Στην διαδικασία της διαβούλευσης και κατά τη φάση της συνεδρίασης της Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Κοζάνης που διεξήχθη την 1η Απριλίου 2015, το Οικονομικό Επιμελητήριο Δυτικής Μακεδονίας ως Επιστημονικός φορέας, ως σύμβουλος του κράτους και της τοπικής αυτοδιοίκησης, εξέφρασε συνοπτικά τις θέσεις του (λόγω του μικρού χρονικού διαστήματος που μεσολάβησε για την διατύπωση των προτάσεων του) όσον αφορά το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) και τον Σιδηροδρομικό Σταθμό (ΣΣ), στην πόλη της Κοζάνης, ζητήματα, τα οποία αποτελούν βασικούς πυλώνες για την ανάπτυξη της πόλης, του ευρύτερου δήμου αλλά και της ευρύτερης περιοχής.
Μετά από την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ φορέων, πολιτών κατά την διαβούλευση αλλά και μετά την δημοσιοποίηση των προτάσεων του Δήμου Κοζάνης μέσω του αρμόδιου αντιδημάρχου στις 17 Απριλίου, σε σχέση με το ΓΠΣ και τον ΣΣ, το Οικονομικό Επιμελητήριο Δυτικής Μακεδονίας μέλος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, ως φορέας που καλύπτει τις αναπτυξιακές δραστηριότητες και με γνώμονα το ότι τα ΓΠΣ αποτελούν ένα κατευθυντήριο σχέδιο για την ορθολογική οργάνωση και ανάπτυξη της κάθε πόλης και την αποφυγή λαθών που οδήγησαν την πόλη μας στην δαιδαλώδη και εγκληματική καθ ύψος συμπαγή ανάπτυξη της, κατόπιν εμπεριστατωμένης μελέτης από τα όργανα-μέλη του στις τελευταίες συνεδριάσεις του, στοχεύοντας στη θετική εξέλιξη για την αναπτυξιακή προοπτική της περιοχής για τις επόμενες γενιές, διαμορφώνει τις προτάσεις του ως εξής:
Σημείωση: «Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, προβλέπεται η μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή των εμπλεκομένων φορέων αλλά και των πολιτών, σε όλες τις φάσεις εκπόνησης, έγκρισης και υλοποίησης των ΓΠΣ.»
Α) Οι προτάσεις του Οικονομικού Επιμελητηρίου Δυτικής Μακεδονίας όσον αφορά το ΓΠΣ Κοζάνης, είναι πως κυρίως λόγω της μακροχρόνιας περιόδου και λόγω της ιδιαίτερης δυσκολίας ολοκλήρωσης επέκτασης ενός οποιοδήποτε ΓΠΣ, αλλά και λόγω του ότι στο χώρο επέκτασης (Λευκόβρυση, ΖΕΠ) του νέου ΓΠΣ πρόκειται να πραγματοποιηθούν στο μέλλον σημαντικά και μεγάλα έργα για την περιοχή μας, όπως είναι οι μετεγκαταστάσεις Ποντοκώμης, Ακρινής, (ολοκλήρωση Κλείτου), καθώς και η κατασκευή της Πανεπιστημιούπολης και άλλα προγραμματισμένα – με το υφιστάμενο ΓΠΣ στο στάδιο Β2 – μικρά ή μεγάλα έργα στο Δήμο Κοζάνης ή άλλες πάσης φύσεως εκφάνσεις του γενικότερου Στρατηγικού Σχεδιασμού για το Δήμο, δικαιολογούν-τεκμηριώνουν πως το υφιστάμενο ΓΠΣ στο στάδιο Β2 θα πρέπει να παραμείνει ως έχει, προχωρώντας ομαλά στην διαδικασία υλοποίησης του και μη θέτοντας σε ενδεχόμενο κίνδυνο, ή και ενδεχόμενη καθυστέρηση την υλοποίηση του.
