Προκόπης Παυλόπουλος:
«Κύριε Δήμαρχε,
Η τιμή που σήμερα επιδαψιλεύσατε στο πρόσωπό μου, υπό την ιδιότητά μου του Προέδρου της Δημοκρατίας, με την ανακήρυξή μου ως Επίτιμου Δημότη Κοζάνης, είναι μεγάλη. Αυτονοήτως δε με επιφορτίζει με το σημαντικό καθήκον να φανώ άξιός της, το οποίο αποδέχομαι με πλήρη αίσθηση των ευθυνών μου έναντι της λαμπρής Ιστορίας αυτού του Τόπου αλλά και του μέλλοντος των σημερινών κατοίκων του. Κυρίως, έναντι της νεολαίας της περιοχής σας, που πλήττεται δεινά από την ανεργία, η οποία μπορεί και πρέπει να καταπολεμηθεί ιδίως με την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, δηλαδή με τις κατάλληλες επενδύσεις, που θα οδηγήσουν στην ανάλογη οικονομική ανάπτυξη. Σας διαβεβαιώ, λοιπόν, ότι θα πράξω ό,τι μου αναλογεί, εντός του πλαισίου των καθηκόντων μου, προκειμένου να οικοδομήσουμε, από κοινού, ένα πιο ευοίωνο μέλλον για τα νέα παιδιά, όχι μόνον στον Δήμο Κοζάνης αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Ι. Στο σημείο αυτό επιτρέψατέ μου ν’ αναφερθώ, έστω δι’ ολίγων, στην περίλαμπρη Ιστορία της πόλης της Κοζάνης και των διαχρονικώς ηρωϊκών αγώνων των κατοίκων της:
Α. Αδιάψευστη απόδειξη της μακραίωνης Ιστορίας της αποτελούν οι αρχαιότητες, από την προϊστορική εποχή μέχρι τη Βυζαντινή περίοδο, οι οποίες έχουν ανακαλυφθεί σε πολλά σημεία της πόλης. Συγκεκριμένα:
Στα ανατολικά της Κοζάνης, έχει ανασκαφεί νεκρόπολη, η οποία χρονολογείται από την εποχή του Σιδήρου.
Οι αρχαιότητες που βρέθηκαν εδώ, μαρτυρούν την ύπαρξη μιας από τις αρχαιότερες πόλεις της αρχαίας Ελιμιώτιδας (ή Ελίμειας), της οποίας η ακρόπολη βρισκόταν στον λόφο του «Αγίου Ελευθερίου».
Στα νοτιοδυτικά της σύγχρονης πόλης, στον λόφο Σιόποτο, υπήρχε οικισμός ο οποίος ονομαζόταν Καλύβια, μεταξύ 1100 μ.Χ. και 1300 μ.Χ., ίχνη του οποίου διασώζονται ακόμα.
Β. Κατά την Οθωμανική περίοδο, και συγκεκριμένα το 1392, άποικοι προερχόμενοι από την Πρεμετή, το Βυθικούκι και την Κόζδιανη της Ηπείρου, κατέφυγαν κυνηγημένοι από τους τουρκαλβανούς στην περιοχή βόρεια της Σέλιτσας (που μέχρι σήμερα ονομάζεται Παλιοκόζδιανη) και, στην συνέχεια, μεταναστεύοντας ανατολικά, συνάντησαν τον χριστιανικό οικισμό στα Καλύβια.
Αν και υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το όνομα της Πόλης, η επικρατέστερη είναι πως οι άποικοι αυτοί της Ηπείρου ονόμασαν τον νέο οικισμό Κόσδιανη, που κατόπιν μετατράπηκε σε Κόζιανη, ενώ οι μετέπειτα λόγιοι το άλλαξαν σε «Κοζάνη».
Οι κάτοικοι παλιών και νέων οικισμών ενώνονται σε μια νέα ενιαία κοινότητα, χτίζουν εκκλησία, κατασκευάζουν υδραγωγεία και κρήνες. Πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στην Κοζάνη γίνεται σε σουλτανικό φιρμάνι του 1528.
3. Το 1649, εκατόν είκοσι οικογένειες από το χωριό Κτένι, υπό την αρχηγία του προεστού τους Ιωάννη Τράντα, εγκαταστάθηκαν στη θέση Κρεβατάκια. Ο γιος του Ιωάννη Τράντα, Χαρίσιος, κατόρθωσε να λάβει σουλτανικό διάταγμα με προνόμια για τους κατοίκους της, με το οποίο η Πόλη περιέρχονταν υπό την προστασία της Σουλτανομήτορος. Οι κάτοικοι ήταν ελεύθεροι από κάποιους φόρους και απαγορευόταν να μένουν ως μόνιμοι κάτοικοι οι μουσουλμάνοι στην Πόλη.
