Δύο δίκτυα, συνολικού μήκους 180 χιλιομέτρων, συνεχόμενων μονοπατιών σε άγνωστες μέχρι σήμερα περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και σπάνιων πολιτιστικών μνημείων, ένα εγχείρημα μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα, πρόκειται να δημιουργηθεί στο Βόιο (περιοχή Τσοτυλίου – Πενταλόφου και περιοχή Σιάτιστας – Βλάστης) στο Νομό Κοζάνης, στο πλαίσιο των παρεμβάσεων που γίνονται μέσα από το πρόγραμμα «ΠΙΝΔΟΣ».
Το έργο, με τίτλο «Ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού με τη δημιουργία δικτύου περιπατητικών μονοπατιών», που έχει ως περιοχή δράσης το Βόιο, συντονίζεται από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και χρηματοδοτείται από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Στόχος του Ολοκληρωμένου Προγράμματος για την Πίνδο είναι η διαμόρφωση συνθηκών βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης του ορεινού όγκου, με τη δημιουργία προϋποθέσεων συγκράτησης του πληθυσμού και προσέλκυσης νέων ανθρώπων, μέσω της εφαρμογής ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης. Επιδίωξη και ζητούμενο είναι, δηλαδή, η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων για οικονομική ανασυγκρότηση και ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών έτσι ώστε η περιοχή να αποκτήσει, σε ένα χρονικό ορίζοντα δεκαετίας, δυναμική οικονομία και να ενταχθεί με ανταγωνιστικούς όρους στον κοινωνικοοικονομικό ιστό της χώρας.
Το έργο συνεχίζεται κανονικά και για τέταρτη χρονιά, παρά την οικονομική κρίση, με τη συμβολή της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης και των τοπικών Δήμων.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο καθηγητής και διευθυντής στο Εργαστήριο Τεχνολογίας Περιβάλλοντος, στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Γιάννης Μπάρτζης, στο πλαίσιο του έργου, με τίτλο ‘«Ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού με τη δημιουργία δικτύου περιπατητικών μονοπατιών στο Νομό Κοζάνης’», με περιοχή δράσης το Βόιο, έχουν ολοκληρωθεί οι 13 μελέτες για την κατασκευή των πρότυπων διαδρομών που θα δημιουργηθούν στα όρη Βόιο και ¢σκιο του Νομού Κοζάνης. Σε τελικό στάδιο βρίσκεται και η διαδικασία των σχετικών αδειοδοτήσεων και έπειτα 15 μονοπάτια θα είναι έτοιμα προς δημοπράτηση. Ταυτόχρονα, έχει ολοκληρωθεί από την ερευνητική ομάδα η βελτίωση της σηματοδότησης των προϋπαρχόντων διαδρομών, με αποτέλεσμα αυτά να είναι ήδη επισκέψιμα. Παράλληλη δράση είναι και η κατασκευή του Γεωπάρκου – Οικοπάρκου Σκαλοχωρίου της Νεάπολης σε περιοχή όπου υπάρχουν διάσπαρτοι κορμοί απολιθωμένου δάσους.
Σημαντικά υπήρξαν τα αποτελέσματα όλων των δράσεων προβολής του έργου και της περιοχής του Βοΐου συνολικά, μιας και ήδη το ενδιαφέρον είναι μεγάλο και όλο και περισσότερος κόσμος επισκέπτεται τα παραδοσιακά χωριά, τα πέτρινα γεφύρια και τις διαδρομές που είναι ήδη έτοιμες. Η τοπική κοινωνία έχει επίσης αγκαλιάσει την όλη προσπάθεια, καθώς το έργο, ακόμη και στην παρούσα φάση της υλοποίησής του, συμβάλλει στην τόνωση της τοπικής οικονομίας σε αυτές τις δύσκολες μέρες, με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο εναλλακτικός τουρισμός, με τη μορφή που γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθεί σήμερα στο Βόιο, αποτελεί ένα νέο είδος τουρισμού χαμηλού κόστους, υψηλής αισθητικής αξίας και στροφής προς την ιστορία και την οικολογία.
Για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος, κινητοποιήθηκαν όλες οι δυνάμεις του τόπου και έτσι εκτός από τη Περιφερειακή ενότητα Κοζάνης, το Κέντρο Περιβάλλοντος Περιφερειακής ενότητας Κοζάνης, τους τοπικούς Δήμους, την Οικολογική Κίνηση Κοζάνης, τον Αρκτούρο και τους συνοδούς βουνού της περιοχής, στους συνεργάτες του Πανεπιστημίου ανήκουν ο Σύλλογος Ελλήνων Ορειβατών Κοζάνης, καθώς και η Ορειβατική Λέσχη Εορδαίας, η βοήθεια των οποίων υπήρξε πολύτιμη.
Η επισκεψιμότητα της τρίγλωσσης ιστοσελίδας του έργου (www. monopatia-pindos.gr), που παρέχει πληροφορίες διαμονής και εστίασης, χάρτες, φωτογραφικό υλικό, πληροφοριακά κείμενα, χρήσιμους συνδέσμους μέχρι και σχετικά ντοκιμαντέρ, έχει ξεπεράσει τα 250.000 «χτυπήματα», παρόλο που δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη πλήρως. Παράλληλα, το έργο και συνολικά ο τόπος προβλήθηκαν με προσοχή στην κρατική τηλεόραση, σε ραδιοφωνικούς σταθμούς και εφημερίδες εθνικής εμβέλειας, καθώς και σε σχετικές ημερίδες και συναντήσεις με τους τοπικούς φορείς. Ολοκληρώθηκε, επίσης, το σχετικό ντοκιμαντέρ και ο τρίγλωσσος ταξιδιωτικός οδηγός για την επίσκεψη στα μονοπάτια και στην ευρύτερη περιοχή.
