Στη νεώτερη ελληνική ιστορία, η κυρίαρχη παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου αποτελεί σταθμό που δεν έχει όμοιο του. Εξέφρασε τους βαθύτερους πόθους του Ελληνισμού και με εκπληκτική δημιουργικότητα πραγματοποίησε τα οράματα.
Είχαν προϋπάρξει ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο Χαρίλαος Τρικούπης, οι οποίοι με την πολιτική τους κατάφεραν να αλλάξουν την εικόνα μιας Ελλάδας φτωχού συγγενούς, που αρκείται στις εκκλήσεις του φιλελληνισμού των ξένων, και να την καταστηθούν αξιοπρόσεκτη και σεβαστή. Ο Βενιζέλος, όμως, δεν σταματά εδώ. Αυτός θα κάνει τη μεγάλη εξόρμηση, Η Ελλάδα γίνεται διπλάσια. Ένα άλλο προτέρημα του Βενιζέλου είναι ότι, συγχρόνως με τις πολεμικές προετοιμασίες, αλλά και κατά τη διάρκεια των πολέμων, δεν παραμελεί κανέναν απολύτως τομέα, της δημόσιας διοίκησης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της Παιδείας. Το έργο είναι τιτάνιο και απαιτούσε μεγάλα χαρίσματα, νοητικά, ψυχικά, σωματικά.
Ο Βενιζέλος τα είχε όλα. Ο Βενιζέλος δεν θέλησε ποτέ να αντιμετωπίσει το λαό δημαγωγικά. Δεν «χάιδευε» το λαό, ήθελε να τον εξυψώσει. Και ίσως ζήτησε περισσότερα… Επέλεξε τους πλέον ικανούς συνεργάτες, ένδειξη κι αυτή των αληθινά μεγάλων. Απόδειξη τούτου ότι στα μεγάλα διαστήματα που ήταν υποχρεωμένος να βρίσκεται στο εξωτερικό, δίνοντας τις πολύπλοκες διπλωματικές μάχες, οι συνεργάτες του εδώ επιτελούσαν με επιτυχία σημαντικότατο δημιουργικό έργο.
Κατηγορήθηκε ο Βενιζέλος (έως και σήμερα) ότι έκανε παραλείψεις, σφάλματα και δημιούργησε ιδίως την περίοδο του Διχασμού βαθύτατα μίση. Ουδείς αλάνθαστος. Ένα όμως, δεν πρέπει να λησμονείται, ότι χωρίς αυτόν θα είχαμε την Ελλάδα της Μελούνας. Σε αυτήν σήμερα θα ζούσαμε.
Παρέλαβε, το 1910. Μία χώρα παράλυτη, με το όνειδος του 1897. με κράτος και στράτευμα σε διάλυση.
Σε δύο χρόνια, η Ίδια χώρα είχε ανασυγκροτηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να εξέλθει νικήτρια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, να συμμετάσχει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη νικήτρια πλευρά και μετά να φθάσει στην Ιωνία. Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών…
Αν ένας λαός κατόρθωσε τέτοια επιτεύγματα, είναι γιατί ένας ηγέτης του έδειξε το δρόμο.
Τα χρόνια πέρασαν -εξήντα τώρα- τα τότε πάθη. οι έριδες, τα μίση, λησμονήθηκαν. Και όμως, κάθε φορά που η πατρίδα θα βρεθεί σε καιρούς χαλεπούς -ιδίως εθνικά- όταν το φιλότιμο θίγεται, ακόμα ακούγεται: “Αν είχαμε έναν Βενιζέλο».
Οι αντίπαλοι του Ελευθερίου Βενιζέλου εκπροσωπούσαν τη “μικρή αλλά έντιμη Ελλάδα», εκείνος έβλεπε το Όνειρο. Δύο διαφορετικά είδη ανθρώπων που πάντα θα υπάρχουν στην ιστορία του κόσμου. Οι πρώτοι, οι πολλοί, οι συνηθισμένοι. Οι δε, σαν αυτόν, οι ελάχιστοι τα φωτεινά μετέωρα που δεν λησμονούνται…
1964 Γέννηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στο χωριό Μουρνιές των Χανίων, 11/23 Αυγούστου. Γιος του Κυριάκου και της Στυλιανής, το γένος Πλουμιδάκη.