Ο Χαρίσιος Τράντας, που θεωρείται ο πρώτος προύχοντας της Πόλης, έκτισε μεγαλοπρεπή οικήματα και στόλισε την πόλη με πλατάνια και κρήνες. Το1884 θεμελίωσε τον ναό του Αγίου Νικολάου, που αποτελεί και τον Πολιούχο της. Ο Ναός ανακαινίσθηκε το 1721. Το1668 ιδρύεται η Βιβλιοθήκη και η Σχολή της Κοζάνης.
Τον 17ο και 18ο αιώναοι εμπορικές συναλλαγές με τις χώρες της κεντρικήςΕυρώπης δίνουν την ευκαιρία στην πόλη ν’ αναπτυχθεί οικονομικά και πνευματικά. Από τα οικοδομήματα ξεχωρίζουν το δημαρχείο, ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου και τα αρχοντικά των Γ. Λασσάνη (στην ομώνυμη πλατεία) και Γ. Βούρκα.
Κατά τον 18ο αιώνα, όπως ξένοι περιηγητές αναφέρουν, ο πληθυσμός της Κοζάνης ήταν Ελληνικός και με αυξητικές τάσεις. Η λεηλασία της Πόλης το1803,από τον Ασλάν Μπέη, διέκοψε παροδικά την ανάπτυξή της.
Γ. Η συμμετοχή των Κοζανιτών στην Εθνεγερσία κατά του Τούρκων κατακτητών υπήρξε σημαντική. Σπουδαίος αγωνιστής της Επανάστασης του 1821 ήταν ο Ιωάννης Τζόντζας, που μετείχε της υπεράσπισης των Ψαρών. Άλλοι Κοζανίτες αγωνιστές του 1821 ήταν οι Μιχαήλ Ιωάννου, Εμμανουήλ Χατζηκωνσταντίνου, Κωνσταντίνος Ναουμίδης, Ιωάννης Τιάλιος, Γεώργιος Μάρανδος και Ιωάννης (Νάνος) Μπαρούτας.
Δ. Αλλά και κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, οι Κοζανίτες αγωνίσθηκαν με αυταπάρνηση για την Ελευθερία, με σημαντικότερους Μακεδονομάχους τον οπλαρχηγό Κωνσταντίνο Σίδερη (Καπετάν Τσίτσο) και τους προύχοντες Παναγιώτη Λιούφη, Κωνσταντίνο Καπιτσόγλου, Αθανάσιο Μάνο και Νικόλαο Μουμούζια.
Ε. Τέλος, η Κοζάνη απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό στις 11 Οκτωβρίου 1912, όταν ο Ελληνικός Στρατός εισήλθε στην πόλη, ύστερα από την μάχη του Σαραντάπορου. Το 1923, κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, πλήθος προσφύγων εγκαταστάθηκαν κυρίως στα νοτιοανατολικά της Κοζάνης.
ΙΙ. Η γενέθλια πόλη σας έχει και μια ιδιαιτέρως αξιοπρόσεκτη πνευματική παράδοση, στην οποία ασφαλώς δεν μπορώ ν’ αναφερθώ με επάρκεια στο πλαίσιο αυτής της αντιφώνησης. Παραταύτα, δεν μπορώ να παραλείψω τις ακόλουθες μικρές αναφορές μου σ’ αυτήν:
A. Τον 17ο αιώνα ιδρύθηκε στην Κοζάνη σχολείο, στο οποίο πρώτος δάσκαλος ήταν οΓεώργιος-Γρηγόριος Κονταρής, ο οποίος δίδασκε θεολογία και αριστοτελική φιλοσοφία. Στην συνέχεια δίδαξαν σ’ αυτό οι Ν. Ορφανός, Νεόφυτος Χριστόπουλος, Γεώργιος Παρακείμενος, ο ιερέας Σωτήριος και ο μαθητής τουΜεθόδιου Ανθρακίτη (σεβαστής μορφής του πρώιμου Νεοελληνικού Διαφωτισμού) Σεβαστός Λεοντιάδης, οι οποίοι έδωσαν βάρος στην διδασκαλία της γλώσσας, στην ρητορική και στην φιλοσοφία, επί τη βάσει των αριστοτελικών σχολίων του Θεόφιλου Κορυδαλλέα.
Β. Το 1745 ιδρύθηκε στην Κοζάνη η «Στοά». Στην εν λόγω σχολή δίδαξε θετικές επιστήμες ο Ευγένιος Βούλγαρης, η διδασκαλία όμως των θετικών επιστημών δεν συνεχίσθηκε, καθώς οι διάδοχοι του, ο Νικόλαος Βάρκοσης, ο ιερέας Κωνσταντίνος, ο ιερομόναχος από τα Άγραφα Κύριλλος, και ο Ι. Πέζαρος, δεν είχαν γνώσεις θετικών επιστημών. Για την λειτουργία της «Στοάς» έδιναν χρήματα ντόπιοι αλλά και απόδημοι Κοζανίτες της Ουγγαρίας. Η «Στοά» πιθανώς σταμάτησε την λειτουργία της το 1774.
