Ιεροί Ναοί και εξωκλήσια του Αγίου Αθανασίου στο Βόιο

 

Ενοριακός Ναός Αγίου Αθανασίου Πενταλόφου

Στην κεντρική πλατεία του Πενταλόφου βρίσκεται η τρίκλητη βασιλική του Αγίου Αθανασίου. Χτίστηκε το Μάρτιο του 1816 και κάλφας του ήταν ο Κώστας Καράς. Η παράδοση αναφέρει ότι ο ναός θα αφιερώνονταν στο Γενέθλιο της Θεοτόκου όμως τον αφιέρωσαν στον Άγιο Αθανάσιο γιατί γλύτωσε τους πενταλοφίτες από την φοβερή πανούκλα η οποία έρχονταν στο χωριό μεταμορφωμένη σε γριά.

¨ΟΙ Πενταλοφίτες έδωσαν το παρών σε όλους τους Αγώνες του έθνους,όποτε και αν  χρειάστηκε. Στον Πεντάλοφο γεννήθηκε ο αρματολός Γιάννης Τζιώρτζιος(1750-1800) ο οποίος μετείχε στους συνεχείς αγώνες τον Πενταλοφιτών εναντίον των Τουρκαλβάνων που λημένονταν την περιοχή.Σε μία συμπλοκή με τους Τουρκαλβανούς στην θέση ¨Ρουσιοτάρι¨κοντά στο Επταχώρι ο Γιάννης Τζιώρτζιος έχασε την ζωή του¨.

Στο παλιό καμπαναριό του Ιερού Ναού του Αγίου Αθανασίου σε μια πέτρα του καμπαναριού που φυλάσσονταν μέσα στον Ναό,όταν κατεδαφιστικέ,το καμπαναριό,υπήρχε σκαλισμένη η προσωπογραφία του Γιάννη Τζιώρτζιου.

 
Εξωκλήσι Αγίου Αθανασίου Κορυφής Βοΐου

Το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου είναι παλιός ναός στο «Παλιοχώρι», από την εποχή ακόμη πού το «Παλιοχώρι» κατοικούνταν. Εδώ τελούνταν  τακτική λειτουργία στις 2 Μαΐου, την ημέρα της Ανακομιδής των Ιερών Λειψάνων  του Αγίου Αθανασίου του Μεγάλου. Από την στιγμή όμως που
την Κορυφή εξυπηρετεί Ιερέας που εφημερεύει σε δύο ενορίες εναλλάξ,αποφασίστηκε από την Εκκλησιαστική επιτροπή να γίνετε η Θεία Λειτουργία στις πέντε Ιουλίου,ημέρα της εορτής του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη  ιδρυτού του Αγίου Όρους.

Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου Χρυσαυγής Βοΐου

 Ο Άγιος Αθανάσιος είναι η πιο παλιά εκκλησία .Κτίστηκε το έτος 1768. Η παλαιότητα, τα μικρά παράθυρα, τα πολλά και διάφορα μοντά χρώματα, οι βυζαντινές αγιογραφίες και η απλότητά της προξενούσαν δέος στον κάθε προσκυνητή. Ολόκληρη η κόγχη του ιερού ήταν κατασκευασμένη από σχέτο πουρί. Δυστυχώς όμως το 1955 κατεδαφίστηκε και ξανακτίστηκε στην ίδια θέση, όπως είναι σήμερα, γιατί τα 200 της χρόνια την είχαν καταντήσει ετοιμόροπη. Μέχρι το 1867 ήταν ο ενοριακός ναός του χωριού. Σήμερα λειτουργείται τρεις φορές το χρόνο, την Τρίτη ημέρα του Πάσχα, στις 2 Μαίου, γιορτή της ανακομιδής των αγίων λειψάνων του Αγίου Αθανασίου και μια Κυριακή του Αυγούστου, για να εκκλησιάζονται και οι παραθεριστές, που έρχονται στο χωριό. Τα τελευταία χρόνια στον  Ναό του Αγίου Αθανασίου έχουν γίνει αγιογραφίες με την συνδρομή των κατοίκων της Χρυσαυγής.

Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου Αγιάσματος 

 Ο ευσεβής λαός της Δυτικής Μακεδονίας, ευλαβείται ιδιαιτέρως τον Άγιο του Θεού και στύλο της Ορθοδοξίας Μέγα Αθανάσιο.
Κάθε κώμη και κάθε πόλις της ευρείας αυτής της περιοχής, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, κοσμείται από Ιερό Ναό αφιερωμένο στη μνήμη του.
Η συνείδησις του ευσεβούς λαού της ευρυτέρας περιοχής του Βοΐου θέλει τον Άγιό του να ευαρεστήται να επιδαψιλεύη τη χάρι, την οποία έχει από τον Θεό, επί τους επικαλουμένους την προς Αυτόν πρεσβεία του, ιδιαίτερα όταν προσέρχωνται στο Αγίασμά του στο Αγίασμα Βοΐου και τον Ιερό Ναό του στο χώρο του Αγιάσματός του.
Όσοι έτυχον της ευλογίας της προσωπικής εμφανείας του Αγίου, ομολογούν ότι προτρέπει τους επιδεομένους και επιζητούντες την βοήθεια και την προς τον Κύριο παρρησία του, να προσέρχωνται στο Αγίασμά του στον συγκεκριμένο χώρο και τούτον τον Ιερό Ναό, παρ’ ότι στην ιδιαιτέρα πατρίδα σχεδόν του καθενός υπάρχει Ιερός Ναός τιμώμενος στο όνομά του.

Οι Χριστιανοί του τόπου μας μεταδίδουν από γεννιά σε γεννιά τις αναμνήσεις και εμπειρίες τους και εξακολουθούν ακόμη να τιμούν τον Άγιο Αθανάσιο, ιδιέταιρα στο πανηγύρι του τις 2 Μαΐου κάθε χρόνο.
Σύμφωνα με την ζώσα έτι παράδοσι, ανηγέρθη το πρώτον σε αυτόν τον χώρο Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου, περί τα μέσα του 18ου αιώνος, από τον Αθανάσιο Αραϊά.
Με όραμα του υπεδείχθη και βρήκε την ιερή εικόνα του Αγίου και την πηγή του Αγιάσματος.
Εκείνος ο μικρός Ιερός Ναός υπήρχε μέχρι το έτος 1914.
Τότε (1914) ανηγέρθη ο παρών Ιερός Ναός, ο ξενώνας και το παλαιό κτίσμα του Αγιάσματος με χρήματα που προήλθον από την εκποίησι του εν Κωνσταντινουπόλει ξενώνος, δωρεάς του αδελφάτου των εκεί παρεπιδημούντων κατοίκων του χωριού, ο οποίος επωλήθη από την τότε εκκλησιαστική επιτροπή πριν κατασχεθή από το καθεστώς των Νεοτούρκων.
Το Αγίασμα (Αγιονέρι) πηγάζει από ορισμένο σημείο του εσωτερικού του Ιερού Ναού και οδηγείται με συγκεκριμένο αγωγό στο παρακείμενο ιδιαίτερο κτίσμα από το οποίο και το αποκομίζουν οι πιστοί.
 

Το υπάρχον κτιριακό συγκρότημα βρίσκεται σε ιδιόκτητο του Ιερού Ναού έκτασι, συνολικής επιφανείας 55,126 στρεμμάτων και περιλαμβάνει:
Α) τον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου 
Β) τον ξενώνα 
Γ) το Αγίασμα (Αγιονέρι) και 
Δ) τον περίβολο.

Άγιος Αθανάσιος Λούβρης Βοΐου  

 

 Στην σημερινή θέση που βρίσκεται το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου,υπήρχε ο παλιός οικισμός ¨Παλιόσπιτα¨όπου και ο Ναός Του Αγίου Αθανασίου,δίπλα στον οποίο υπήρχαν τα νεκροταφεία του χωριού.

 

 

 