1866 Η Οικογένεια Βενιζέλου καταφεύγει, λόγω του τουρκικών διώξεων στα Κύθηρα και λίγο μετά στη Σύρο όπου ο μικρός Ελευθέριος εγγράφεται στο δημοτικό σχολείο.
1872 Επιστροφή στα Χανιά. Συνεχίζει τις σπουδές του.
1877 Ο πατέρας του αποφασίζει να τον στείλει στην Αθήνα. Εγγράφεται στο Λύκειο Αντωνιάδου και συνεχίζει με ιδιαίτερη επιτυχία τις γυμνασιακές του σπουδές. Κηδεμόνας του ο λόγιος Φέρμπος.
1880 Απολυτήριο Γυμνασίου, επιστροφή στα Χανιά. Ο πατέρας του τον προορίζει για έμπορο και εναντιώνεται στις περαιτέρω σπουδές του.
1881 Οι αντιρρήσεις του πατέρα κάμπτονται και ο νεαρός Βενιζέλος αναχωρεί και πάλι για την Αθήνα όπου εγγράφεται στη Νομική σχολή.
1883 Θάνατος του πατέρα του, Κυριάκου. Οικονομικά προβλήματα. Ο Βενιζέλος διατηρεί το πατρικό εμπορικό κατάστημα στα Χανιά και συγχρόνως μελετά, αλλά ναυαγεί το σχέδιο να μεταβεί στη Γερμανία να συμπληρώσει τις σπουδές του.
1886 Διδάκτωρ της Νομικής. Συνάντησή του στην Αθήνα με τον το πολιτικό Τσάμπερλεν στον οποίο προκαλεί εντύπωση με τις απόψεις του για το κρητικό ζήτημα. . Εγκαθίσταται στα Χανιά και ζει τη σταδιοδρομία του ως δικηγόρος. Ασθενεί βαριά από τυφοειδή πυρετό. Εκλέγεται αναπληρωτής προσθέτου εφέτου, θέση δικαστική, αλλά αμέσως παραιτείται.
1888 Εκδίδει με τη συνεργασία φίλων του την εφημερίδα «Λευκά Όρη».
1889 Την άνοιξη, εκλέγεται μέλος κρητικής Βουλής και καθιερώνεται ως πολιτική προσωπικότητα. Η Βουλή αυτή θα διαλυθεί (25.11/8.12) με φιρμάνι της Υψηλής Πύλης, όταν μερίδα του κρητικού λαού θα προσπαθήσει να κηρύξει ένωση με την Ελλάδα. Ο Βενιζέλος καταφεύγει στην Αθήνα.
1890 Οι Τούρκοι παρέχουν αμνηστία και ο Βενιζέλος επανέρχεται Κρήτη. Το φθινόπωρο παντρεύεται τη Μαρία, το γένος Σοφοκλή Κατελούζου ή Ελευθερίου. .
1891 Τη Μεγάλη Εβδομάδα, αναμιγνύεται σε επεισόδιο εναντίον των χριστιανών και φυλακίζεται. Αφήνεται ελεύθερος με την παρέμβαση προξένων των Μεγάλων Δυνάμεων.
1893 Στις 11/23 Φεβρουαρίου αποκτά τον πρώτο του γιο Κυριάκο .
1894 Στις 5/17 Νοεμβρίου γεννιέται ο δεύτερος γιος Σοφοκλής αλλά λίγο μετά τον τοκετό, σε ηλικία μόλις 24 ετών, η γυναίκα του Μαρία πεθαίνει από επιλοχία μόλυνση. Ο Βενιζέλος απαρηγόρητος, θα μαυροφορεθεί -κατά τα έθιμα-και θα αφήσει, έκτοτε, τη χαρακτηριστική στην εμφάνιση του γενειάδα.
1896. Επαναστατική Συνέλευση. Ο Βενιζέλος συμμετέχει στη δημιουργία ένοπλης εξέγερσης.
1897. Σφαγές στο Ρέθυμνο και τα Χανιά από τους Τούρκους. Ιδρύεται επαναστατικό στρατόπεδο στο Ακρωτήρι. Ο Βενιζέλος συμμετέχει στις στρατιωτικές ενέργειες ως μέλος της επιτροπής. Κήρυξη της ενώσεως με την Ελλάδα (25.1/8.2). Οι στόλοι των ξένων δυνάμεων εμποδίζουν την αποστολή στρατού στην Κρήτη υπό τον Τιμολέοντα Βάσσο. Στις 9/22 Φεβρουαρίου η ελληνική σημαία που κυματίζει στο Ακρωτήρι καταστρέφεται από τον βομβαρδισμό των ξένων πολεμικών πλοίων.