Γ. Το 1756, δημιουργήθηκε και μια δεύτερη σχολή, η «Σχολή της Κομπανίας» (1756-1769), όπου δίδαξε αριστοτελικά σχόλια του Θεόφιλου Κορυδαλλέα ο Σιασανόπουλος από τα Ιωάννινα, μαθητής του Μπαλάνου Βαλασόπουλου. Άλλοι δάσκαλοι ήταν ο Γ. Παρακείμενος, ο Ι. Παπαλούιας και ο ιεροδιάκονος Καλλίνικος.
Δ. Το 1776 ιδρύθηκε από την Μητρόπολη και τους προκρίτους της Κοζάνης το «Ελληνικόν Μουσείον» (1776-1797/9), που χρηματοδοτούνταν κυρίως από τους τόκους κεφαλαίου 4.292 δουκάτων, του Κοζανίτη Δημητρίου Μανόλη Παγούνη, που ήταν κατατεθειμένο στην επίσημη τράπεζα της Βενετίας, Zecca (γι’ αυτό και λεγόταν και «Σχολείο του Παγούνη») και από τους τόκους κεφαλαίου 800 γροσίων, που ήταν κατατεθειμένο στη Θεσσαλονίκη. Στο «Ελληνικόν Μουσείον» δίδαξαν μεταξύ άλλων οι Αμφιλόχιος Παρασκευάς, Γ. Λούιας, Ι. Αιτωλός, Δ. Παπαγιαννούσης, Κ. Στάμκος, Γ. Πάικος και ο ιερέας Χριστόδουλος. Το 1797/9, μετά την κατάληψη της Βενετίας από τους Γάλλους, διακόπηκε η αποστολή χρημάτων και έτσι σταμάτησε η λειτουργία του εν λόγω σχολείου.
ΙΙΙ. Όλα όσα προανέφερα αποδεικνύουν πόσοι σκληροί αγώνες χρειάσθηκαν, από πλευράς των Ελλήνων, προκειμένου να διατηρήσουμε αλώβητη την Εθνική μας Συνείδηση, μέσα σε συνθήκες μακραίωνης και οδυνηρής σκλαβιάς και να διεκδικήσουμε επιτυχώς εντέλει, με ακόμη μεγαλύτερους αγώνες και θυσίες, την Ελευθερία και την Ανεξαρτησία μας. Για τον λόγο αυτό, τα Εθνικά μας Θέματα αποτελούν ό,τι οφείλουμε να διαφυλάσσουμε ως «κόρην οφθαλμού». Υπό τα δεδομένα αυτά δεν θα μπορούσα να κλείσω την ευχαριστήρια αυτή ομιλία μου εδώ, στην Ιστορική Κοζάνη, δίχως ν’ αναφερθώ στα κυριότερα από τα Εθνικά μας Θέματα:
A. Θα τονίσω λοιπόν, για μιαν ακόμη φορά, πως δεν ξεχνάμε ότι η Ελλάδα αποτελεί – και αυτό είναι πια οριστικό και αμετάκλητο – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του σκληρού πυρήνα της, της Ευρωζώνης. Επίσης, είναι ένας συνεπής σύμμαχος στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Άρα τα Εθνικά μας Θέματα τα υπερασπιζόμαστε μέσα στο πλαίσιο του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου, με την έννοια ότι τα υπερασπιζόμαστε με βάση τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Δικαίου. Επομένως, υπερασπιζόμενοι, τα Εθνικά Θέματα, υπερασπιζόμαστε, ταυτοχρόνως, και το Διεθνές Δίκαιο και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Θ’ αναφερθώ στα τρία βασικά Εθνικά μας Θέματα:
1. Κυπριακό: Ως προς το Κυπριακό -και με την αυτονόητη βεβαίως διευκρίνιση ότι αυτό αποτελεί διεθνές και, κυρίως, ευρωπαϊκό ζήτημα- επιδιώκουμε, το συντομότερο δυνατό, την δίκαιη και βιώσιμη λύση του. Όμως η Κυπριακή Δημοκρατία, ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν είναι νοητή με περιορισμένη κυριαρχία, την οποία θα προκαλούσαν στρατεύματα κατοχής και
αναχρονιστικές εγγυήσεις τρίτων. Τούτο είναι αντίθετο προς κάθε έννοια Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου, ιδίως δε αντίθετο προς τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 2 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον δε, θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο ως και καταστροφικό προηγούμενο για την κυριαρχία κάθε κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Eλληνοτουρκικές σχέσεις: Επαναλαμβάνω, για πολλοστή φορά, ότι επιδιώκουμε σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας και ευνοούμε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Τούτο, όμως, προϋποθέτει εκ μέρους της Τουρκίας ειλικρινή σεβασμό του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου -αναπόσπαστο μέρος του οποίου είναι και το πρόγραμμα «NATURA 2000»- και του συνόλου του Διεθνούς Δικαίου. Άρα και οι διατάξεις της Συνθήκης της Λωζάνης και της Συνθήκης των Παρισίων του 1947-οι οποίες είναι απολύτως σαφείς και πλήρεις και δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για γκρίζες ζώνες-πρέπει να γίνονται απ’ όλους πλήρως σεβαστές. Πολλώ μάλλον όταν η αμφισβήτησή τους οδηγεί σε αμφισβήτηση των συνόρων όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, ιδίως ως προς την ΑΟΖ, η Τουρκία οφείλει να σέβεται το Δίκαιο της Θάλασσας, όπως ισχύει με βάση την Συνθήκη του Montego Bay του 1982. Το οποίο την δεσμεύει, μολονότι δεν έχει προσχωρήσει σ’ αυτό, διότι, κατά τη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, παράγει πλέον γενικώς παραδεδεγμένους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.