Ιερός  Ναός  Αγίου  Αθανασίου Τσοτυλίου 

Ο Ιερός Ναός Του Αγίου Αθανασίου  είναι ο Πολιούχος του Τσοτυλίου. Βρίσκεται μέσα στο κέντρο περίπου της πόλης του Τσοτυλίου και πανυγηρίζει στις 18 Ιανουαρίου.Πριν ανεγερθεί η σημερινή εκκλησία του Αγίου Αθανασίου υπήρχε ένα μικρό εξωκλήσι. Από το τέμπλο αυτής της εκκλησίας διασώζεται το Δωδεκάορτο και οι βημόθυρες που το όλο μήκος έφτανε τα 3,5 μέτρα και φυλάγεται στο Επισκοπείο Τσοτυλίου. Η μικρή αυτή εκκλησία εξυπηρέτησε τους λίγους χριστιανούς, που δεν είχαν εξισλαμιστεί, για αρκετά χρόνια.Με την ίδρυση της εβδομαδιαίας αγοράς το 1833 και με την εγκατάσταση στο Τσοτύλι και άλλων οικογενειών, προέκυψε η ανάγκη ανέγερσης μεγαλύτερης εκκλησίας. Το 1858 κατεδαφίστηκε η μικρή εκκλησία και στην ίδια θέση ανεγέρθηκε η σημερινή.Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου είναι ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής με στέγη,και επιδή παρουσίασε σημαντικές φθορές κυρίως στον εσωτερικό χώρο, για  αυτό το λόγο η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης ενέταξε στο πρόγραμμα «ΠΙΝΔΟΣ» το έργο της επισκευής, συντήρησης και αποκατάστασής του σε συνεργασία τόσο με το Δήμο Τσοτυλίου, όσο και με την αρμόδια 17η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.Τα θυρανοίξια του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Τσοτυλίου, πραγματοποιήθηκαν το Σάββατο 1 Μαΐου 2010 και ώρα 5 το απόγευμα, από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης κ.κ. Παύλο, παρουσία του Νομάρχη Κοζάνης Γιώργου Δακή και του Δημάρχου Τσοτυλίου Μανώλη Γκάση ,Ιερέων  της περιοχής και  πιστών. Σήμερα γίνετε Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό τις καθημερινές και κάθε Σάββατο.

 
 

 Εξωκλήσι Αγίου Αθανασίου Δάφνης 

 

Στην τοποθεσία « Άγιος  Αθανάσιος» υπάρχει το εξωκλήσι του
Αγίου Αθανασίου, πού τό έχτισε μέ έξοδά του ο Δημήτριος.Ευαγγέλου
Παπαδόπουλος (Τούσιας.) το  1913 πάνω στα ερείπια παλιότερης  εκκλησίας.

 

Είναι ένα εξωκλήσι απλό, σαν φτιαγμένο από χώμα, φως κι αέρα.
Στο εσωτερικό του δεν έχει τέμπλο’, παρά μόνον δύο  – Τρεις  εικόνες λίγα καντήλια κι ή μυρωδιά των καμένων κεριών κι ή αποτυπωμένη
στους τοίχους  οσμή του λιβανιού .

 Εξωκλήσι  Αγίου Αθανασίου Δραγασιάς

 

 Το εξωκλήσι Του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται χτισμένο χίλια μέτρα δυτικά από το χωριό,πάνω στα ερείπια ομώνυμης Εκκλησίας.Την δαπάνη για την κατασκευή του Ιερού Ναού κάλυψε η οικογένεια του Γρηγορίου Ζωγραφόπουλου το 1971.

 

Εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου Ζώνης

 Ακολουθώντας την οδό Αγίου Αθανασίου από την πλατεία του χωριού
φτάνουμε και στο ομώνυμο εξωκλήσι,που είναι σχετικά καινούριο και
βρίσκεται μέσα σε ένα όμορφο φυσικό περιβάλλον. Ακολουθώντας τον
δρόμο από τον Άγιο Αθανάσιο,πηγαίνουμε προς την Κοτύλη και την Λάγγα
του όρου Βοΐου,που υπάγονται στην Καστοριά.

Εξωκλήσι  Αγίου Αθανασίου Αυγερινού

Το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου του Μεγάλου είναι κτισμένο το 1907,και
ανήκει στην ενορία του Αυγερινού. Βρίσκεται σε έναν ψιλό λόφο ,μετά το
εκκλησάκι της Παναγίας ,πηγαίνοντας από τον Βυθό προς τον Αυγερινό
δίπλα από τον ποταμό Πραμόριτσα.
Ο δρόμος πάνω στον οποίο είναι κτισμένα και τα δύο εξωκλήσια
χρησιμοποιείται από του κατοίκους του Αυγερινού για να επισκέπτονται το
μοναστήρι της Αγίας Τριάδας στον Βυθό.

Ιερός Ναός  Αγίου Αθανασίου στο Ρόκαστρο Βοΐου

Το Ρόκαστρο ήταν από παλιότερα χωριό του Βοΐου. Είχε ¨Ωραίο Κάστρο¨, από το οποίο πήρε τ’ όνομά του. Το 1136 μ.Χ. το χωριό υπήρχε, γιατί στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Δραγασιάς υπάρχει μια εικόνα του Αγίου Αθανασίου με την παρακάτω αφιέρωση:
¨Δια συνδρομής εις Χριστόν χορίο Ρόκαστρο ΑΡΛΣΤ (1136)¨.