Επανυψώνεται αμέσως από τους επαναστάτες. Ακάλυπτος, πλάι στον ιστό ο Βενιζέλος. Στις 5/18 Απριλίου αρχίζει με την Τουρκία ο άτυχος για την Ελλάδα πόλεμος, που θα λήξει τον Αύγουστο. Στο Ακρωτήρι οι επαναστάτες δηλώνουν ότι θα συνεχίσουν τον πόλεμο. Ο Βενιζέλος πρόεδρος της Συνελεύσεως.
1898. Τον Ιούλιο εκλέγεται πενταμελής εκτελεστική επιτροπή. Πρόεδρος ο Ι. Σφακιανάκης, μέλος ο Βενιζέλος. Τον Αύγουστο σφαγές Ελλήνων αλλά και Άγγλων από τους Τούρκους. Στις 3/16 Νοεμβρίου απομακρύνονται από την Κρήτη οι τουρκικές δυνάμεις και στις 9/21 Νοεμβρίου αποβιβάζεται στο νησί ο πρίγκιψ Γεώργιος ως Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης.
1899. Προκήρυξη εκλογών (24.1/6.2). Ψηφίζεται το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας. Τον Μάιο ο Βενιζέλος υπουργός Δικαιοσύνης.
1900. Σύνταξη, από τον Βενιζέλο, σημαντικών νόμων, όπως περί ζωοκλοπής, παράνομης οπλοφορίας και το νομοθέτημα της Κρητικής Πολιτικής Δικονομίας. Πρώτες προστριβές μεταξύ Βενιζέλου και πρίγκιπα Γεωργίου.
1901. Δύο φορές υπέβαλε παραίτηση, η οποία δεν γίνεται αποδεκτή, αλλά «απόλυσις» του (20.3/2.4). Τον Δεκέμβριο εκδίδει στα Χανιά την εφημερίδα «Κήρυξ».
1903. Προκήρυξη εκλογών. Ο Βενιζέλος καταδικάζεται σε δεκαπενθήμερη φυλάκιση επί εξυβρίσει και εκτίει την ποινή του στις φυλακές του Ιτζεδίν, ύστερα από μήνυση του Μητροπολίτη Κρήτης Ευμένιου που έχει συνταχθεί στο πλευρό του Υπατου Αρμοστή.
1905. Στις 26 Φεβρουαρίου η αντιπολίτευση υπό τον Βενιζέλο ι αποφασίζει την ένωση με την Ελλάδα. Στις 10/23 Μαρτίου κήρυξη της επανάστασης του θερίσου. Αντιδράσεις του πρίγκιπος Γεωργίου και Μεγάλων Δυνάμεων. Οι επαναστάτες αρνούνται να καταθέσουν όπλα. Η αρμοστεία χρησιμοποιεί εναντίον τους ρωσικά αγήματα. Οκτώβριο γενική αμνηστία.
1906. Τον Φεβρουάριο «εξεταστική επιτροπή» υπό τον Άγγλο Εδουάρδο Λο. Προκήρυξη εκλογών Συντακτικής Συνέλευσης για την 7η Μαΐου. Παραίτηση Γεωργίου. Στη θέση του διορίζεται ο Αλέξανδρος Ζαΐμης. Αρμονική συνεργασία τον Βενιζέλο.
1908. Στις 24 Σεπτεμβρίου ο λαός των Χανίων αποφασίζει την ανεξαρτησία της νήσου και την 12η Οκτωβρίου «κήρυξη της ανεξαρτησία της Κρήτης και Ενωσις μετά της Ελλάδος» από την Κρητική Συνέλευση που διαλύεται και ορίζει πενταμελή Εκτελεστική Επιτροπή. Ο Βενιζέλος αναλαμβάνει υπουργός Εξωτερικών και Δικαιοσύνης. Ακολουθούν δύο ακόμη κυβερνήσεις χωρίς τη συμμετοχή του αλλά την παρασκηνιακή του διεύθυνση .
1909. Επανάσταση του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» (15/28 Αυγούστου στην Αθήνα και πρόσκληση προς τον Βενιζέλο να αναλάβει την εξουσία. Άφιξη στην Αθήνα στις 28 Δεκεμβρίου. Εισηγείται τον σχηματισμό κυβερνήσεως προς διενέργεια εκλογών Αναθεωρητικής Βουλής. Επιβολή των απόψεων του & επιστροφή στην Κρήτη.