3. Τέλος, ως προς το ζήτημα που αφορά τις σχέσεις μας με την γειτονική μας χώρα, την ΠΓΔΜ: Και εδώ είμαστε απολύτως σαφείς και απολύτως ειλικρινείς. Επιδιώκουμε σχέσεις φιλίας, καλής γειτονίας και εμπράκτως αποδεικνύουμε ότι ευνοούμε την προοπτική της στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως προς αυτό, όμως, υπάρχει μια σημαντική προϋπόθεση: Η επίλυση του ζητήματος του ονόματος σύμφωνα με την Ιστορία και με το Διεθνές Δίκαιο. Για να γίνει αυτό – όπως καταστήσαμε σαφές και είναι θέση αποδεκτή και από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από το ΝΑΤΟ και από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών – πρέπει η γειτονική μας χώρα να επιφέρει τις αναγκαίες αλλαγές στην έννομη τάξη της, και πρωτίστως στο σύνταγμά της. Γιατί το σύνταγμά της, ως έχει σήμερα, δεν ανταποκρίνεται σε αυτές τις προϋποθέσεις. Και πράγματι, ανέλαβαν αυτή, την υποχρέωση. Κατόπιν τούτου, περιμένουμε την εκπλήρωσή της. Μόνον όταν τελειώσει οριστικά – δεν πρόκειται σ΄ αυτό να υπάρξουν εκπτώσεις – όλη αυτή η διαδικασία και αφού διαπιστωθεί ότι η συνταγματική αναθεώρηση εμπεριέχει όλες τις εγγυήσεις, για τις οποίες μίλησα προηγουμένως, τότε είναι δυνατό να υπάρξει πρόσκληση για ένταξη στο ΝΑΤΟ καθώς και ουσιαστική έναρξη συζητήσεων, σε ό,τι αφορά την ενταξιακή πορεία της ΠΓΔΜ προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τότε, και μόνο τότε, είναι δυνατό να οριστικοποιηθεί και το περιεχόμενο της Συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ και να έρθει προς κύρωση στην Βουλή των Ελλήνων.
Β. Πρέπει όλοι, φίλοι και μη της Ελλάδας και του Ελληνικού Λαού, να γνωρίζουν ότι, ανεξάρτητα από τις επιμέρους διαφορές που μπορεί να υπάρχουν και που είναι θεμιτές σε μια πραγματική Δημοκρατία, όλες οι Δημοκρατικές Πολιτικές Δυνάμεις του Τόπου μας θα μείνουν ως το τέλος ενωμένες. Γιατί εμείς, οι Έλληνες, ξέρουμε πως ό,τι σημαντικό δημιουργήσαμε, το πετύχαμε ενωμένοι. Ξέρουμε το κόστος του διχασμού, ξέρουμε ότι μας στοίχισε ακόμη και κομμάτια του Εθνικού μας Κορμού. Και δεν είμαστε διατεθειμένοι, σας διαβεβαιώ, να επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος.
Κύριε Δήμαρχε,
Αναχωρώντας από τον ιστορική και όμορφη Κοζάνη, με την σπουδαία τιμή που επιδαψιλεύσατε στο πρόσωπό μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι όσα εξέθεσα θ’ αποτελέσουν καθοριστικής σημασίας δείκτη πορείας κατά την άσκηση των καθηκόντων μου. Επιπλέον, παίρνω μαζί μου, στις νοερές αποσκευές μου, τις καλύτερες αναμνήσεις της έξοχης φιλοξενίας που μου επιφυλάξατε, για την οποία και πάλι βαθύτατα σας ευχαριστώ».