Στη σημερινή εδαφική περιοχή του χωριού υπήρχαν οι μικροοικισμοί:
1) Νότια 2 χλμ., στην τοποθεσία ¨Αγία Παρασκευή¨, υπήρχε οικισμός 10-12 σπιτιών.
Όπως μνημονεύει η παράδοση οι κάτοικοι επειδή πήραν μέρος σε κάποια επαναστατική κίνηση, πήγαν οι Τούρκοι έκαψαν το χωριό και σκότωσαν αρκετούς κατοίκους.
Εκεί σήμερα υπάρχουν τα ερείπια της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής, με το νεκροταφείο.
 2) Βόρεια 3 χλμ., στην τοποθεσία ¨Παπά Δέντρα¨, υπήρχε άλλος οικισμός 7-8 σπιτιών.
Γι’ αυτό το μικροχώρι η παράδοση δε διέσωσε τίποτε.
Το Ρόκαστρο των 32 οικογενειών έπεσε θύμα του εμφυλίου πολέμου (1946-1949).
12 οικογένειες βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη και 20 στο Τσοτύλι.
Την εκκλησία του χωριού όσοι μένουν τουλάχιστον στο Τσοτύλι προσπαθούν και την κρατάνε ζωντανή,ακόμα και οι πιο νέοι σε ηλικία,και τα εγγόνια δηλαδή,αυτών που κατάγονται από το Ροκαστρο πηγαίνουν στο χωριό και περιποιούνται την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου.

Εξωκλήσι του  Αγίου Αθανασίου  στο Κριμήνι 

Δυτικά από το χωριό και σε απόσταση δυόμισι χιλιομέτρων,πάνω στον καινούριο δρόμο που οδηγεί  από το χωριό στα Γρεβενά βρίσκεται χτισμένο το εξωκλήσι Του Αγίου Αθανασίου που χτίστηκε το 1870.

Ιερός Ναός Αγίου Αθασίου στο Αηδονοχώρι

Στην νότια άκρη του χωριού βρίσκεται χτισμένη η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου,όπου και το νεκροταφείο του χωριού.Η σημερινή εκκλησία χτίστηκε στην θέση παλαιότερης εκκλησία την οποία κατεδάφισαν το 1966,για να χτίσουν την καινούρια.Το πότε χτίστηκε η παλιά εκκλησία μας είναι άγνωστο.
Στην θέση αυτή βρέθηκε ένα κιονόκρανο,το οποίο προέρχεται από την παλιά εκκλησία του Αγίου Αθανασίου,και είχε τοποθετηθεί πάνω στη κεφαλή ενός παλιού εικονοστασίου,που ανακατασκευάστηκε από το Κωνσταντίνο Τάσιο.
Το 1996 οι Κωνσταντίνος Νέττας,Αλκιβιάδης Νέττας,Στέργιος Σισμάνης,Κωνσταντίνος Τάσιος και Δημήτριος Μαρκούλας,διαπίστωσαν ότι σ’αυτό αναγράφονται οι εξής ημερομηνίες:

 

Δεξιά: Ε801 και 0852 ΜΑΡΤΙ 27.
Αριστερά:09 ή 08 ΜΑΡΤΙΟΥ.

Οι ημερομηνίες αυτές είναι Βυζαντινής μορφής.Βέβαιο είναι συνεπώς,ότι στον χώρο του Αγίου Αθανασίου,άρα και στο Αηδονοχώρι,υπήρχε εκείνη την εποχή οικισμός.
Με πρωτοβουλία του Αλκιβιάδη Νέττα και την σύμφωνη γνώμη του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου,αποτελούμενου από τον Στέργιο Σισμάνη,Δημήτριο Μαρκούλα και Κωνσταντίνω Ζαφείρη,το κιονόκρανο μεταφέρθηκε σε ξηρό χώρο,καθαρίστηκε και τοποθετήθηκε στην βάση από κορμό Καστανιάς,την δαπάνη του οποίου κατέβαλε ο μακαριστός κύριος Αλκιβιάδης Νέττας.