1910. Αναλαμβάνει πρόεδρος Ελληνικής Συνελεύσεως των Κρητών και στις 2 Μαΐου πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας. Πολιτικοί του φίλοι θέτουν υποψηφιότητά του στο νομό Αττικοβοιωτίας όπου (8 Αυγούστου) εκλέγεται πρώτος βουλευτής. Στις 6 Οκτωβρίου ορκίζεται πρωθυπουργός της Ελλάδος . Νέες εκλογές Β’ Αναθεωρητικής (28/11) με αποχή των παλαιών κομμάτων και θρίαμβος των Φίλελευθέρων.
1911. Ψηφίζονται ταχύτατα εκατοντάδες νέοι νόμοι, ενώ δημοσιεύεται και το νέο Σύνταγμα της χώρας. Γενική αναδιοργάνωση του κράτους, ανασυγκρότηση του στρατεύματος και επαναφορά του διαδόχου Κωνσταντίνου στην αρχηγία των Ενόπλων Δυνάμεων.
1912. Νίκη των Φιλελευθέρων στις εκλογές του Μαρτίου. Οι Ιταλοί καταλαμβάνουν τη Ρόδο (22.4/4.5). Υπογραφή συνθήκης αμυντικής συνεργασίας με τη Βουλγαρία. Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία (4 Οκτωβρίου) επιδίδουν τελεσίγραφο στην Τουρκία. Ραγδαία προέλαση του ελληνικού στρατού. Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26.10/8.11). Οι Τούρκοι ζητούν σύναψη ανακωχής. Γίνεται αποδεκτή από Σερβία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο. Η Ελλάδα αρνείται. Αρχίζει η Διάσκεψη Ειρήνης του Λονδίνου (3/16 Δεκεμβρίου) και την ίδια ημέρα ο ελληνικός στόλος νικά τον τουρκικό στη Ναυμαχία της Ελλης.
1913. Περιφανής νίκη των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων στη Ναυμαχία της Λήμνου (5/18 Ιανουαρίου). Απελευθέρωση των Ιωαννίνων (21.276/3). Δολοφονείται ο βασιλιάς Γεώργιος (5/18 Μαρτίου) στη Θεσσαλονίκη. Υπογράφεται στο Λονδίνο (17/30) Μαίου και Συνθήκη Συμμαχίας Ελλάδος-Σερβίας (19.5/2.6). Η Βουλγαρία επιτίθεται, ταυτοχρόνως, εναντίον Ελλάδος και Σερβίας (13/26 Ιουνίου). Η Βουλγαρία αναγκάζεται να ζητήσει τη σύναψη ανακωχής. Υπογράφεται η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (28.7/10.8). Το ελληνικό κράτος διπλασιάζει τα εδάφη του και τον πληθυσμό του. Τεράστια η δημοτικότητα του Βενιζέλου.
1914. Αρχίζει τον Αύγουστο ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Βενιζέλος διαβλέπει νίκη της Αντάτ και υποστηρίζει προσανατολισμό παρά τω πλευρώ της. Ο Κωνσταντίνος στρέφεται προς την πολιτική της ουδετερότητας.
1915. Πρόταση Βενιζέλου στους Συμμάχους (16.2/1.3) να συμμετάσχει η Ελλάδα στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Βενιζέλος και Κωνσταντίνος διαφωνούν. Παραίτηση κυβερνήσεως (21.2/6.3). Κυβέρνηση Γούναρη και προκήρυξη εκλογών (31.5/13.6) στις οποίες οι Φιλελεύθεροι κατήγαγαν σημαντική νίκη με 185 έδρες επί συνόλου 308. Σοβαρή διένεξη Στέμματος-Βενιζέλου που αφορά τις υποχρεώσεις της Ελλάδος έναντι της Σερβίας. Ο Βενιζέλος αναγκάζεται να παραιτηθεί. Κυβέρνηση Ζαίμη. Στη Θεσσαλονίκη αποβιβάζονται αγγλικές και γαλλικές δυνάμεις. Προσφέρεται στην Ελλάδα η Κύπρος αν πολεμήσει στο πλευρό της Αγγλίας.
