ΝΑΜΑΤΑ ΒΟΪΟΥ
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΔΟΜΑΒΙΣΤΙΟΥ
Η Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής Δομαβιστίου που βρίσκεται σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 950 μ. στους πρόποδες του Ασκίου Όρους ιδρύθηκε στις αρχές του 14ου αι σύμφωνα με επιγραφή αφιέρωσης εικόνος που βρέθηκε στην μονή και φέρει τη χρονολογία 1329.
Ο πρώτος ναός πρέπει να καταστράφηκε και στη θέση του κτίστηκε ο δεύτερος που σώζεται μέχρι σήμερα στις αρχές του 1500. Πρόκειται για το παλαιότερο μοναστήρι της επαρχίας Βοϊου και της Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης, στολίδι και καύχημα των χωρίων Ναμάτων και Πελεκάνου.
Οι τοιχογραφίες που σώζονται αριστουργήματα αγιογράφων από το Λιανοτόπι του Γράμμου χρονολογούνται στις αρχές του 1600 καθώς επίσης την ίδια εποχή είναι φιλοτεχνημένο και το ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο τέμπλο, έργο ηπειρωτών μαστόρων, παρόμοιο με εκείνο της Αγ. Παρασκευής Σιάτιστας.
Το μοναστήρι κατά τη διάρκεια της ζωής του καταστράφηκε πολλές φορές από τους τούρκους κατακτητές . Αξίζει να αναφερθεί ότι μόνο από το 1800 μέχρι και το 1840 κάηκε και λεηλατήθηκε 4 φορές , ενώ το 1875 μετά την επιδρομή των τούρκων στρατιωτών του Σεμσή μπέη από τη Νεάπολη και την καταστροφική πυρκαγιά που υπέστη εφονεύθησαν και οι εν αυτώ κατοικούντες μοναχοί.
Η ιστορία της μονής τελειώνει στις 27 Νοεμβρίου του 1944 όταν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής αφού για μια φορά ακόμη λεηλάτησαν και πήραν μαζί τους τα εναπομείναντα κειμήλια και μαζί με αυτά και το ανυπολόγιστης αξίας χειρόγραφο Ευαγγέλιο που φυλάσσονταν στη μονή , έκαψαν και τα κτίρια που βρίσκονταν πέριξ του ναού , ο οποίος σώθηκε ως εκ θαύματος .
Με ενέργειες του μακαριστού μητροπολίτου κ.κ. Αντωνίου το μοναστήρι επανιδρύθηκε το 2001 με την πολύτιμη βοήθεια και προσφορά του μεγάλου δωρητή και ευεργέτη, που το όνομά του έχει πλέον καταχωρηθεί στα ονόματα των κτητόρων της μονής, κ. Μιχαήλ Ν. Γκάνα από τα Νάματα.
ΕΡΑΤΥΡΑ ΒΟΪΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Ο ιερός ναός της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Βίλλιανης. Ο ναός αυτός ήταν μεγαλύτερος, που ήταν πάλι κτισμένος σε θεμέλια άλλου ναού μεγαλύτερου και πολύ παλαιού. Εξυπηρετούσε τις θρησκευτικές ανάγκες των χριστιανών του οικισμού που ήταν εκεί. Τα τελευταία χρόνια έχει ανακατασκευαστεί, και τελείται Θεία Λειτουργία και πανήγυρη κάθε χρόνο στις 26 Ιουλίου, ημέρα εορτής της Αγίας.
ΓΑΛΑΤΙΝΗ ΒΟΪΟΥ ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής υπήρχε το 1534 με ιερέα τον Παπαθύμιο, μικρότερος από τον σημερινό, χωρίς να είναι γνωστό, το πότε ακριβός έχει χτιστή, και τι μορφή είχε. Όπως σώζεται σήμερα χτίστηκε από Κοντσιώτες μαστόρους το 1847. Επεκτάθηκε στο εμπρόσθιο τμήμα το 1930. Λειτούργησε Ο Άγιος Κοσμάς το 1777 και ο Μακεδονομάχος Παπαδράκος στις 23 Νοεμβρίου 1904. Το προαύλιο της εκκλησίας χρησιμοποιείτο ως κοιμητήριο μέχρι και το 1910. το καμπαναριό κατασκευάστηκε το 1907 και η καμπάνα αγοράστηκε το 1898.