Ιερός  Ναός Αγίου Αθανασίου στο Αξιόκαστρο 

 Στην γύρω περιοχή από την θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό υπήρχαν οι παρακάτω  μικρο οικισμοί:1). Βόρεια  2 χιλιόμετρα, στην τοποθεσία ¨Άγιος Νικόλαος¨, όπου ομώνυμο εξωκλήσι, που ανηγέρθηκε το 1960 στα ερείπια μεγαλύτερης εκκλησίας. Υπήρχε οικισμός 7-8 σπιτιών, αγνώστου ονόματος, ο οποίος καταστράφηκε στα Ορλωφικά (1770) από τους Αρβανίτες.Οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν. Δύο οικογένειες εγκαταστάθηκαν στο Αξιόκαστρο.
2). Νότια  2 χιλιόμετρα, στα όρια Αξιοκάστρου και Κλήματος, υπήρχε το χωριό ¨Τσιμπουροχώρι¨που γι’ αυτό γράφουμε στο χωριό Κλήμα.
3). Ανατολικά 4 χιλιόμετρα, στα σύνορα Αξιοκάστρου – Πεπονιάς, στην τοποθεσία ¨Κερσιά¨ υπήρχε οικισμός 10-12 σπιτιών, αγνώστου ονόματος. Επειδή το μικροχώρι δεινοπαθούσε από τα διερχόμενα τουρκαρβανίτικα στρατεύματα, οι κάτοικοι το εγκατέλειψαν και διασκορπίστηκαν στο Αξιόκαστρο, Πολύλακκο και αλλού. Η εγκατάλειψη του χωριου πρέπει να έγινε στα Ορλωφικά. Το ό,τι υπήρχε χωριό στην ¨Κερασιά¨ μας το βεβαιώνουν πέτρινοι σωροί, θεμέλια σπιτιών, κεραμίδια και τα ερείπια που υπήρχαν εκεί της εκκλησίας του Α. Αθανασίου,όπου και το νεκροταφείο.

   Οι παραπάνω μικρο οικισμοί, εκτός από το ¨Τσιμπουροχώρι¨, δεν αναφέρονται από τον Μητροπολίτη Σισανίου Νεόφυτο στον κατάλογο των χωριών της επαρχίας του στα 1797, και έτσι θεωρούμε  πως είχαν καταστραφεί
 
  Στη σημερινή θέση που είναι χτισμένο το χωριό υπήρχε οικισμός από τα βυζαντινά χρόνια. Αυτό μας το βεβαιώνει η χρονολογία 930, που υπήρχε σε μια πέτρα της ενοριακής εκκλησίας του Σωτήρος, η οποία καταστράφηκε στα 1820. Στα ερείπια οι κάτοικοι είχαν στήσει ομώνυμο εικονοστάσι. Το 1976 οι κάτοικοι κατεδάφισαν το εικονοστάσι, ξεκαθάρισαν τα ερείπια, βρήκαν την πέτρα με τη χρονολογία 930, αλλά από άγνοια την έσπασαν, για γωνιόπετρες και τις έχτισαν στην εκκλησία που υπάρχει εκεί.
 
   Σύμφωνα με την  παράδοση του χωριού, μετά τα Ορλωφικά, είχαν μείνει στο σημερινό χωριό μόνον πέντε οικογένειες, στις οποίες ενσωματώθηκαν δύο οικογένειες, από τον οικισμό ¨Αγίου Νικολάου¨, τρεις από τα ¨Τσιμπουροχώρι¨ και 3 με 4, από την ¨Κερασιά¨ όπως οι Ευαγγελοπουλαίοι, Παπαδοπουλαίοι, Κ.ά. Από τον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών ήρθαν οι Κακαγιαννοπουλαίοι, καθώς και οικογένειες από τα γειτονικά χωριά Πανάρετη και Πολύλακκο.
 
  Το Σουρντάνι (Αξιόκαστρο) το έχει καταχωρημένο στον κατάλογο των χωριών της
επαρχίας του ο Μητροπολίτης Σισανίου Νεόφυτος στα 1797: ¨Χωρίον: Σουρδάνι¨

Το Αξιόκαστρο στα χρόνια της τουρκοκρατίας και μέχρι το 1905 τουλάχιστον ήταν τσιφλίκι. Ήταν ένα καθαρά ελληνικό χωριό,και στα 1922 αριθμούσε 20 οικογένειες με κύρια ασχολία την Γεωργία και την κτηνοτροφία.
Σήμερα λιγοστοί κάτοικοι έχουν απομείνει να κρατάνε ζωντανό το χωριό.

Ιερός Ναός  Αγίου Αθανασίου Πανάρετης

Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται  λίγα μέτρα έξω από το χωριό,όπου και το νεκροταφείο του χωριού,και χτίστηκε το 1876,από του λιγοστούς κατοίκους που δούλευαν στο τότε τσιφλίκι.

