Το φως του Έντισον στα σχολεία – Της Ελένης Δεληβοριά



Αγαπητοί δάσκαλοι, καθηγητές και εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων,

Με αφορμή τη γενέθλια μέρα του Τόμας Έντισον που είναι η 11η Φεβρουαρίου, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάποιες μου σκέψεις, οι οποίες δραπετεύουν από το μυαλό μου και όσο κι αν τις κλειδώνω, εκείνες βρίσκουν τρόπο διαφυγής για να έρθουν να σας χτυπήσουν την πόρτα. Όποιος λοιπόν από εσάς θέλει ας ανοίξει την πόρτα του κι ας τις φιλοξενήσει για λίγο κι όποιος θεωρεί πως δεν έχουν θέση στο κατώφλι του ας τις κλωτσήσει να φύγουν.

Ο εφευρέτης Τόμας Άλβα Έντισον, με περισσότερες από 1000 ευρεσιτεχνίες στο ενεργητικό του, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων το σύγχρονο τηλέφωνο, η κινηματογραφική μηχανή προβολής κι ο ηλεκτρικός λαμπτήρας, γεννήθηκε στις 11Φεβρουαρίου του 1847 στις Η.Π.Α. κι έγινε το μικρότερο μέλος μιας φτωχής οικογένειας, με γονείς έναν πατέρα μικροέμπορο και μία μητέρα δασκάλα.

Ο χρόνος που φαίνεται πως πέρασε καθισμένος στα σχολικά θρανία μετριέται σε μερικές μόνο εβδομάδες. Την εποχή βέβαια που έζησε ο Έντισον (περίοδος του εμφυλίου πολέμου) ένας μέσος μαθητής στην Αμερική δεν παρακολουθούσε ούτως ή άλλως μαθήματα στο σχολείο περισσότερο από 2 χρόνια. Ο Έντισον όμως φαίνεται πως είχε και κάποιον λόγο παραπάνω, για τον οποίο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει νωρίτερα το σχολείο. Εικάζεται πως είχε δυσλεξία ή απλώς η βαρηκοΐα του, αποτέλεσμα παιδικής ασθένειας ή τραυματισμού του προκαλούσε ιδιαίτερες δυσκολίες μέσα στο εκπαιδευτικό περιβάλλον ή ενδεχομένως να ισχύουν και τα δύο. Οι δάσκαλοί του πάντως, περιέγραφαν τον Έντισον ως ένα «δύσκολο» και απείθαρχο παιδί που μάλλον έκανε τη ζωή τους «κόλαση». Έχει γίνει μάλιστα γνωστό από πολλές έγκυρες πηγές πως ένας δάσκαλός του τον αποκάλεσε «addled» που σημαίνει μπερδεμένος-συγχυσμένος, θέλοντας έτσι να επισημάνει τη διανοητική ανεπάρκεια που εκείνος πίστευε πως είχε και τον απομάκρυνε από το σχολείο «μια ώρα αρχύτερα».

Τον 19ο αιώνα, ίσως να μην ήταν δυνατό οι εκπαιδευτικοί να γνωρίζουν τη δυσλεξία ή οποιαδήποτε άλλη μαθησιακή ή -και όχι μόνο- δυσκολία. Γεγονός πάντως είναι πως μία κοινώς ομολογουμένως ιδιοφυΐα θεωρήθηκε κάποτε από τους δασκάλους του διανοητικά ανεπαρκής και οδηγήθηκε εκτός σχολείου γιατί απλώς θεωρήθηκε πως η παρουσία του εκεί ήταν εντελώς μάταιη. Αργότερα βέβαια, με την αγάπη και συμπαράσταση της μητέρας του και με την επίμονη προσπάθεια και θέληση του ίδιου είναι γνωστή ποια ήταν η εξέλιξη της ζωής του.

Το συμπέρασμα στο οποίο θα μπορούσαμε να καταλήξουμε, δεν είναι βέβαια πως μαθητές απείθαρχοι και χωρίς καμία προσπάθεια είναι δυνατό να μεταμορφωθούν θαυματουργικά σε εξέχουσες προσωπικότητες μεγαλώνοντας. Αξίζει όμως να επισημάνουμε πως ο χώρος του σχολείου γίνεται συχνά «εχθρικός» απέναντι σε μαθητές που παρεκκλίνουν του απολύτως «φυσιολογικού» ή του αναμενόμενου. Κάποιοι εκπαιδευτικοί ακόμη και στις μέρες μας (δύο αιώνες μετά), αδυνατούν να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα, την απορρίπτουν και επιδιώκουν να την απομακρύνουν από το εκπαιδευτικό περιβάλλον. Είναι σαφέστατα ευκολότερο για τους εκπαιδευτικούς οι μαθητές να είναι «τυπικοί», πειθαρχημένοι και προβλέψιμοι, όμως ο εκπαιδευτικός δεν διαλέγει τους μαθητές του, αλλά και το αντίστροφο.