Π. Δημόπουλος: Προσφώνηση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο στα εγκαίνια του νέου κτηρίου της Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης
Εξοχώτατε,
Η παρουσία της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας στην Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης σήμερα επικυρώνει την Εθνική σημασία του οργανισμού μας. Η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης, μετά από τρεις και πλέον αιώνες αδιάλειπτης λειτουργίας στην σημερινή πρωτεύουσα της Δυτικής Μακεδονίας, αποτελεί μια ιστορική και πνευματική συνέχεια, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην διατήρηση της Εθνικής και Δημοκρατικής συνείδησης της περιοχής.
Εγκαινιάζοντας το νέο αυτό κτήριο, το οποίο θα φιλοξενήσει κάθε πνευματική φιλοδοξία, αναγνωρίζετε με την φυσική σας παρουσία την πρόθεση των ανθρώπων της Δυτικής Μακεδονίας να αντιμετωπίσουν τον παρόντα ιστορικό χρόνο με αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση. Η σημερινή είναι ημερομηνία συμβολική, αλλά και ουσιαστική: τα εγκαίνια δεν είναι μια απλή τελετή, αλλά σημειώνουν μια νέα εκκίνηση στα πολιτιστικά μας πράγματα, την επανίδρυση ενός κεντρικού σταθμού για τα Ελληνικά γράμματα. Για την Εθνική πολιτική της χώρας, τα γράμματα είναι το βαρύ μας πυροβολικό, το Ελληνικό αλφάβητο η μεγάλη μας βιομηχανία, η Ελληνική γραμματεία και σκέψη ο κεντρικός άξονας της διεθνούς μας ταυτότητας. Η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι πάντα στην διάθεση του Εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού και με την επίσκεψή σας εδώ τονώνετε και επικυρώνετε αυτήν την διάθεση. Η δε τιμή που σας αποδίδει ο Δήμος Κοζάνης, σε συνδυασμό με την λειτουργία της νέας Βιβλιοθήκης, είναι η αξιότερη και υψηλότερη τιμή που μπορεί να επιδώσει στο ίδιο μας το πολίτευμα.
Φίλες και φίλοι,
Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης ταυτίζεται με την ιστορική ύπαρξη της πόλης της Κοζάνης. Ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα σε μια εποχή ιστορικά αχαρτογράφητη και υπό την σκιά του Οθωμανικού ολοκληρωτισμού. Από την συγκρότηση ενός μικρού οικισμού και από την στιγμή που ιδρύθηκε το πρώτο μας σχολείο, συστήθηκε εδώ ταυτόχρονα μια σχολική Βιβλιοθήκη. Τίποτα δεν είναι τυχαίο: ο εφευρέτης του όρου «Νέος Έλλην», Γρηγόριος Κονταρής υπήρξε πρώτος δάσκαλος της πόλης και ιδρυτής της Βιβλιοθήκης μας. Στον 18ο και 19ο αιώνα, η Βιβλιοθήκη αυτή μετετράπη σε μικρό και άτυπο, αλλά θαυματουργό Πανεπιστήμιο, έναν «Οίκο Βελτιώσεως» όπως την ονόμασαν οι άνθρωποί της και στάθηκε ένα από τα σημεία μετάγγισης των αρχών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, οι οποίες αλλού μετεγράφησαν και αλλού μεταγλωττίστηκαν, εδώ όμως πήραν την ορθή πολιτική μετάφρασή τους για τα Ελληνικά πράγματα μέσα από την Σχολή της Κοζάνης.
Και μετά την ένωση όμως της Κοζάνης με το Ελληνικό κράτος, στον 20ό αιώνα, εδώ ήταν που διατηρήθηκε η μνήμη του τόπου, μέσα στις αλλεπάλληλες συρράξεις και ταλαιπωρίες για τον λαό μας, μέσα από την δραματική αλλαγή της οικονομικής φυσιογνωμίας όλης της περιοχής και κρατήθηκε ζωντανή όχι για να γίνει ένας αναμνηστικός ή ψυχαγωγικός χώρος, αλλά για να εγγυάται όσα οι ανυποψίαστοι καιροί συχνά προδίδουν. Τώρα πλέον, στον 21ο αιώνα, με τον Εθνικό χάρτη σε αναμονή αλλαγών και προσαρμογών, άλλων ευοίωνων και άλλων αμφίβολων, η Βιβλιοθήκη προλαβαίνει όπως πάντα τον καιρό της και ετοιμάζεται να λειτουργήσει και πάλι ως προστάτιδα του πολιτισμού μας και ως εύστοχη και ακριβής πολιτική πυξίδα.