Η Πανάρετη από εκείνη την περίοδο μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας γνώρισε την μετανάστευση,αφού πολλά από τα παιδιά της έφυγαν στο εξωτερικό, κυρίως στην Αμερική για να βρουν καλύτερη τύχη.Όσοι έμεινα ασχολήθηκαν με την Γεωργία.Σήμερα στο χωριό μένουν λίγοι άνθρωποι κυρίως συνταξιούχοι που προσπαθούν να κρατήσουν το μικρό αλλά όμορφο χωριό τους ζωντανό.

Ιερός Ναός Αγίου  Αθανασίου Χορηγού 

Το χωριό στην σημερινή του θέση ιδρύθηκε στα 1837 όταν κάτοικοι από την περιοχή του Άργους Ορεστικού,εξαγόρασαν τον εδαφικό χώρο από τον Ναζλού Μπέη του οποίου ήταν τσιφλίκι.

   Σύμφωνα με την παράδοση παλιότερα το χωριό ονομαζόταν ” Χοριβώ”,και η ονομασία αυτή δόθηκε όταν ο μπέης της περιοχής έδωσε χάρη σε έναν κατάδικο, επειδή ήταν άριστος χορευτής.Το 1920 περίπου και πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών ο Χορηγός αριθμούσε 60 οικογένειες,και ήταν ένα καθαρά ελληνικό χωριό.Λειτουργούσε τότε στο χωριό σχολείο με έναν δάσκαλο και με 55 μαθητές και μαθήτριες.
  
   Το παλιό Δημοτικό Σχολείο που υπάρχει χρησιμοποιείται ως λαογραφικό μουσείο, όπου φιλοξενεί παραδοσιακές γυναικείες στολές (στόφες), αργαλειούς, κάρα και αλέτρια. Κατοικείται από 130 άτομα, που το καλοκαίρι φτάνουν τα 220. Οι μετανάστες του εξωτερικού είναι λιγοστοί, όμως ισάριθμοι με τους μόνιμους κατοίκους είναι και αυτοί που διαμένουν μόνιμα στη Θεσσαλονίκη.
    Στις τοποθεσίες του χωριού ,¨Παλιάμπελα¨, ¨Σφενδάνια¨, ¨Περιβόηβοντα¨,υπήρχε ακμάζουσα αρχαία κωμόπολη,που την ύπαρξη της μας βεβαιώνουν τα διάφορα αρχαία αντικείμενα που κατά καιρούς αποκαλύφτηκαν όπως,πήλινα αγγεία,τάφοι,ξίφη,δόρατα, και πλήθος νομίσματα των μακεδονικών,ρωμαϊκών ,και βυζαντινών χρόνων.Το πότε καταστράφηκε αυτή η αρχαία κωμόπολη μας είναι άγνωστο.

 

Εξωκλήσι Αγίου Αθανασίου Περιστέρας 

 Μπαίνοντας στην Περιστέρα σήμερα βλέπεις της εργασίες ανάπλασης που έχουν γίνει τον τελευταίο καιρό στο χωριό. Όλα τριγύρω είναι τόσο όμορφα που δεν σου κάνει καρδία να φύγεις. 

Πριν μπούμε στο χωριό συναντάμε,ερχόμενοι από την Νεάπολη,το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου,που ανεγέρθηκε με δαπάνη όλων των ευσεβών κατοίκων του όμορφου αυτού χωριού,και με την συμμετοχή της οικογένειας Κανδινόπουλου. Τα εγκαίνια του ναού πραγματοποίησε στις 8 Ιουνίου 1982,ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Κ.Αντώνιος Κόμπος.

Εξωκλήσι Αγίου Αθανασίου Λευκοθέας 

Έξω από την Λευκοθέα ψηλά στο λόφο, στη θέση “ΑΪ-ΘΑΝΑΣΗ”, βρίσκεται το  ομώνυμο εξωκλήσι, όπου αποκαλύφτηκαν θεμέλια σπιτιών, δουλεμένες πέτρες, πιθάρια, κεραμίδια, μικρά πήλινα αγγεία, νομίσματα κλπ. Εδώ υπάρχει και παλιό νεκροταφείο. Τα παραπάνω μας βεβαιώνουν πως υπήρχε κάποιος οικισμός,ένας από τους οικισμούς που μετά και την καταστροφή τους  ιδρύθηκε ένα νέο χωριό, με το όνομα Χοτούρι, αλλά πότε άγνωστο. Στο Χουτούρι μετά και την άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς ήρθαν και εγκαταστάθηκαν Τούρκοι από τη περιοχή του Ικονίου και έτσι το χωριό  διαιρέθηκε σε δύο συνοικίες την ελληνική και την τουρκική.Η τοπική παράδοση όμως του χωριού λέει ότι μετά και την εγκατάσταση των Τούρκων ότι οι Έλληνες κάτοικοι της πάνω συνοικίας διασκορπίστηκαν σε άλλα χωριά της γύρω περιοχής,όπως το Τσακνοχώρι και την Βουδωρίνα,και γύρω στα 1700 δημιουργήθηκε από μετανάστες της Ηπείρου η κάτω συνοικία.