Η πρόταση απορρίπτεται από την κυβέρνηση. Ορκίζεται πρωθυπουργός ο Σκουλούδης (25.11/8.12). Στις 6/19 Δεκεμβρίου εκλογές με αποχή των Φιλελευθέρων. Ο Βενιζέλος θεωρεί αντισυνταγματική τη διάλυση της Βουλής.
1916. Τα οχυρά του Ρούπελ (13/26 Μαΐου) παραδίδονται στους Βουλγάρους. Στη Θεσσαλονίκη ανακοινώνεται Κίνημα Εθνικής Αμύνης (29.8/11.9) έπειτα και από πληροφορίες ότι η διοίκηση της πόλεως θα δοθεί από τους Συμμάχους στους Σέρβους. Στις 13/26 Αυγούστου το Δ’ Σώμα Στρατού παραδίδεται στους Γερμανούς και μεταφέρεται στο Γκέρλιτς.
Αποβιβάζεται στη Θεσσαλονίκη (26.9/9.10) η προσωρινή κυβέρνηση Βενιζέλου. Συγκρότηση «Εθνικής Τριανδρίας» με τη συμμετοχή των στρατηγού Π. Δαγκλή και ναυάρχου Π. Κουντουριώτη. Δημιουργία αξιόμαχου στρατού. Τα «Νοεμβριανά» (18.11/1.12). Αποκλεισμός της Αθήνας από τους Συμμάχους.
1917. Παραιτείται (30.5/12.6) ο Κωνσταντίνος, στη θέση του ορκίζεται ο βασιλεύς Αλέξανδρος. Φθάνει στην Αθήνα και αναλαμβάνει πρωθυπουργός 14/27 Ιουνίου ο Βενιζέλος.
1918. Σημαντικές επιτυχίες του ελληνικού στρατού στη Μακεδονία. Συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας (17/30 Σεπτεμβρίου) και Τουρκίας (17/30 Οκτωβρίου). Υπογράφεται η Συμφωνία του Μούδρου.
1919. Διάσκεψη των Παρισίων. Τον Ιανουάριο έπειτα από πιέσεις του Κλεμανσό αποστέλλεται στην Ουκρανία εκστρατευτικό σώμα αποτελούμενο από δύο μεραρχίες με την προοπτική εδαφικών ανταλλαγμάτων. Ο Βενιζέλος έχει ζητήσει ήδη από το 1918 με υπόμνημα του να παραχωρηθούν στην Ελλάδα η Βόρειος Ηπειρος, η Δυτική Μικρά Ασία, τα Δωδεκάνησα, η Θράκη και η Κύπρος. Επειτα από εξουσιοδότηση των Συμμάχων αποβιβάζονται στη Σμύρνη (2/15 Μαΐου) τα πρώτα ελληνικά στρατεύματα. Υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγί (14/27 Νοεμβρίου).
1920. Ο Ελληνικός Στρατός προωθείται στην ενδοχώρα της Μ. Ασίας και καταλαμβάνει σημαντικές θέσεις στην Προύσα και στην Ανατολική Θράκη έως την Τσατάλτζα. Ο Βενιζέλος υπογράφει τη Συνθήκη των Σερβών (27,7/10.8). Είναι η Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Τρεις ημέρες αργότερα κατά την επιστροφή του στην Αθήνα, στο σταθμό της Λυών, δολοφονική απόπειρα εναντίον του από δύο απότακτους βασιλόφρονες αξιωματικούς, τους Α. Τσερέπη και Γ. Κυριακή. Τραυματίζεται ελαφρά. Στην Αθήνα τα θλιβερά «Ιουλιανό» έκτροπα και δολοφονία του Ιωνα Δραγούμη. Πεθαίνει ο βασιλεύς Αλέξανδρος (12/25 Οκτωβρίου). Εκλογές (1/14 Νοεμβρίου) και αναπάντεχη ήττα των Φιλελευθέρων. Ο Βενιζέλος δεν εκλέγεται βουλευτής. Ρητή προειδοποίηση των Συμμάχων να μην επιστρέψει ο Κωνσταντίνος. Δημοψήφισμα (6/19 Δεκεμβρίου) και επιστροφή του Κωνσταντίνου, παρά τις δύο διακοινώσεις των Συμμάχων ότι η παλινόρθωση του θα αποτελούσε εχθρική ενέργεια. Ο Βενιζέλος αυτοεξόριστος στο Παρίσι, υποδεικνύει στην αντίπαλη κυβέρνηση την ειρηνική διευθέτηση του Μικρασιατικού και προσφέρεται να αναλάβει την πολιτική ευθύνη. Η πρόταση δεν γίνεται αποδεκτή.