ΚΑΛΟΝΕΡΙ ΒΟΪΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Η Αγία παρασκευή βρίσκεται στο κέντρο του καλονερίου. Υπολογίζεται ότι χτίστηκε το 1776. Το 1985 ανακαινίστηκε από τον ιερέα του χωριού επειδή βρισκόταν σε άσχημη κατάσταση. Στο ταβάνι της βρέθηκαν καμένα σανίδια και τοιχογραφίες γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εκκλησία κάηκε και. ήταν ψηλότερη.
Ο ιερέας μαζί με τους κατοίκους ξαναέχτισε το καμπαναριό και όλη την εκκλησία σύμφωνα με την αρχική της δομή μη θέλοντας να χαλάσουν την αρχική της μορφή.
Δίπλα από την εκκλησία υπάρχει ένα δωματιάκι το οποίο επί τουρκοκρατίας το χρησιμοποιούσαν ως σχολείο. Σήμερα το δωμάτιο αυτό υπάρχει ως χώρος φιλοξενίας. Μέχρι το 1950 όπου χτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα γιορταζόταν ως πολιούχος του χωριού η Αγία Παρασκευή.
ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΒΟΪΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι ο αρχαιότερος σωζόμενος ναός της Σιάτιστας. Βρίσκεται στην πλατεία της Γεράνειας. Χτισμένος το 1677, αποτελεί ένα αξιόλογο μνημείο βυζαντινής τέχνης. Πρόκειται για μια θολοσκέπαστη τρίκλιτη βασιλική, με υπερυψωμένο νάρθηκα – γυναικωνίτη.
Η διάταξη των θόλων σε σχήμα σταυρού, δίνουν στο ναό τη μορφή εγγεγραμμένου σταυροειδούς. Άξια προσοχής είναι η απεικόνιση στο νότιο τοίχο του νάρθηκα – γυναικωνίτη αρχαίων Ελλήνων σοφών: Σόλωνα, Πλούταρχου, Αριστοτέλη, Πλάτωνα, Θουκυδίδη και Σίβυλλας. Θαυμάσια είναι το επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο της και οι τοιχογραφίες της, έργα του 1711. Τα δεσποτικά και οι εικόνες του τέμπλου είναι έργα του Θεοδώρου Πουλάκη του Κρητός, ενώ ο ζωγραφισμένος Επιτάφιος είναι έργο του ‘Αναστασίου εξ Ιωαννίνων’.
Το πανύψηλο καμπαναριό της είναι μεταγενέστερο κτίσμα, χρηματοδοτημένο από έρανο που έγινε από τους κατοίκους της Γεράνειας.Νότια της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται κολλημένος ο ναΐσκος της Παναγίας, που μαζί με την κοινή αυλή και το τεράστιο καμπαναριό αποτελούν όμορφο σύνολο.
ΑΗΔΟΝΟΧΩΡΙ ΒΟΪΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Δυτικά του χωριού,υπάρχει το γραφικό εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής,που χτίστηκε το 1958 πάνω στα ερείπια παλιότερου εξωκλησιού.
Το εξωκλήσι βρίσκεται μέσα σε ένα άλσος από βελανιδιές,ένας τόπος γαλήνιος,που σε κάνει να ήρεμης,και να αφήνεις τον εαυτό σου ελεύθερο από τις σκέψεις,να έρθει πραγματικά σε επαφή με κάτι το ανώτερο….Πέραν του Κόσμου Τούτου!!!!