Επίσης στην Βουδουρίνα έδρευε Τούρκος μπέης,που κατείχε τα κτήματα τη Λευκοθέας (τότε Χουτούρι),πολλά από τα οποία,αγοράστηκαν  αργότερα από κάτοικους του παλαιού Κριμινίου.
 Στα μέσα του 19ου αιώνα ο αριθμός τω κατοίκων του χωριού ήταν πολύ μεγάλος και αυτό συμπεραίνεται από μία ενθύμηση σε Μηναίο που αναγράφει ¨Έκανα διδάσκαλος Βασίλειος Αδάμου,από χωρίον Χουτούρι και εδιάβαζα τα παιδιά γράμματα τον αριθμό 100 δι’ένα εξάμηνον….26 Ιουνίου 1865.
 Οι παλιότερες γραπτές μαρτυρίες που υπάρχουν για το Χοτούρι (Λευκοθέα) είναι
ότι φέρεται γραμμένο με ένα βαφτιστικό όνομα στον Κώδικα της Ζάμπορδας και στη
δεύτερη γραφή (1692): ¨42) Χοτούρι -/1 ¨. Επίσης το Χοτούρι φέρεται γραμμένο και
στον κατάλογο των χωριών του Μητροπολίτη Σισανίου Νεοφύτου στα 1797: ¨Χοτούρι
δύο μαχαλάδες τούρκικόν και ρωμαίικον¨.

Ιερός Ναός  Αγίου Αθανασίου στο Κρυονέρι

 

 Ανατολικά του δημοτικού σχολείου, σε μικρή απόσταση και σε μια μαγευτική τοποθεσία, πνιγμένη, κυριολεκτικά, στα βαλανόδεντρα, υπάρχει σήμερα η μικρή εκκλησία του αγίου Αθανασίου.
 
  Εδώ, υπάρχει παλιό χριστιανικό νεκροταφείο του οικισμού, που υπήρχε στην τοποθεσία «βλησίδια», καθώς και μεγάλη εκκλησία του αγίου Αθανασίου (εκκλησία του νεκροταφείου), που κι αυτή καταστράφηκε μαζί με τον οικισμό. Στα ερείπια
αυτής της εκκλησίας οι παλιότεροι είχαν στήσει ένα ομώνυμο εικονοστάσι.

  Με την ασέβεια που έδειξε κάποιος Αρβανίτης στο εικονοστάσι οι κάτοικοι στα 1900 έχτισαν μικρή εκκλησία. Το εκκλησάκι το μαστόρεψε ο Θεόδωρος Σακαλής, με μαστορόπουλο το Χρήστο Σακαλή. Τα έξοδα τα διέθεσαν οι κάτοικοι του χωριού
κι ένα ποσό ο Αρβανίτης κεχαγιάς (επιστάτης του τσιφλικιού)Ρετζέπ.
Το εκκλησάκι είχε αξιόλογες τοιχογραφίες στο Άγιο Βήμα και στον κύριο ναό, αλλά ύστερα, όμως, από επιδιορθώσεις, που έκαναν τελευταία, διατηρούνται μόνον οι τοιχογραφίες του Αγίου Βήματος,το τέμπλο και το ταβάνι.

   Στην εικόνα τη Παναγίας του τέμπλου διαβάζουμε: «Εκτίσθη ό ίερός ούτος . . . τω 1900 εφημερεύοντος του ίερέως  Αθανασίου ίστορίθη τω 1910 διά χειρ: του έκ Βογατσικού ΑΘανασίου Γ. Μπλιάγκα».
Υπάρχει κι ένα ξυλόγλυπτο μανουάλι, που φέρει δικέφαλο αετό,σταυρό, ρόδακες, κ.λ.π., φιλοτεχνημένο το 1912.
Εδώ υπάρχει και το νεότερο νεκροταφείο του χωριού.