Πράγματι, η πόλη μας πάντοτε μοιραία ήκμασε όσο η Βιβλιοθήκη της μεγάλωνε και η Βιβλιοθήκη πλούτιζε όσο οι άνθρωποί της ευημερούσαν. Οι συλλογές της Βιβλιοθήκης μας δεν είναι απόκτημα πλειστηριασμών, αλλά προσφορά των ανθρώπων της πόλης. Λίγα μέτρα από τον χώρο όπου βρισκόμαστε φυλάσσεται το Ιστορικό μας Αρχείο, ένα αποθετήριο του δημοσίου βίου της περιοχής, ένα έξοχο μωσαϊκό των ανθρώπων μας, των προσμονών και των προθέσεών τους. Η Βιβλιοθήκη μας δεν απαρτίζεται λοιπόν από απλές συλλογές αλλά από ιστορικούς και κοινωνικούς διαλόγους. Στις ενθυμήσεις των παλαιών αυτών εντύπων και αρχείων, στα περιθώρια των σελίδων τους, αναδύεται η κάθε κρυμμένη – αλλά ποτέ χαμένη – μαρτυρία του λαού μας. Ακριβώς αυτό φιλοδοξεί να υπηρετήσει η νέα Βιβλιοθήκη: να φυλάσσει ακόμη πιο σίγουρα την παρακαταθήκη αυτή, αλλά και να την αποκαλύπτει σαν ένα αέναο καλειδοσκόπιο στον λαό της περιοχής μας και όχι μόνο.
Η σημερινή διοίκηση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης έκρινε πως με αυτήν την κληρονομημένη ευθύνη οφείλει και πάλι να συνδράμει στους Εθνικούς στόχους και σχεδιασμούς και για αυτόν τον λόγο η τρέχουσα περίοδος σηματοδοτείται από μία διμερή συνεργασία με τον Εθνικό μας φορέα, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Τα οφέλη αυτής της συνεργασίας μπορούν να είναι πολλά και μπορούν να είναι παραδειγματικά για όλες τις Βιβλιοθήκες της χώρας. Θα πρέπει, για το κοινό καλό όλων, η συνεργασία να είναι επιτυχημένη και να ανανεώνεται συνεχώς. Είμαστε πεπεισμένοι πως η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος θα παράξει ανεκτίμητη υπεραξία για όλους τους Έλληνες και θα επιμείνουμε να συνδράμουμε στο έργο της με όλη μας την ενέργεια, ως άξιος σύμμαχός της από τον Βορρά της χώρας.
Σήμερα θέλουμε να πιστεύουμε πως δεν εγκαινιάζουμε ένα κτήριο, αλλά μια διευρυμένη λειτουργία. Η Κοβεντάρειος, όπως είναι πλέον γνωστή, δεν θα είναι βέβαια αυτό το κτήριο. Είναι οι άνθρωποι που θα εργαστούν εδώ, οι άνθρωποι που θα μελετήσουν και θα αναδείξουν μέσα από τα αναγνωστήρια και την έρευνά τους νέους, καλούς, κοινωφελείς τρόπους για την κοινωνία. Η Κοζάνη, άλλοτε και επίσημα ανακηρυγμένη «πόλη του βιβλίου», προτίθεται και εγγυάται να ενεργοποιήσει το έμψυχο δυναμικό έμπρακτα και περιμένει από την κεντρική πολιτεία την ελάχιστη προσοχή που της οφείλεται. Θα πρόκειται για ιστορικό παράδοξο, θα είναι πολιτικό σφάλμα και μοιραία αμέλεια η μη στελέχωση της Κοβενταρείου, στους αμέσως επόμενους μήνες, από το κατάλληλο, καταρτισμένο και ευάριθμο προσωπικό. Δεν υφίσταται υγιής συλλογισμός που να αρνείται την αναγκαιότητα της ικανοποίησης αυτής της συνθήκης.
Εξοχώτατε, φίλες και φίλοι.
Οι Βιβλιοθήκες είναι χώροι ελεύθερης σκέψης όπου οι χρήστες διατηρούν το δικαίωμα της επιλογής της πληροφορίας. Η σημασία του ρόλου μιας Βιβλιοθήκης σήμερα, στην εποχή της ανοιχτής πληροφορίας, είναι ίσως πιο κρίσιμη από ποτέ. Θα υπηρετήσουμε αυτόν τον ρόλο σε μία ιδιαίτερη περίοδο που διανύει η πατρίδα μας: ο λαός μας καταπιέζεται οικονομικά, ενώ δημοκρατικές λειτουργίες έχουν τεθεί υπό επιτροπεία και αμφισβητούνται υπό το αμιγώς δημοσιονομικό πρίσμα που τείνει να τις αντικαθιστά. Η Ελλάδα όμως θα ανακάμψει και θα ακμάσει και πάλι. Και η Κοζάνη θα συνδράμει πάντοτε σε αυτήν την κατεύθυνση γιατί πάνω από όλα διαθέτει το κατάλληλο έμψυχο δυναμικό και τα κατάλληλα αποθέματα ιδεών και αξιών.