Σε κάθε άλλη περίπτωση ελλοχεύει ο κίνδυνος, η περιοχή να υποπέσει σε έναν άγονο φαύλο κύκλο εσωστρέφειας και οπισθοδρόμησης επί του θέματος, χάνοντας παράλληλα πολύτιμο χρόνο για την υλοποίηση του ΓΠΣ. Χαρακτηριστικά θέτονται τα παρακάτω απλά, αλλά κρίσιμα ερωτήματα:
Ποιες περιοχές/εκτάσεις προτείνονται να μείνουν εκτός ΓΠΣ στο στάδιο Β2;
Με ποια κριτήρια περιοχές/εκτάσεις προτείνονται να μείνουν εκτός ΓΠΣ στο στάδιο Β2;
Πότε θα δοθεί η ευκαιρία σε αυτές τις περιοχές/εκτάσεις να ενσωματωθούν σε ένα νέο ενδεχόμενο ΓΠΣ, θα είναι σε 30-40 χρόνια;
Πως μπορούν να τεκμηριωθούν όλα τα παραπάνω;
Εν κατακλείδι ποιο θα είναι το κόστος για αυτές τις περιοχές και κυρίως τους πολίτες οι οποίοι έχουν θέσει (εδώ και χρόνια) έναν προσωπικό/οικογενειακό προγραμματισμό για τυχόν εκτάσεις ή ακίνητα που έχουν στην κατοχή τους στις περιοχές που προτείνεται να μείνουν εκτός νέου ΓΠΣ;
Νόμος 4269/14 (ασαφής θεματολογική ανάπτυξη, είναι γενικός και μεταφράζεται ποικιλοτρόπως π.χ. χωροταξικός σχεδιασμός)
Ως Οικονομικό Επιμελητήριο Δυτικής Μακεδονίας αποστείλαμε περιγραφικά στο Δήμο Κοζάνης στις 3 Μαρτίου 2015, περιληπτικά τις προτάσεις μας για τον γενικότερο Στρατηγικό Σχεδιασμό του Δήμου Κοζάνης περιγράφοντας το όραμα για το Δήμο Κοζάνης, ως Εμπορικό και Πολιτιστικό Σταυροδρόμι στη Δυτική Μακεδονία και στα ΝΔ Βαλκάνια. Βεβαίως, το νέο ΓΠΣ και ο ΣΣ Κοζάνης είναι δύο καίρια ζητήματα που οδηγούν στην αναπτυξιακή προοπτική του Δήμου.
Συμφωνούμε σε μια ομοιόμορφη χωροταξική και πολεοδομική ανάπτυξη του νέου ΓΠΣ Κοζάνης, με παράλληλη ομοιομορφία στους συντελεστές δόμησης (σε καμία περίπτωση παραπάνω από 0,5 ή 0,6) οι οποίοι συντελεστές θα αποκλιμακώνονται ομοιόμορφα από το μητροπολιτικό κέντρο της πόλης, προς τα όρια του νέου ΓΠΣ.