Ιερός Ναός  Αγίου Αθανασίου  Γαλατινής

 Ο ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου κτίσθηκε το 1822 υπό την επίβλεψη του ιερέως Παπαγιάννη Τζόλια σε ανάμνηση της διασώσεος των γυναικόπαιδων από τους τουρκαλβανούς,που κατέφυγαν στην ιερά μονή του Αγίου Αθανασίου στην Εράτυρα. Ανακαινίσθηκε το 1976.

 

 

 

 Ιερός Ναός  Αγίου  Αθανασίου Καλονερίου 

  Ο Ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου στην σημερινή του μορφή χτίστηκε το 1998 επί Αρχιερατείας του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης Κ. Αντώνιου. Ιερέας του χωριού τότε ήταν ο Πατήρ Γεώργιος Καλαϊτζής.Ο ναός είναι χτισμένος πάνω στα θεμέλια παλαιότερου ναού, που δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία που έχει κτιστή, αλλά αυτό που γνωρίζουμε με ακρίβεια είναι ότι έχει ανακαινισθεί μετά από ζημιές 3 φορές κατά το παρελθόν. Στην συνέχεια και

μετά από την τελευταία φθορά, μετά τον σεισμό του 1995, ο τότε ιερέας, αποφάσισε την κατεδάφιση του, και την ανέγερση νέου ναού.

Εξωκλήσι Αγίου Αθανασίου Μικροκάστρου 

 

Το Μικρόκαστρο (τσιαρούσνο) είναι ένα από τα κεφαλοχώρια του Βοΐου και  βρίσκεται κοντά στην Σιάτιστα,το οποίο είναι γνωστό στο πανελλήνιο από την Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή αλλιώς Μονή της Παναγίας του Μικροκάστρου.

Η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη των χρόνων και αυτό συνάγεται από μία επιγραφή που βρίσκεται στο εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου ,που χρονολογείτε το 1050 μ.χ,και η επιγραφή αναφέρει ”Ενταύθα Κείται η κάρα Νικολάου Ιερέως”.Το όνομα του το χωριό το πείρε από το όρος Καστράκι που βρίσκεται απέναντι από το χωριό,από το οποίο περνά ο δρόμος που πάει για την Σιάτιστα,και το μέρος αυτό ειναι γνωστό απο την μάχη της Σιάτιστας που πραγατοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 1912.

 

Ο Τρισυπόστατος Ναός των Αγίων Αναργύρων Αγίου Αθανασίου και Αγίου Αντωνίου στην Σιάτιστα 

Ο Τρισυπόστατος αυτός ναός χτίσθηκε κατά τον 17ο αιώνα και επειδή το  1963 ήταν ετοιμόρροπος κατεδαφίστηκε και χτίσθηκε ο καινούργιος, επί αρχιερατείας του μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης Κ Πολυκάρπου.

 

Εξωκλήσι Αγίου Αθανασίου στο Δαφνερό

Το Δαφνερό, βρίσκεται χτισμένο στους πρόποδες του όρους Βούρινος,και συνορεύει με τα χωρία, Παλαιόκαστρο, Έξαρχος, Μικροκλεισούρα, και Ταξιάρχη. Απέχει από την Σιάτιστα 10 χιλιόμετρα και από την Κοζάνη 21.

Το χωριό αναφέρεται σε πρώτη, και δεύτερη γραφή, στον Κώδικα της Ζάβορδας περίπου το 1534 και το 1692 αντίστοιχα. Άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι χτισμένο περίπου από το 1500, και μετά.
  Στην γύρω περιοχή και κυρίως στην περιοχή του παλαιοκάστρου, έχουν βρεθεί πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, που μαρτυρούν, την ύπαρξη οικισμών, από αμνημονεύτων χρόνων. Έτσι μπορούμε να πούμε, ότι ο πρώτος οικισμός που δημιουργήθηκε στην περιοχή του Δαφνερού, χρησίμευε, για να εγκαταστήσουν τις καλύβες τους οι γεωργοκτηνοτρόφοι της περιοχής του Παλαιόκαστρου.

Το χωριό έχει τρία εξωκκλήσια, τον Άγιο Νικόλαο, την Αγία Παρασκευή, και τον Άγιο Αθανάσιο, που είναι στο νεκροταφείο του χωριού.
Ενοριακός Ναός είναι ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που σύμφωνα με μια επιγραφή που βρίσκεται στο εσωτερικό του Ναού, ο ναός ανεγέρθηκε τον Ιούνιο του 1838, επί Αρχιερατείας του μητροπολίτου Γρεβενών, Ιωαννικίου.