Αγαπητοί εκπαιδευτικοί, μήπως κάποιοι ανάμεσά σας επιθυμούν μαθητές πανομοιότυπους μεταξύ τους ώστε να μην χρειάζεται καμία απολύτως διαφοροποίηση στις μεθόδους διδασκαλίας τους, καμία επιπλέον προσπάθεια πέρα από το στενό πλαίσιο των καθηκόντων τους; Μήπως όμως η ουσία της παιδείας βρίσκεται στη μεγαλοψυχία, στην αποδοχή του διαφορετικού, στην ταπεινότητα, στην ενσυναίσθηση;

«Εκεί έξω» υπάρχουν πολλοί κοντόφθαλμοι άνθρωποι που με ευκολία κρίνουν αυστηρά ό,τι δεν μπορούν να κατανοήσουν. Μέσα στο σχολείο όμως, όσοι θέλουν να έχουν την ιδιότητα του εκπαιδευτικού δεν γίνεται να βλέπουν τους μαθητές με τις όποιες ιδιαιτερότητές τους ως εμπόδιο στη δουλειά τους και κυρίως δεν γίνεται να ξεχνούν πως ο πυρήνας της εκπαίδευσης είναι η αγάπη. Αν ξεχνούν αυτό, κακώς ξυπνούν το πρωί και κινούν να πάνε στο σχολείο να «διδάξουν», κακώς κάνουν μεταπτυχιακά και κακώς αποκαλούν τον εαυτό τους «εκπαιδευτικούς».

Ο Έντισον ευτυχώς δεν κράτησε την ταμπέλα του ανεπαρκούς που κάποιοι εκπαιδευτικοί της εποχής του «πρόσφεραν» απλόχερα και χάρη σε εκείνον και στην εφευρετικότητά του και κυρίως χάρη στην προσωπική του προσπάθεια, κόντρα στις δυσκολίες, έφτασε ο ηλεκτρισμός στα σπίτια μας και φωταγωγήθηκαν οι πόλεις του κόσμου. Άλλοι μαθητές δεν έχουν ασφαλώς την ίδια επιμονή που είχε ο Έντισον ή την ίδια συμπαράσταση που δέχτηκε από τη μητέρα του, η οποία πάντα πίστευε σε εκείνον.

Προφανώς ο Έντισον είναι η εξαίρεση. Ας κρατήσουμε όμως όλοι το παράδειγμά του. Τα φώτα που χάρη σε εκείνον άναψαν με την έλευση του ηλεκτρισμού, ας φωτίσουν τα σχολεία μας λίγο περισσότερο, ας φωτίσουν το πνεύμα μας και μαζί κάποια σκοτεινά μονοπάτια του μυαλού μας που για χρόνια έμειναν απροσπέλαστα. Πάντα υπάρχουν νέοι δρόμοι για να φτάσεις κάπου, αρκεί κάποιοι να τους «φωτίσουν».

Εκπαιδευτικοί, σε εσάς μιλώ! Και σε εμάς…

Της Ελένης Δεληβοριά

Η Ελένη Δεληβοριά γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κοζάνη, όπου και κατοικεί. Είναι απόφοιτη του προγράμματος «Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό» της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών, του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου και τελειόφοιτη του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στη Δημιουργική Γραφή, με κατεύθυνση τη Συγγραφή, του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Εργάζεται ως καθηγήτρια αγγλικών στον ιδιωτικό τομέα από το 2000. Παράλληλα τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τη συγγραφή. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί στο fractalart.gr, τοβιβλίο.net, 121 Λέξεις, lifo.gr, λεξητανίλ, φρέαρ, καθώς επίσης και σε τοπικά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα.

5 σχόλια στο άρθρο “Το φως του Έντισον στα σχολεία – Της Ελένης Δεληβοριά

  1. Η συγκεκριμένη ιστορία του Edison είναι μύθος. Δεν υπήρξε ποτέ το γράμμα του δασκάλου και η “παράφραση” της μητέρας…

  2. Μαζί με αυτά που περιγράψατε υπάρχει και ο αστικός μύθος που τα συνοδεύει και που φαντάζομαι γνωρίζετε:

    Ο Τόμας Έντισον, μια μέρα, γύρισε από το σχολείο του κουβαλώντας ένα γράμμα από τον δάσκαλό του. Όταν έφτασε στο σπίτι του, η μητέρα του τον ρώτησε τι ήταν αυτό και εκείνος της το παρέδωσε. Όταν η μητέρα του το άνοιξε, άρχισε να κλαίει. Ο Τόμας την ρώτησε τι έγραφε κι εκείνη του διάβασε με δάκρυα στα μάτια:

    «Κυρία, ο γιος σας είναι ιδιοφυής. Αυτό το σχολείο είναι πολύ μικρό για εκείνον και δεν διαθέτει τους ανάλογους δασκάλους για να τον εκπαιδεύσουν. Παρακαλώ πολύ μορφώστε τον μόνη σας.»