Σύμφωνα με τα παραπάνω επιτυγχάνονται τα εξής:
Ποιότητα ζωής για τους πολίτες
Προσέλκυση εγκατάστασης νέων πληθυσμιακών ομάδων
Αύξηση εσόδων για τον Δήμο Κοζάνης μέσω των νέων Δημοτικών τελών που θα δημιουργήσουν οι νέες ανάγκες
Αύξηση επιχειρηματικών και εμπορικών δραστηριοτήτων Δημοτικών Επιχειρήσεων (π.χ. ΔΕΥΑΚ)
Εισφορά γης για το Δήμο Κοζάνης σε ποσοστό γύρω από το 40% των νέων περιοχών του νέου ΓΠΣ, με την ταυτόχρονη δημιουργία νέων οικοπέδων και την αξιοποίηση τους από τον Δήμο (π.χ. εργατικές κατοικίες που κακώς έχουν καταργηθεί, ανοικοδόμηση κτηρίων για τη στέγαση υπηρεσιών, ανοικοδόμηση κτηρίων για τη στέγαση Δημοτικών, Κρατικών, Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων, Φορέων, κλπ)
Καλαισθησία των περιοχών της νέας επέκτασης του ΓΠΣ (εν αντιθέσει με την υφιστάμενη κατάσταση στην πόλη της Κοζάνης), όπου εκφράζεται σύμφωνα με το παλαιότερο ΓΠΣ της πόλης, την παλαιότερη άναρχη ανοικοδόμηση και την ελλειμματική πολεοδόμηση
Μπορεί κανείς να φανταστεί πως το νέο ΓΠΣ αποτελεί μια ιδανική ευκαιρία να χτιστεί κάτι από την αρχή, με σωστούς όρους, με μια ομοιόμορφη χωροταξική και πολεοδομική ανάπτυξη (π.χ., Σέρρες, Αλεξανδρούπολη) και άλλοι δήμοι ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό
Ήδη η επέκταση με το παλαιότερο ΓΠΣ πραγματοποιήθηκε με κάποιους λανθασμένους όρους, οι οποίοι θα πρέπει να διορθωθούν και όχι να επαναληφθούν. Προτείνουμε άρτια οικοδομημένα κτήρια ιδιωτών τα οποία δεν θα ξεπερνούν τα 7,5 μέτρα ύψος, καθώς επίσης και την χάραξη φαρδιών δρόμων
Οι χαμηλοί συντελεστές δόμησης (0,5 ή 0,6) σημαίνουν (εκτός από τα παραπάνω) και μεγαλύτερη πυκνότητα έκδοσης οικοδομικών αδειών, γεγονός που σηματοδοτεί την αύξηση του κύκλου εργασιών σε εργολάβους, μηχανικούς και επαγγελματίες λοιπών συναφών εργασιών/υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή και όχι στην συμπύκνωση σε ψηλά κτήρια με 0,8 συντελεστή δόμησης
Οραματιζόμαστε το μητροπολιτικό κέντρο της πόλης, ως εμπορικό και οικονομικό κέντρο, με τις υπηρεσίες του Δήμου να αποκεντρώνονται σταδιακά προς τα υφιστάμενα κτήρια του πρώην στρατοπέδου, όσες από αυτές είναι δυνατόν, ή προς την περιοχή μεταξύ «Κοσμοκίνησης» και ΖΕΠ για την μεταφορά των υπηρεσιών (ΙΚΑ, ΔΟΥ) σε δημοτικές ή κρατικές εκτάσεις με την ανέγερση κτηρίων σε υφιστάμενες και νέες εκτάσεις του Δήμου και με την παράλληλη μεταφορά των πυλώνων υπέρ-υψηλής τάσης της ΔΕΗ. (Όσον αφορά τον μελλοντικό χωροταξικό σχεδιασμό κατά την πράξη εφαρμογής που προβλέπεται από τον Ν. 4269/14 θα καταθέσουμε τις προτάσεις μας εν ευθέτω χρόνο.)
Εξοικονομώντας κατά αυτό τον τρόπο σημαντικά ποσά από ενοίκια στα οποία στεγάζονται σήμερα αρκετές από τις υπηρεσίες του Δήμου, εξυπηρετώντας παράλληλα με τον καλύτερο τρόπο καθημερινά τους πολίτες για άνεση μετακινήσεων και αποσυμφόρηση του παραδοσιακού κέντρου με την ταυτόχρονη δυνατότητα αύξησης της τουριστικής επισκεψιμότητας στο κέντρο της πόλης. Στο νέο αυτό μοντέλο χωροταξικής και πολεοδομικής ανάπτυξης του νέου ΓΠΣ θα πρέπει να επιτρέπονται οι άδειες χρήσης γης μόνο για υπηρεσίες και όχι για εμπορικά κέντρα ή κέντρα όχλησης. Παράλληλα, θα πρέπει να εξετασθεί ο ορθός σχεδιασμός και η κατασκευή περιφερειακών αρτηριών γύρω από την πόλη στο υφιστάμενο ΓΠΣ.
