχνιδιών και τα σύγχρονα εργαλεία παιχνιδοποίησης (gamification), σχεδιάζει ήδη την ψηφιακή της έκδοση.
Παράλληλα, στο πλαίσιο των ευρύτερων πολιτιστικών κι εκπαιδευτικών της δράσεων, υλοποιεί μια σειρά πρωτοβουλιών, με τίτλο “Λεξορμήσεις”.
Ένα διαδικτυακό διαδραστικό και συμμετοχικό κυνήγι ξεχασμένων με το πέρασμα του χρόνου λέξεων και φράσεων, στο οποίο μπορούν να συμμετέχουν όλοι, μικροί και μεγάλοι. Στόχος της δράσης είναι η συλλογή, η καταγραφή κι η διάσωση ιδιωματισμών, που μιλούν μέχρι και σήμερα αυθεντικοί ομιλητές σε όλη την Ελλάδα. Για τη συγκέντρωση του υλικού, που εκτός από κειμενικό μπορεί να είναι και ηχογραφημένο ή μαγνητοσκοπημένο, θα χρησιμοποιηθούν η “Ψηφιακή Ντοπιολαλιά”, η ιστοσελίδα της www.dopiolalia.gr και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι “Λεξορμήσεις” θα αξιοποιηθούν δημιουργικά για τον εμπλουτισμό με πρώτη ύλη του περιεχομένου των επόμενων παιχνιδιών της “Ντοπιολαλιάς” κι αξίζει να συμμετάσχετε, όχι μόνο για να αναδείξετε τη λαλιά του τόπου σας, αλλά και γιατί σύμφωνα με την ομάδα της “Ντοπιολαλιάς”: «Δεν φαντάζεσαι που μπορεί να έχει “κρυφτεί” μια λέξη για χρόνια και σίγουρα θα είναι συναρπαστικό αν την ανακαλύψεις και τη φέρεις στο φως». Η πλατφόρμα έχει ανοίξει, οπότε μπορείτε να αρχίσετε να ψάχνετε για “κρυμμένες” λέξεις και φράσεις παντού.
Στόχος η δημιουργία ενός παιχνιδιού για κάθε λαλιά του ελληνισμού
“Η δια-δραστική γνωριμία με την προφορική, τη μητρική λαλιά, ενός ή περισσότερων τόπων πολλώ δε μάλλον της Ποντιακής διαλέκτου δύναται να συμβάλλει στην ανάπτυξη του γλωσσικού μας πλούτου…”, επισημαίνει ο Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, εμπνευστής της πρωτοβουλίας και δημιουργός του παιχνιδιού.
“Στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, φιλοδοξούμε να συμβάλλουμε στην ανάδειξη των ανεξάντλητων γλωσσικών κοιτασμάτων της μητρικής λαλιάς μας, γι’ αυτό και στους άμεσους στόχους μας για την επόμενη περίοδο συγκαταλέγεται η σύναψη συνεργασιών κι συνεργιών με φορείς σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό και με στόχο να δημιουργηθεί ένα παιχνίδι για κάθε λαλιά του Ελληνισμού”.
Χρήσιμα links: https://dopiolalia.gr, www.facebook.com/dopiolalia, www.instagram.com/dopiolalia/, https://dopiolalia.gr/leksormiseis (“Λεξορμήσεις”)