1921. Ορκίζεται η κυβέρνηση Καλογεροπούλου (24.1/6.2) και στις 26.3/8.4 αναλαμβάνει πρωθυπουργός (28.6/10.7) στο εσωτερικό της Τουρκίας που θα καταλήξει στη μάχη του ποταμού Σαγγάριου.
1922. Ορκίζεται η κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη (4/17 Μαΐου). Οι τουρκικές δυνάμεις αντεπιτίθενται σε ολόκληρο το μέτωπο υπό την αρχηγία του Κεμάλ (13/26 Αυγούστου) και στις 27.8/9,9 καταλαμβάνουν τη Σμύρνη. Εκδηλώνεται στρατιωτική επανάσταση (11/24 Σεπτεμβρίου) και τρείς ημέρες αργότερα παραιτείται ο Κωνσταντίνος , υπέρ του γιου του Γεωργίου Β’. Στις 1/14 Νοεμβρίου αρχίζει η «Δίκη των Εξι» πρωταιτίων της Καταστροφής σε κλίμα ιδιαίτερα φορτισμένο που θα καταλήξει στην εκτέλεση τους παρά τις έντονες αντιδράσεις στο εξωτερικό. Ο Βενιζέλος αποστέλλει τηλεγράφημα στην Επαναστατική Επιτροπή με το οποίο τονίζει ότι η εκτέλεση θα επιφέρει δυσάρεστα αποτελέσματα για τα εθνικά συμφέροντα.
1923 Στις 30 Ιανουαρίου υπογράφει στη Λωζάννη τη σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών Ελλάδος-Τουρκίας και στις 24 Ιουλίου, επίσης στη Λωζάννη, τη Συνθήκη που ορίζει τα νέα σύνορα με την Τουρκία. Παραμένει στην Ελλάδα η Δυτ. Θράκη, τα νησιά του Ανατ. Αιγαίου εκτός Ιμβρου “και Τενέδου που επιστρέφονται στην Τουρκία υπό ειδικό καθεστώς. Σημαντικό διαπραγματευτικό όπλο στις συζητήσεις αποτελεί για τον Βενιζέλο η ύπαρξη της Στρατιάς του Εβρου. Στην Αθήνα εκδηλώνεται αντεπαναστατικό κίνημα των Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη στις 22 Οκτωβρίου που σχεδόν αμέσως καταστέλλεται. Στις 16 Δεκεμβρίου εκλογές για την ανάδειξη της Δ’ Συντακτικής Συνελεύσεως. Ο Γεώργιος Β’ απομακρύνεται και αναλαμβάνει αντιβασιλεύς ο Κουντουριώτης.
1924. Ο Βενιζέλος σχηματίζει κυβέρνηση στις 11 Ιανουαρίου αλλά παραιτείται (4 Φεβρουαρίου) έπειτα από διαφωνία με μερίδα φιλελευθέρων όσον αφορά το πολίτευμα. Αναλαμβάνει ο Καφαντάρης και στις 12 Μαρτίου ορκίζεται κυβέρνηση υπό τον Παπαναστασίου ενώ η Εθνοσυνέλευση ανακηρύσσει την Αβασιλευτη Δημοκρατία στις 24 Μαρτίου. Ο Βενιζέλος στο Παρίσι. Ασχολείται με τη μετάφραση του Θουκυδίδη. Στην Αθήνα σημειώνονται δύο ακόμη κυβερνητικές αλλαγές. Πρωθυπουργός ο Σοφούλης (24 Ιουλίου) και στις 7 Οκτωβρίου πρωθυπουργός ο Μιχαλακόπουλος.
1925. Ο Πάγκαλος καταλαμβάνει με κίνημα την αρχή (25 Ιουνίου), Δικτατορία.
1926. Ανατρέπεται ο Πάγκαλος στις 12 Αυγούστου. Εκλογές (7 Νοεμβρίου) και «Οικουμενική» κυβέρνηση υπό τον Αλ. Ζαΐμη.
1927. Ο Βενιζέλος επιστρέφει τον Μάιο στην Ελλάδα και εγκαθίσταται στο σπίτι του της Χαλέπας.