Β) Οι προτάσεις του Οικονομικού Επιμελητηρίου Δυτικής Μακεδονίας όσον αφορά το ΣΣ Κοζάνης σύμφωνα τις τελευταίες συνεδριάσεις του διαμορφώνονται παρακάτω ως εξής:
Είναι προφανές πως το τρένο ως μέσο, αποτελεί το οικονομικότερο και ασφαλέστερο μεταφορικό μέσο, το οποίο συνδέεται άμεσα με την τοπική και εθνική ιστορία και το οποίο αποτελεί επίσης, ένα πολύτιμο κοινωνικό-αναπτυξιακό εργαλείο για τη χώρα και την περιφερειακή ανάπτυξη. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, λόγω διάφορων πολιτικών αποφάσεων και πολλές φορές προς χάριν άλλων συναφών δραστηριοτήτων/συμφερόντων στο χώρο των μεταφορών (π.χ. αυτοκινητόδρομοι, μη χάραξη σιδηροδρομικής Εγνατίας) έχει απαξιωθεί. Πλέον το τρένο ως αξιόπιστο μεταφορικό μέσο, έχει την ευκαιρία να εκσυγχρονιστεί και να επανέλθει στο προσκήνιο, με την χάραξη της διευρωπαϊκής σιδηροδρομικής γραμμής που θα συνδέει εθνικά και ευρωπαϊκά σιδηροδρομικά δίκτυα μέσω κοινοτικών κονδυλίων της προγραμματικής περιόδου 2014-2020, με την υλοποίηση του έργου να ολοκληρώνεται το 2020. Αυτή είναι ίσως η σημαντικότερη ευκαιρία εκσυγχρονισμού και εκμετάλλευσης του τρένου ως αναπτυξιακού πόρου για την χώρα και την περιοχή μας, της οποίας θα πρέπει να δράξουμε της ευκαιρίας, όντας έτοιμοι, με τις ουσιαστικότερες και τις περισσότερο ωφέλιμες προτάσεις, θέτοντας βάσιμα τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την επέκταση του αναπτυξιακού προφίλ της περιοχής μας.
Το Οικονομικό Επιμελητήριο Δυτικής Μακεδονίας προκρίνει την παρακάτω πρόταση ως την πιο ρεαλιστική και πιο συμφέρουσα πρόταση από πλευράς οικονομικών, τεχνικών και νομικών στοιχείων όσον αφορά τον ΣΣ Κοζάνης:
Καθαίρεση των δυο γεφυρών του ΟΣΕ στις ανατολικές παρυφές της πόλης
Αποκατάσταση της γραμμής με αντικατάσταση των γεφυρών με νέες, μεγαλύτερου μήκους (μαζί με άλλες ουσιαστικές παρεμβάσεις)
Μελέτη της χάραξης της γραμμής Καλαμπάκα-Κοζάνης (ηλεκτροκίνηση) με δημιουργία νέου Εμπορευματικού Σιδηροδρομικού Σταθμού στα Κοίλα Κοζάνης (με δύο εναλλακτικές χωροθετήσεις: πρώτη πριν τον κόμβο της Εγνατίας, προς τη Καλαμπάκα και δεύτερη μετά τον κόμβο προς Φλώρινα)
Ηλεκτροκίνηση της γραμμής Κοζάνης-Φλώρινας
Διατήρηση του υφιστάμενου Σιδηροδρομικού Σταθμού Κοζάνης, ως Επιβατικού
Κατασκευή Εμπορευματικού Σιδηροδρομικού Σταθμού στα Κοίλα Κοζάνης
Σύνδεση του Επιβατικού Σιδηροδρομικού Σταθμού με τη γραμμή Καλαμπάκας – Κοζάνης αλλά και με τον νέο Εμπορευματικό Σιδηροδρομικό Σταθμό στα Κοίλα Κοζάνης μέσω του υφιστάμενου δικτύου (έπειτα από τις απαραίτητες παρεμβάσεις και ανακατασκευή του, ειδικότερα σε σημεία που διαπερνάει την πόλη)