ΑΣΠΡΟΥΛΑ ΒΟΪΟΥ
Εξω από το χωριό,ακολουθώντας τον δρόμο που οδηγεί στο Μεσόλογγο (χωριό μετά την Ασπρούλα) σε ένα ειδυλλιακό τοπίο βρίσκουμε το εξωκλήσι Της Αγίας Παρασκευής,που χτίστηκε το 1980,και εγκαινιάστηκε από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης το 1981.
ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ ΒΟΪΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Ιερός Ναός Της Αγίας Παρασκευής,είναι κοιμητηριακός Ναός και βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του χωριού.Είναι ρυθμού Βασιλικής,και είναι χτισμένος με τεράστιες πέτρες το 1867.Έχει θαυμάσιες εικόνες που τις χαρακτηρίζουν τα έντονα χρώματα και η αυστηρότητα των μορφών.
Η εφέστιος και θαυματουργική εικόνα της Αγίας Παρασκευής είναι του 1788.Πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου και οι κάτοικοι του Αυγερινού προσέρχονται με μεγάλη ευλάβεια και θρησκευτική κατάνυξη.
ΚΛΗΜΑ ΒΟΪΟΥ
Ενοριακός Ναός είναι του Αγίου Νικολάου,υπάρχουν αλλά δύο εξωκλήσια,της Αγίας Παρασκευής πριν φτάσουμε στο χωρίο,όπου εκεί βρίσκεται και το νεκροταφείο του χωριού.Είναι μία πολύ παλιά πέτρινη εκκλησία στη οποία σώζονται τοιχογραφίες Βυζαντινής τεχνοτροπίας,και θα πρέπει το ζήτημα της συντήρησης της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής να εξεταστεί καλύτερα,για να μπορέσει να αντέξει στο πέρασμα του χρόνου.Οι κάτοικοι του χωριού προσπαθούν με τον δικό τους τρόπο να κρατήσουν την εκκλησία,αλλά τους λείπει και η γνώση πάνω σε θέματα που έχουν να κάνουν με την αρχαιολογική αξία μιας τέτοιας εκκλησίας,αλλά και οι εμπειρία. Δεν μπορούμε όμως να κατηγορήσουμε τους απλούς και ευλαβείς κατοίκους του όμορφου αυτού χωριού για της όποιες επεμβάσεις έκαναν στην προσπάθειά τους να συντηρήσουν την εκκλησία.
ΛΙΚΝΑΔΕΣ ΒΟΪΟΥ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Οι Λικνάδες είναι ένα από τα χωριά του Δήμου Τσοτυλίου που μαζί με την Λεύκη αποτελούν το δημοτικό διαμέρισμα των Λικνάδων του δήμου,και το χωριό βρίσκεται 75 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης της Κοζάνης
και σε 741 μέτρα υψόμετρο και κατά την απογραφή του 1991 είχε 48 κατοίκους ενώ το 2001 είχε 50 κατοίκους που ασχολούνται με την Γεωργία και την κτηνοτροφία.
Οι αρχαίοι οικισμοί και τα σημαντικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στην περιοχή των Λικνάδων μαρτυρούν πυκνή κατοίκηση απο αρχαιοτάτων χρόνων.
Επίσης στην περιοχή των Λικνάδων υπήρχε μονοθάλαμος Μακεδονικός τάφος πιθανόν του 4ου αι.π.χ ο οποίος φαίνεται ότι καταστράφηκε τον περασμένο αιώνα από τον οποίο έχουν διασωθεί τμήματα μαρμάρινης θήρας στο Τσοτύλι.
Ιδιος τάφος βρέθηκε και στην περιοχή της Εορδαίας με διαστάσεις θαλάμου εσωτερικού 2,83Χ2,85 μ. και πρόσοψη απλή πλάτους 3,25 μ. Το μνημείο είναι το δεύτερο του είδους στην Εορδαία, μετά τον μνημειακό σε πρόσοψη και ασύλητο από την αρχαιότητα τάφο στο χωριό Σπηλιά.