1928. Επανέρχεται στην πολιτική και κατά τις εκλογές της 19ης Αυγούστου επιτυγχάνει περιφανή νίκη, Το κόμμα του συγκεντρώνει 223 έδρες επί συνόλου 250. Υπογράφεται (23 Σεπτεμβρίου) Ελληνοϊταλικό Σύμφωνο Φιλίας. Πρόεδρος της Δημοκρατίας στις 14 Δεκεμβρίου ο Αλ. Ζαΐμης. Η κυβέρνηση του Βενιζέλου θα παραμείνει επί τέσσερα χρόνια και θα επιτελέσει σημαντικότατο έργο σε πολλούς τομείς, θα ιδρυθούν η Αγροτική Τράπεζα, το Συμβούλιο της Επικρατείας, το Εθνικό θέατρο. Επίσης θα ανεγερθούν 3.000 σχολεία, θα εκτελεσθούν σημαντικά έργα υποδομής, ανάπτυξη της οικονομίας, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και θα εκσυγχρονισθεί η νομοθεσία παρά τις δίκαιες αντιδράσεις που θα σημειωθούν, ιδίως στο Νόμο 4229/1929 γνωστού ως «ιδιώνυμου» και στο Νόμο περί Τύπου (5060/1931). Υπογράφει στις 27 Μαρτίου 1929 Σύμφωνο Ελληνογιουκοσλαβικής συνεργασίας και υποστηρίξεως, αφού προηγουμένως έχει λύσει, σύμφωνα με τις ελληνικές απόψεις, το πρόβλημα της ελεύθερης Ζώνης Θεσσαλονίκης
Το 1930 (30 Οκτωβρίου) υπογράφει στην Αγκυρα Σύμφωνο «φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας», με την Τουρκία.
1932. Την 21η Μαΐου ο Βενιζέλος παραιτείται, ορκίζεται πρωθυπουργός ο Παπαναστασίου (26/5), που παραιτείται μετά οκτώ ημέρες. Στις 5 Ιουνίου αναλαμβάνει και πάλι ο Βενιζέλος. Διενεργούνται εκλογές την 25η Σεπτεμβρίου, οι Φιλελεύθεροι ηττώνται και το Λαϊκό Κόμμα (4/11) σχηματίζει κυβέρνηση υπό τον Π.Τσαλδάρη.
1933. Ο Βενιζέλος σχηματίζει και πάλι κυβέρνηση (16/1). Είναι η τελευταία φορά. Κατά τις εκλογές
της 5ης Μαρτίου οι Φιλελεύθεροι ηττώνται και την επομένη ακολουθεί κίνημα του Πλαστήρα και κυβέρνηση του στρατηγού Οθωνα που παραδίδει την εξουσία σε κυβέρνηση υπό τον Π. Τσαλδάρη. Το βράδυ της 6ης Ιουνίου στη λεωφόρο Κηφισίας γίνεται απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου.
1934. Υπογράφεται Βαλκανικό Σύμφωνο στις 9 Φεβρουαρίου.
1935. Φιλοβενιζελικό κίνημα την 1η Μαρτίου. Καταστέλλεται και ο Βενιζέλος εγκαταλείπει την Ελλάδα στις 12 Μαρτίου. Απαλλακτική απόφαση για τη δολοφονία Βενιζέλου (29/3). Με ψήφισμα της η Βουλή καταργεί το πολίτευμα της Αβασίλευτης Δημοκρατίας και ο Γεώργιος Β’ επανέρχεται στην Ελλάδα (25 Νοεμβρίου).
1936. Ο Βενιζέλος ζει στο Παρίσι, με κλονισμένη την υγεία του, αλλά ασχολούμενος συνεχώς με την κατάσταση στην Ελλάδα. Στις 13 Μαρτίου παθαίνει εγκεφαλική συμφόρηση και στις 18 Μαρτίου αφήνει την τελευταία του πνοή. Η κηδεία του δεν θα γίνει στην Αθήνα για την αποφυγή ταραχών. Το αντιτορπιλικό «Παύλος Κουντουριώτης» μεταφέρει τη σορό του στην Κρήτη. Οι εκδηλώσεις πένθους σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι πρωτοφανείς. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ενταφιάζεται στο Ακρωτήρι σε μια ατμόσφαιρα πανελλήνιου θρήνου.
Εφημερίδα “Καθημερινή” ένθετο “Επτά Ημέρες” άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 8/12/1996 .
Κωνσταντίνος Βατικιώτης
to-kounavi.blogspot.com