Η χάραξη σηράγγων και Cut & Cover, μήκους 2000μ και 2200μ αντίστοιχα, που θα διαπερνούν τον λόφο της ΖΕΠ Κοζάνης καθώς και τμήμα της πόλης θεωρείται λόγω του μεγάλου κόστους του έργου, αλλά και άλλων τεχνικών δυσκολιών ως μη υλοποιήσιμο (ειδικότερα στις οικονομικές συνθήκες που βιώνει η χώρα)
Σύμφωνα με την παραπάνω πρόταση επιτυγχάνονται τα εξής:
Η παρουσία και η εγγύτητα (εύκολη πρόσβαση) στον ΣΣ που χωροθετείται μέσα στη πόλη, όπως συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις άλλες Ελληνικές και Ευρωπαϊκές πόλεις (θέση η οποία στηρίζεται επιστημονικά από συγκοινωνιολόγους ανά τον κόσμο)
Η αύξηση της επισκεψιμότητας μέσα στην πόλη (Σημείωση: σύμφωνα με στοιχεία της Εγνατίας οδού, 1,5 εκ. επιβατικά αυτοκίνητα διαπερνούν την πόλη από την Εγνατία, εξ αυτών εισέρχονται στην πόλη μόνο τα 1.500)
Η αύξηση εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών μέσα στην πόλη
Η καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών (της πόλης και των γύρω περιοχών)
Η καλύτερη και πιο συμφέρουσα εξυπηρέτηση του φοιτητικού πληθυσμού (ΑΕΙ, ΤΕΙ) που διαμένει στην πόλη
Οικονομικότερη και ασφαλέστερη μεταφορά υπαλλήλων της ΔΕΗ (με την ταυτόχρονη αποσυμφόρηση του κέντρου από τα αστικά της ΔΕΗ)
Η σύνδεση του Επιβατικού ΣΣ της πόλης της Κοζάνης με τον Εμπορευματικό ΣΣ που θα κατασκευαστεί στα Κοίλα Κοζάνης (μια απόσταση 15 χλμ περίπου) μπορεί να γίνει μέσω του υφιστάμενου δικτύου (έπειτα από τις απαραίτητες παρεμβάσεις και ανακατασκευή του, ειδικότερα σε σημεία που διαπερνάει την πόλη) ενώ παράλληλα προτείνεται και η αξιοποίηση των “Mini Bus” έπειτα από συμφωνία συνεργασίας μεταξύ Δήμου Κοζάνης και ΟΣΕ.
Η λύση του “Tram” για την σύνδεση της πόλης με τον σταθμό στα Κοίλα, θεωρείται ως μη υλοποιήσιμη λόγω των εξειδικευμένων τεχνικών δυσκολιών (π.χ. το ανάγλυφο της πόλης, κυκλοφοριακό κλπ)
Ανάπλαση και ανάδειξη του υφιστάμενου ΣΣ και της γύρω περιοχής (δημιουργία Μουσείου και ανάδειξη της ιστορίας της σχέσης του τρένου με την πόλη, ανάπλαση και δημιουργία γραμμικών πάρκων στους περιβάλλοντες χώρους από τον υφιστάμενο ΣΣ, δημιουργία παρκινγκ, κατασκευή ανωγείων γεφυρών για την σύνδεση του ΣΣ με την Νότια πλευρά της πόλης)
Η ανακατασκευή των (υφιστάμενων) δύο γεφυρών (έπειτα από τις απαραίτητες αναπλάσεις/παρεμβάσεις στους γύρω χώρους) μπορεί να αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης της πόλης στα Νοτιοανατολικά
Αξιοποίηση άλλων χώρων πρασίνου της πόλης (π.χ. Ξενία, Κουρί)