Θα ήταν παράλειψη λοιπόν να μην αναφέρουμε τους σημαιοφόρους της υπόθεσης που μας φέρνουν, εν μέσω δύσκολων καιρών, στα εγκαίνια ενός νέου κτηρίου. Ευγνωμοσύνη οφείλεται στο προσωπικό της Βιβλιοθήκης και του Δήμου Κοζάνης το οποίο υπό δυσμενείς και αχάριστες συνθήκες υπερβάλλει στον επαγγελματισμό του, ενίοτε με εξάρσεις υποβλητικού πατριωτισμού. Στον Σύλλογο Φίλων της Βιβλιοθήκης που συνδράμει ανά πάσα στιγμή στις ανάγκες του οργανισμού μας, στους μελετητές του κτηρίου που σχεδίασαν τον κατάλληλο φάρο για το κατάλληλο φως και στους αναρίθμητους εθελοντές και φίλους που θέλουν να παραμείνουν ανώνυμοι αλλά παραμένουν η κινητήριος δύναμη της υπόθεσης.
Ευχαριστίες όμως οφείλονται και στο σύνολο του πολιτικού προσωπικού της περιοχής το οποίο διαχρονικά απέφυγε τις μικροπρέπειες της άγονης έριδας και κάθε ιδεολογική ή παραταξιακή αντιπαράθεση για να ομονοήσει πως η Βιβλιοθήκη της πόλης ανήκει σε σφαίρα που ξεπερνά τον στείρο αντίλογο. Τρεις Δημοτικές αρχές εργάστηκαν για το κτήριο που εγκαινιάζουμε. Η πρώτη, με Δήμαρχο τον Πάρη Κουκουλόπουλο, επινόησε και οραματίστηκε το έργο δημιουργώντας ιστορική εύνοια για όλους τους επόμενους. Η δεύτερη, με Δήμαρχο τον Λάζαρο Μαλούτα, διέσωσε το καθεστώς του αυτόνομου νομικού προσώπου κατ’ εξαίρεσιν και μέσα στην δημοσιονομική θύελλα των προηγούμενων ετών. Η Τρίτη, με Δήμαρχο τον Λευτέρη Ιωαννίδη, ολοκληρώνει το έργο αντιμετωπίζοντας τις τεχνικές δυσκολίες που κληρονόμησε με όλη την απαιτούμενη προσοχή και σύμφωνη έμφαση που απαιτούν οι περιστάσεις. Το πολιτικό προσωπικό στις υπόλοιπες κρατικές βαθμίδες επίσης συνέδραμε θετικά διαχρονικά. Όσο για την Εκκλησία, η σχέση της με την Βιβλιοθήκη μπορεί να περιγραφεί πολύ απλά: η πρώτη στέγη της Βιβλιοθήκης βρισκόταν στο σημερινό προαύλιο του Αγίου Νικολάου. Η τελευταία μεγάλη δωρεά που δέχθηκε ήταν του Μακαριστού Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Διονυσίου Ψαριανού. Χωρίς την πνευματική καθοδήγηση της Εκκλησίας δεν νοείται η συνεχής ύπαρξη της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης.
Πέρα όμως από τους σημαιοφόρους και βαθμοφόρους, υπάρχουν και οι ήρωες. Η σημερινή Βιβλιοθήκη μας οργανώθηκε, εμπλουτίστηκε αλλά και διασώθηκε με κινηματογραφικό τρόπο από τον Νικόλαο Δελιαλή, τον μεγαλύτερο, ίσως, ευεργέτη της, που για πάνω από μισό αιώνα την υπηρέτησε με σπάνια και αγνή πεποίθηση, ώστε να καταστεί, όπως χαρακτηριστικά έγραψε και ο εκδότης των «Ελιμειακών» κ. Ηλιαδέλης, ιστορικά «ανεπανάληπτος».
Δεν πρόκειται για θρύλο αλλά για γεγονός: μέσα στην Γερμανική κατοχή, ο ίδιος με λίγους συνεργάτες του, διαπερνώντας στρατιωτικούς ελέγχους καθημερινά, μετέφερε με κίνδυνο ζωής τις ιστορικές συλλογές της Βιβλιοθήκης από το κέντρο της πόλης στο υπόγειο ενός μικρού Ναού, του Ι. Ν. του Αγίου Λαζάρου. Έκτοτε, παραφράζοντας τους Εθνικούς μας στίχους, η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης πάντοτε καλεί όποιον την γνωρίζει να πιει και να μεθύσει από «το αθάνατο κρασί του Δελιαλή».
Δίπλα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κάθεται ο επιζών εκείνης της επικίνδυνης και αυθόρμητης αποστολής Ιωάννης Ζήγρας, ο οποίος στην ηλικία των 8 ετών συνέδραμε τον πατέρα του Σπύρο Ζήγρα κατά την μεταφορά και φύλαξη των θησαυρών μας, τους οποίους δεν θα διαθέταμε πια αν πατέρας και γιος δεν έθεταν εαυτούς σε μεγάλο κίνδυνο. Όπως θα ακούσετε και στην μουσική αποφώνηση σε λίγο, είναι πράγματι «παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας». Η Βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι ο απόηχος αλλά και η προήχηση της ίδιας της ζωής του τόπου μας, μια ακόμη ελεύθερη απόχρωση της Ιστορίας των Ελλήνων.