Υπό σχεδιασμό βρίσκονται η τοποθέτηση δύο info – kiosks, η τοποθέτηση φωτοβολταϊκού για παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στο ορειβατικό καταφύγιο της ΟΛΕ και η τελική ημερίδα, όπου θα παρουσιασθούν στην κοινωνία της Κοζάνης τα τελικά αποτελέσματα του έργου, ενώ έχουν σχεδιασθεί πληροφοριακές πινακίδες για τοποθέτηση κατά μήκος της Εγνατίας Οδού. Τα μονοπάτια Περιπλάνηση στη γοητεία του παρελθόντος!
Πολλοί είναι οι χαρακτηρισμοί που θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν το Βόιο, ως το Βουνό των Μαστόρων της Πέτρας, το Βουνό των Πέτρινων Οικισμών και των Γεφυριών, ή το Βουνό των Καστανοχωρίων.
Αναμφισβήτητα, το Βόιο θα μπορούσε επίσης να ονομασθεί και ως το Βουνό των Μονοπατιών.
Η διάταξη των πετρωμάτων του είναι από τα Ανατολικά προς τα Δυτικά, με αποτέλεσμα η δυτική πλευρά να αποτελείται από κοιλάδες και γκρεμούς, ενώ η ανατολική από συνεχόμενα δάση και ήπιες κλίσεις. Τα ιδιαίτερα αυτά γεωγραφικά χαρακτηριστικά της ανατολικής πλευράς του βουνού, καθώς και το μεγάλο πλήθος των οικισμών της είχαν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ενός μεγάλου δικτύου μονοπατιών που χρησίμευαν στην επικοινωνία κατά το παρελθόν. Στόχος πολλών από αυτών των διαδρομών ήταν ιδιαίτερα το Τσοτύλι, όπου διοργανώνονταν το ξακουστό παζάρι και για αυτό το λόγο από εδώ ξεκινούσαν και κατέληγαν πολλές στράτες προς όλες τις κατευθύνσεις, οι περίφημες Παζαρόστρατες. Από τις στράτες αυτές, εκτός από τους ταξιδιώτες, διακινούνταν ζώα και εμπορεύματα με συνέπεια το πλάτος τους σε πολλά σημεία να είναι μεγάλο και να διατηρείται ακόμη και σήμερα.
Η σπουδαιότητά τους ήταν τόσο μεγάλη, ώστε οι κάτοικοι των γύρω χωριών υποχρεώνονταν να εγκαταλείπουν τα Σάββατα τις προσωπικές τους εργασίες, με σκοπό να αφιερώνονται στον καθαρισμό των μονοπατιών και στο χτίσιμο των πεζούλων και των καλντεριμιών τους, όπου υπήρχαν ιδιαίτερες δυσκολίες στην προσπέλαση. Αρκετά από τα παλιά αυτά κτίσματα σώζονται μέχρι σήμερα, παρουσιάζοντας μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Πέρα από την ολοφάνερη πολιτιστική τους αξία, πολλά από τα μονοπάτια διέσχιζαν περιοχές υψηλού αισθητικού και οικολογικού ενδιαφέροντος.
Ειδικότερα, η περιοχή του Πενταλόφου είναι ίσως η μοναδική στην Ελλάδα, όπου όλοι της οι οικισμοί συνδέονται παράλληλα και με τα παλιά τους μονοπάτια.
Πολλές είναι ακόμα και οι παλιές στράτες που δεν έχουν χαρτογραφηθεί, προσφέροντας έτσι ευκαιρίες για εξερεύνηση.
Η περιοχή του Βοΐου αποτελεί το δυτικό τμήμα των νομών Κοζάνης και Καστοριάς.
Είναι τόπος κυρίως ορεινός και οι περισσότεροι από τους κατοίκους ασχολούνται με την πρωτογενή παραγωγή όπως τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη δασοκομία.
Ιστορικά, αποτέλεσε τμήμα της αρχαίας Ορεστίδας. Κατά τη βυζαντινή περίοδο συσχετίστηκε με την εισβολή και εγκατάσταση νέων λαών στα Βαλκάνια, ενώ κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας αποτέλεσε καταφύγιο των χριστιανικών πληθυσμών από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Ο πληθυσμός αυξήθηκε και δημιουργήθηκαν πολλοί ορεινοί οικισμοί με κύρια ασχολία την κτηνοτροφία.
Κατά τους νεότερους χρόνους το Βόιο σχετίστηκε με τα Ορλωφικά γεγονότα, το Eπος του ‘40, την Εθνική Αντίσταση και τον Εμφύλιο.
Eγινε γνωστό για τους μαστόρους του, που αριστουργήματά τους σώζονται σε ολόκληρη την Ελλάδα και για τη χαρακτηριστική τοπική αρχιτεκτονική πέτρινων κτισμάτων, σπιτιών, γεφυριών και νερόμυλων.
Μετά τον Εμφύλιο, η αστικοποίηση, οι έντονες μεταναστευτικές κινήσεις που σημειώθηκαν, η παρακμή της κτηνοτροφίας και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην οικοδομική, επέφεραν την παρακμή και την ερήμωση του τόπου.
Oλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το Βόιο να παραμένει σήμερα μνημείο φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με τα δάση, τα ρέματα, τους γεωλογικούς σχηματισμούς, τη βιοποικιλότητά του, τα παλιά πέτρινα κτίσματά του, καθώς και το πλήθος των αρχαιολογικών χώρων που πρόσφατα ήρθαν στο «φως».
Ο Χρόνος