    Και έτσι, ο Τόμας μορφώθηκε από τη μητέρα του. Κάποια χρόνια αργότερα, εκείνη πέθανε και ψάχνοντας σε κάποια αντικείμενά της σε μια παλιά ντουλάπα, βρήκε το γράμμα του δασκάλου του. Έκπληκτος, διάβασε τα παρακάτω

    «Ο γιος σας είναι διανοητικά ανεπαρκής και δεν μπορούμε να του επιτρέψουμε να παρακολουθεί πλέον τα μαθήματα μας. Αποβάλλεται!»

    Ο Thomas Edison περιγράφηκε από τους εκπαιδευτικούς ως «απείθαρχος» κυρίως λόγω της μειωμένης ακοής του. Η έλλειψη επίσημης εκπαίδευσης του Edison, όπως αναφέρατε, δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο την εποχή του εμφύλιου πολέμου. Ο μικρός Τόμας γενικά αντιστάθμισε τη διδασκαλία με πολύ προσωπικό διάβασμα. Η μειωμένη ακοή βλέπετε είχε και τα «καλά» της: του εξασφάλισε την απαραίτητη απομόνωση, ώστε να συγκεντρώνετε και να διαβάζει διάφορα εκλαϊκευμένα επιστημονικά περιοδικά της εποχής που έπεφταν στα χέρια του. Στα 11 του διάβαζε σχεδόν ακατάπαυστα. Αυτή η πίστη στην αυτοδιδασκαλία και τη μάθηση παρέμεινε ενεργή σ όλη τη διάρκεια της ζωής του.

    Με λίγα λόγια, δεν είχε αποδεικνύεται πως είχε κάποια διανοητική ή μαθησιακή δυσκολία, ούτε ήταν “ανεπαρκής” σε κάτι, όπως αναφέρετε – απλώς δεν άκουγε καλά.

    Το ότι συγκρίνετε τις σημερινές συνθήκες και μεθόδους της εκπαίδευσης με αυτές πριν 150 χρόνια, είναι επίσης ατυχές. Η εκπαίδευση και ο κόσμος γενικά έχει προχωρήσει πάρα πολύ από τότε και καλό θα ήταν να ήμαστε προσεκτικοί με τέτοιες απλοποιήσεις και γενικεύσεις.

    Και κάτι τελευταίο: οφείλουμε την ευρεία χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος στον Tesla και όχι στον Edison.

  3. Ελένη Δεληβοριά

    - Edit

    Απαντήστε

    Πρώτον, επαναλαμβάνω πως προσωπικά δεν αναφέρθηκα σε κανένα γράμμα , οπότε στο σημείο αυτό εσείς απαντάτε σε άλλο άρθρο και όχι στο δικό μου.
    Δεύτερον, υπάρχει συνέντευξη του Έντισον σε λογοτεχνικό περιοδικό με τίτλο T.P’s Weekly της 29ης Νοεμβρίου 1907, όπου αναφέρεται ο χαρακτηρισμός “addled” προς εκείνον από εκπαιδευτικό. Χρησιμοποίησα επίσης τη λέξη “εικάζεται” για ότι δεν είναι τεκμηριωμένο και δεν έκανα καμία σύγκριση ούτε απλοποίηση όπως αναφέρετε. Επισημαίνω απλώς πως ακόμη και σήμερα αυτό που δεν είμαστε σε θέση να το κατανοήσουμε συχνά το απορρίπτουμε και είμαι πεπεισμένη γι’αυτό. Σε πολλά σημεία φαίνεται πως δεν διαβάσατε προσεχτικά τα όσα έγραψα και πως απλώς διαφωνείτε σε ανείπωτα λόγια. Κρατείστε, αν θέλετε να κρατήσετε την ουσία, πως η αγάπη θα έπρεπε να είναι ο πυρήνας της εκπαίδευσης και τίποτα άλλο.
    Τρίτον, είναι κάπως άβολο να κάνω διάλογο με κάποιον “ανώνυμ﨔 οπότε και σταματώ εδώ.

  4. Ελένη Δεληβοριά

    - Edit

    Απαντήστε

    Α! Και επίσης επιτρέψτε μου κάτι τελευταίο. Πώς φαίνεται πως είστε “εκπαιδευτικός”…

Γράψτε απάντηση στο Ανώνυμος Ακύρωση απάντησης

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.