Σήμερα λοιπόν η Κοζάνη τιμά την Ελληνική Δημοκρατία στην θεσμική της υπόσταση και εγκαινιάζει την νέα της Βιβλιοθήκη, τιμώμενη η ίδια από την παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας. Και αύριο το βράδυ, η Κοζάνη τιμά τον κ. Ζήγρα για την προσφορά του και τιμώντας τον τιμά την Δημοκρατία στην πιο γενναία πράξη της. Ευχαριστούμε τον Πρόεδρο «ως ευ παρέστη». Ευχαριστούμε από την άλλη τον κ. Ζήγρα για το κτήριο, για τα εγκαίνια, για τα βιβλία που έσωσε και για την Βιβλιοθήκη που φύλαξε, παιδί 8 χρονών, για όλους τους τότε αγέννητους συμπολίτες του, για όλους εμάς.
Δήμαρχος Κοζάνης:
Εξοχότατε Κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλε,
Αξιότιμοι προσκεκλημένοι,
Κυρίες και κύριοι,
Φίλες και φίλοι της Κοζάνης και της Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης,
Δεν θα μπορούσα με τίποτα να κρύψω την χαρά και την συγκίνηση μου να βρίσκομαι στην θέση του Δημάρχου Κοζάνης σε μια τόσο σπουδαία μέρα σαν αυτή.
Οφείλω καταρχάς να πω, με δεδομένη την παρουσία εδώ των πρώην Δημάρχων Κοζάνης, κ. Παγούνη, κ. Κουκουλόπουλου και κ. Μαλούτα, ότι αυτό το έργο είναι αποτέλεσμα μιας προσπάθειας που ξεκινά πολλά χρόνια πριν και είμαι βέβαιος πως θα αποτελέσει προτεραιότητα για τις επόμενες γενιές Κοζανιτών και για τις επόμενες διοικήσεις αυτού του Δήμου, σαν ένα νήμα που συνδέει το παρελθόν και το παρόν με το μέλλον. Αυτό επίσης, αποδεικνύει ότι η σημασία της Βιβλιοθήκης της Κοζάνης ξεπερνά τις όποιες διαχωριστικές γραμμές και ιστορικά αποτελεί ένα σημείο συνένωσης των δυνάμεων των Κοζανιτών. Η βιβλιοθήκη εξάλλου είναι στην καρδιά και στο πνεύμα της Κοζανίτικης κοινωνίας.
Η βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι μια κιβωτός της ιστορίας μας… αλλά και μια πυξίδα για τον μέλλον του τόπου μας. Η περιοχή μας βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο, κατά την οποία οφείλουμε να αξιοποιήσουμε τις πολλές και σημαντικές δυνατότητες που έχουμε. Ο πολιτισμός είναι δύναμη στα χέρια μας. Είναι ένα όχημα που μπορεί με αυτοπεποίθηση να μας οδηγήσει στο μέλλον. Η βιβλιοθήκη μπορεί και πρέπει να αποτελέσει μια κυψέλη των γραμμάτων και του πολιτισμού. Ζούμε σε μια δύσκολη, διαρκώς μεταβαλλόμενη και ανταγωνιστική εποχή. Οφείλουμε να κάνουμε ισχυρό και έντονο το στίγμα μας. Με όπλο και οδηγό τη βιβλιοθήκη μας, πέρα και πάνω από τις όποιες διαχωριστικές γραμμές, συνδιαμορφώνουμε ένα νέο όραμα για την Κοζάνη που αγαπάμε.
Εξοχότατε κ. Πρόεδρε της Δημοκρατίας,
Η αποδοχή εκ μέρους σας της πρόσκλησής μας, να παρευρεθείτε στην τελετή εγκαινίων του νέου κτιρίου της ιστορικής βιβλιοθήκης της Κοζάνης είναι ιδιαίτερα τιμητική για εμάς. Η παρουσία σας εδώ προσδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στη σημερινή μέρα, καθώς τονίζει την εθνική σημασία της βιβλιοθήκης της Κοζάνης, στη συνολική ιστορία του ελληνικού πνεύματος και πολιτισμού.
Σας είμαστε ευγνώμονες, καθώς η παρουσία σας εδώ καθιστά τη σημερινή ημέρα μια από τις πιο σημαντικές στην ιστορία της Κοζάνης.
Σας ευχαριστώ όλους θερμά.
Ανώνυμος
- Edit
Ο ενταγμένος στην κυβέρνηση των Πρεσπών ΠτΔ