Τα μνημεία αυτά είναι σημαντικά γιατί δείχνουν την ενότητα των ταφικών εθίμων της Άνω Μακεδονίας σε σχέση με την Κάτω Μακεδονία καθώς και το υψηλό βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο μιας περιοχής (της Άνω Μακεδονίας), για την οποία οι συστηματικές ανασκαφές απέδειξαν ότι δεν ήταν απομονωμένη πολιτισμικά και κοινωνικά.
ΜΟΛΟΧΑ ΒΟΪΟΥ:Παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής
Στον τόπο που βρίσκεται το παρεκκλήσι υπήρχαν διάφορα χαλάσματα τα οποία κανείς δεν γνώριζε από πού προέρχονταν. Ένας κάτοικος αποφάσισε να μεταφέρει τις πέτρες για να χτίσει σπίτι στο χωριό. Όταν τελείωσαν οι πέτρες έμεινε μόνο η βάση, μια μεγάλη πλάκα. Την νύχτα οι παππούδες μας έβλεπαν μία λάμψη στο σημείο αυτό και προσπαθούσαν να εξηγήσουν το φαινόμενο. Βεβαίως δεν περνούσε από το μυαλό του ότι μπορεί να ήταν εκκλησία καθόσον οι προηγούμενοι κάτοικοι του χωριού ήταν μουσουλμάνοι. Την λύση ήλθε να την δώσει ένα όραμα που παρουσιάστηκε σε μια κοπέλα του χωριού. Είδε μια γυναίκα να την παίρνει από το χέρι και να την οδηγεί προς την λάμψη. Όταν τη ρώτησε πως την λένε απάντησε Παρασκευή. Σε κάποιο σημείο της διαδρομής χάθηκε από δίπλα της. Η λύση βρέθηκε. Με μπροστάρη τον παπά όλοι οι κάτοικοι του χωριού ήρθαν να κάνουν δέηση στον τόπο, πήραν δε απόφαση να χτίσουν μία εκκλησία στη χάρη της Αγίας Παρασκευής. Τα οικονομικά όμως δεν υπήρχαν και εκτός αυτού δεν είχε χτιστεί ακόμα η εκκλησία στο χωριό. Αποφάσισαν λοιπόν προσωρινά να χτίσουν ένα μικρό εικονοστάσι και αργότερα εκκλησία. Το εικονοστάσι χτίστηκε γρήγορα και τοποθετήθηκε η εικόνα της Αγίας Παρασκευής. Η λάμψη χάθηκε και κάθε βράδυ ήταν αναμμένο το καντήλι στο εικονοστάσι. Πέρασαν πολλά χρόνια, το τάμα έγινε οι κάτοικοι έκτισαν έναν απλό μικρό ναό της Αγίας Παρασκευής το έτος 1985.
ΠΕΠΟΝΙΑ ΒΟΪΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ( ΑΓΙΑΣΜΑ)
Νότια από το χωριό και σε απόσταση 2 χιλιομέτρων βρίσκεται κτισμένη η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με το Αγίασμα,το οποίο είναι γνωστό από τα χρόνια της τουρκοκρατίας σε όλην την περιοχή. Μαρτυρίτε ότι ακόμα και οι Τούρκοι εκείνη την εποχή τιμούσαν την Αγία Παρασκευή,και κατέφευγαν σε κάθε τους δύσκολη στιγμή στην χάρη της.Η σημερινή εκκλησία δίπλα από την οποία υπάρχει το Αγίασμα,κτίστηκε με την προσφορά των ευλαβών χριστιανών το 1969.
ΠΟΛΥΚΑΣΤΑΝΟ ΒΟΪΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ.
Ο Ενοριακός Ναός της Αγίας παρασκευής βρίσκεται στο ένα άκρο του χωριού,όπου και το κοιμητήριο.Είναι χτισμένος το 1778 και πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου.Στο προαύλιο του Ιερού Ναού είναι χτισμένο και το διθέσιο σχολείο του Πολυκάστανου.