Θετικό το στοιχείο πως διάφορα επικίνδυνα εμπορευματικά φορτία (ιδιαίτερα για ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες) θα οδηγούνται κατευθείαν στον Εμπορευματικό ΣΣ στα Κοίλα χωρίς να εισέρχονται στην πόλη
Αξιοποίηση της ΒΙ.ΠΕ. Κοζάνης
Τοποθετεί την πόλη της Κοζάνης στον Ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό χάρτη (με όλα τα αναπτυξιακά πλεονεκτήματα που αυτό συνεπάγεται)
Σύμφωνα με τα όλα τα παραπάνω η πρόταση αυτή κρίνεται ως η πιο συμφέρουσα πρόταση για τον Δήμο Κοζάνης βάσει των οικονομικοτεχνικών στοιχείων, αναλύοντας κανείς τα γενικότερα και ειδικότερα κριτήρια. Τοποθετεί την πόλη στον Ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό χάρτη, ενώ συνάδει και με το πλαίσιο των “Smart Cities” που προωθείται από την ΕΕ για την αστική ανάπτυξη των πόλεων. Οι κυριότεροι λόγοι απόρριψης των υπόλοιπων προτάσεων είναι τα τεχνικά και νομικά ζητήματα που προκύπτουν (π.χ. ανταλλαγή εκτάσεων μεταξύ ΟΣΕ και Δήμου Κοζάνης, χρήση γενικής κατοικίας της σημερινής έκτασης του ΣΣ κλπ) και ενδεχομένως να καθυστερήσουν ή να περιορίσουν την υλοποίηση του έργου και την άρτια λειτουργία του τρένου στην Κοζάνη.
Ο σιδηρόδρομος στο εξωτερικό λειτουργεί επιτυχημένα, λαμβάνοντας μεγάλο μερίδιο της αγοράς, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τις επενδύσεις σε νέες υπηρεσίες. Οι περισσότερες σιδηροδρομικές εταιρείες στηρίζουν τα μεγαλύτερα από τα κέρδη τους, όχι στη μεταφορά των επιβατών, αλλά σε άλλες δραστηριότητες, όπως ακίνητα, εκμετάλλευση των εμπορικών θέσεων στα επιβατικά κέντρα του σιδηροδρομικού δικτύου κ.α., στοιχεία που θέτουν την αξιοποίηση του τρένου και του ΣΣ σε μια εμπορική και επιτυχημένη αναπτυξιακή πορεία. Το τρένο μετράει στη χώρα μας περίπου ενάμιση αιώνα ζωής (στην Κοζάνη από το 1954), κατά τη διάρκεια του οποίου άλλαξαν πολλά, το ελληνικό κράτος μεγάλωσε, το σιδηροδρομικό δίκτυο επεκτάθηκε και εκσυγχρονίστηκε αρκετές φορές προκειμένου να καλύψει τις ολοένα μεγαλύτερες και πιο σύνθετες μεταφορικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας, νέα μεταφορικά μέσα πήραν την πρωτοκαθεδρία, ενώ η ανθρωπογεωγραφία της ελληνικής υπαίθρου υπέστη κοσμογονικές αλλαγές. Θα πρέπει τώρα να δράξουμε της ευκαιρίας που μας ξαναδίνεται, με μοναδικό σκοπό το κοινό καλό, λαμβάνοντας τις πιο στοχευμένες και πιο συμφέρουσες για την πόλη, την ευρύτερη περιοχή και τις επόμενες γενιές αποφάσεις.
Σημείωση: Οι προτάσεις διατυπώνονται σε συνέχεια της συνεδρίασης της Επιτροπής Διαβούλευσης του Δήμου Κοζάνης και σε συνέχεια των τελευταίων συνεδριάσεων του ΟΕΕ/Τμήμα Δυτικής Μακεδονίας, στις οποίες και επικαιροποιήθηκαν οι παραπάνω προτάσεις.
Για το Π.Τ.
Ο Πρόεδρος
Καρακάσης Εμμανούηλ